رخدادهای مهم جنگ صفین
 | این مقاله هماکنون به دست Shamloo در حال ویرایش است. |
در جریان جنگ صفین چه اتفاقات سرنوشت‌سازی رخ داد؟
جنگ صفین: کلیات رخداد
نبرد صفین جنگی میان سپاه امام علی(ع)، خلیفه مسلمانان، با سپاه شام به رهبری معاویة بن ابوسفیان به‌دلیل عدم پذیرش خلافت امام(ع) توسط معاویه بوده است. گفته شده که معاویه خون‌خواهی خلیفه سوم را بهانه‌ای برای سرباز زدن از پذیرش خلافت امام(ع) و آغاز جنگ قرار داد.[۱] قسمت عمده رخدادهای این نبرد در ماه صفر سال ۳۷ هجری قمری در منطقه صفین در کنار فرات و در نزدیکی شهر رقه در شام (سوریه امروزی) رخ داده است.[۲] نبرد صفین را نبردی سخت و مهلک قلمداد شده که در صورت ادامه یافتن می‌توانسته امت اسلامی را به کلی نابود کند.[۳]
هرچند در میانه جنگ شکست سپاه شام قطعی به نظر می‌رسید، معاویه با حیله عمرو بن عاص از شکست خود را رهانید و نتیجه جنگ را به حکمیت کشانید و به همین دلیل جنگ صفین بدون نتیجه به‌پایان رسید.[۴] تعداد کشته‌شدگان نبرد صفین مختلف گزارش شده است؛ نصر بن مزاحم منقری در کتاب وقعة صفین جمع کشته‌شدگان از سپاه عراق و شام را هفتاد هزار نفر به‌قلم آورده که از این تعداد چهل و پنج هزار نفر از لشکر شام و بیست و پنج هزار نفر از لشکر عراق بوده‌اند.[۵]
محاصره شریعه فرات
به نقل از منابع، در ابتدای جنگ، سپاه شام زودتر به شریعه (محلی که می‌توان به راحتی از رودخانه آب برداشت) فرات رسیدند و با رسیدن سپاه عراق، به دستور معاویه، از برداشتن آب توسط سپاه عراق جلوگیری کردند.[۶] امام(ع) با فرستادن قاصدهایی از معاویه خواست تا از بستن آب بر روی سپاهیان عراق خودداری کند؛ زیرا اگر خود زودتر به شریعه می رسید از برداشتن آب توسط شامیان جلوگیری نمی کرد. معاویه از پذیرش درخواست امام امتناع کرد و ادعا کرد آنچنان که شما آب را بر عثمان بستید ما هم آب را بر شما می بندیم.[۷]
پس از چیره‌شدن تشنگی بر سپاه عراق امام(ع) به آنان اجازه داد که بر سر آب با سپاه شام بجنگند و نتیجه جنگ چیرگی آنان بر شریعه بود. با آنکه برخی از عراقیان معتقد بودند که باید آب را بر شامیان ببندند امام(ع) دستور داد تا از برداشتن آب توسط آنان جلوگیری نشود.[۸]
شهادت عمار یاسر
در جریان جنگ صفین برخی از صحابه رسول خدا(ص) که از بدریون (شرکت کنندگان در جنگ بدر در رکاب پیامبر) بودند به‌شهادت رسیدند؛[۹] از جمله آنان عمار یاسر بود که در روز ۹ صفر سال ۳۷ق به شهادت رسید.[۱۰] پیامبر(ص) در روایتی قاتلان عمار را گروهی گناهکار و سرکش خوانده بود؛ گفته شده که با شهادت عمار این سخن پیامبر(ص) علیه معاویه و سپاهش تعبیر شد و موجب تضعیف روحیه آنان و تقویت روحیه سپاهیان امام علی(ع) شد. نقل شده که در این مورد هم عمر عاص به کمک سپاهیان شام آمد و با تحریف سخن پیامبر(ص) امام علی(ع) را قاتل عمار خواند؛ زیرا او بود که عمار را به جنگ آورد و باعث کشته‌شدن او شد.[۱۱]
لیلة الهریر
لیلة الهریر و روز بعد از آن مهم‌ترین مقطع زمانی جنگ صفین دانسته شده است. گفته شده که در این شب نبرد واقعى ميان سپاهیان امام علی(ع) و یاران معاویه، که از آغاز ماه صفر سال ۳۷ آغاز شده بود، به اوج خود رسید.[۱۲] برخی مورخان شب یازدهم ماه صفر سال ۳۷ را «ليلة الهَرير» نامیده‌اند.[۱۳] «هرير» در لغت عرب به زوزه سگان گفته شده و دلیل این نامگذاری این دانسته شده که سپاه معاويه در آن شب زير ضربات سپاه امام(ع) همچون سگ زوزه مى‌كشيد و در شرف شکست بود.[۱۴]
در جریان لیلة الهریر، امام علی(ع) ضمن خطبه‌ای، پس از حمد و ستایش خداوند به تشویق یارانش برای جنگ پرداخت: «ای مردم، كار بر شما و بر دشمن بدین قرار رسیده كه بینید جز واپسین دم دشمن باقی نمانده است، چون امور رخ دهد، پایان آن را می‌توان از آغازش شناخت. آن قوم به مرادی جز دینداری در برابر شما ایستادگی و لجاجت به خرج دادند تا به دست ما بدین وضع دچار آمدند. من فردا صبحگاهان بر آنان می‌تازم و در پیشگاه خدای عز و جل به داوریشان می‌کشانم».[۱۵]
بر نیزه کردن قرآن و حکمیت
منابع
- ↑ جعفریان، رسول، تاریخ خلفا (از رحلت پیامبر تا زوال امویان)، قم، انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۲ش، ص۲۷۳-۲۷۸.
- ↑ جعفریان، تاریخ خلفا، ص۲۸۷-۲۸۹.
- ↑ منقری، نصر بن مزاحم، پیکار صفین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، ترجمه پرویز اتابکی، تهران، انتشارات آموزش انقلاب اسلامی، ۱۳۷۰ش، مقدمه مصحح، ص۱.
- ↑ شهیدی، سید جعفر، تاریخ تحلیلی اسلام (تا پایان امویان)، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۸۵ش، ص۱۴۲.
- ↑ منقری، نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قم، منشورات مكتبة المرعشی النجفی، ۱۴۰۳ق، ص۵۱۳-۵۱۴.
- ↑ منقری، پیکار صفین، ص۲۱۹.
- ↑ منقری، پیکار صفین، ص۲۲۰.
- ↑ منقری، پیکار صفین، ص۲۲۱-۲۲۲.
- ↑ ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الأمم، بیروت، دار صادر، بی‌تا. ج ۵، ص ۱۲۰.
- ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ق، ج۱۱، ص۵۱۱.
- ↑ مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۹۷-۹۸.
- ↑ سبحانی، جعفر، فروغ ولایت (تاریخ تحلیلی زندگانی امیرالمؤمنین علی علیه السلام)، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۳۸۰ش، ص۶۰۱.
- ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، كتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زكار و ریاض زركلی، بیروت، دار الفكر، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۲۳.
- ↑ سبحانی، فروغ ولایت، ص۶۰۱.
- ↑ منقری، پیکار صفین، ص۶۵۴-۶۵۵.