شهادت امام باقر(ع)
امام باقر(ع) در چه سالی و توسط چه کسی به شهادت رسید؟
شهادت امام باقر(ع) را بنابر قول مشهور در روز هفتم ذی‌الحجه سال ۱۱۴ قمری دانسته‌اند. مدت عمر او ۵۷ سال و مدت امامتش ۱۹ یا ۲۰ سال است. گفته شده ابراهیم بن ولید بن عبدالملک امام باقر(ع) را مسموم کرده است اما برخی قول شهادت او را رد می‌کنند. محل دفن او، گورستان بقیع در مدینه است.
امام باقر(ع) طی مدت امامت خود، به نشر معارف الهی پرداخت و مشکلات علمی را تشریح نمود و جنبش علمی دامنه‌داری به وجود آورد که در دوران امامت فرزندش امام صادق(ع) به اوج خود رسید. امام باقر(ع) به زهد، فضیلت‌های اخلاقی و مقام بزرگ علمی و اخلاقی شناخته می‌شود.
زندگی امام باقر(ع)
امام محمدبن علی، امام پنجم از ائمه اثناعشر و یکی از چهارده معصوم شیعیان است. راویان و محدثان شیعه غالباً با کنیه ابوجعفر از او یاد کرده‌اند. لقب مشهورش «باقر» است. همه منابع محل تولد او را مدینه نوشته‌اند[۱] روز تولد امام باقر(ع) را در برخی نقل‌ها اول رجب و در برخی دیگر سوم صفر دانسته‌اند. سال تولد امام در منابع متعددی ۵۷ دانسته شده است.[۲] او هنگام وفات پدر خود امام سجاد(ع) سی و هفت یا سی و هشت سال داشت. مادر او، «ام‌عبدالله» دختر امام حسن مجتبی(ع) و از این جهت نخستین کسی بود که هم از نظر پدر و هم از نظر مادر فاطمی و علوی بوده است.[۳]
دوران زندگی امام پنجم بیشتر در شهر مدینه به نشر معارف دینی و ارشاد شیعیان و تربیت شاگردان گذشت. همة مؤلّفان در شیعه و سنّی سبب ملقب شدن آن حضرت را به «باقر» دانش فراوان او دانسته‌اند؛ و غالباً این نامگذاری را از پیامبر(ص) می‌دانند که جابربن عبداللّه انصاری از آن حضرت نقل کرده است.[۴] امام باقر(ع) طی مدت امامت خود، در همان شرائط نامساعد، به نشر معارف الهی پرداخت و مشکلات علمی را تشریح نمود و جنبش علمی دامنه‌داری به وجود آورد که در دوران امامت فرزندش امام صادق(ع) به اوج خود رسید. امام پنجم در علم، زهد، عظمت و فضیلت، سرآمد همه بزرگان بنی هاشم بود و مقام بزرگ علمی و اخلاقی او مورد تصدیق دوست و دشمن بود. به قدری روایات و احادیث، در زمینه مسائل و احکام اسلامی، تفسیر، تاریخ اسلام، و انواع علوم، از او به یادگار مانده است که تا آن روز از هیچ‌یک از فرزندان امام حسن(ع) و امام حسین(ع) به جا نمانده بود.[۵]
شهادت یا رحلت
بنابر مشهورترین قول‌ها، وفات امام باقر(ع) در سال ۱۱۴ق[۶] است و مدت عمر او ۵۷ سال[۷] و مدت امامتش ۱۹ یا ۲۰ سال است.[۸]
تاریخ رحلت امام باقر(ع) را با اختلاف پنج سال، از ۱۱۳ تا ۱۱۸، نیز ذکر کرده‌اند. بیشتر مورخان شیعی و سنی وفات آن حضرت را در سال ۱۱۴ق و اکثر سیره‌نویسان شیعه عمر وی را ۵۷ سال دانسته‌اند. در ماه و روز رحلت امام باقر(ع) نیز اختلاف است[۹] بیشتر مورخان روز رحلت امام را هفتم ذی الحجه و برخی در ربیع الاول یا ربیع الثانی دانسته‌اند.[۱۰] درباره محل دفن او، گورستان بقیع در مدینه، اختلافی دیده نمی‌شود.[۱۱]
در نقلی آمده که امام باقر در زمان ابراهیم بن ولیدبن عبدالملک مسموم شده و به شهادت رسید[۱۲]. رسول جعفریان این نقل را درست نمی‌داند.[۱۳] برخی گفته‌اند آن‌كس كه امام باقر(ع) را به شهادت رسانده و براى شهادت آن حضرت سمّ ارسال نمود، هشام بن عبد الملك مى‌باشد. بعضى از منابع تاريخى هم نام شخصى كه امام باقر (ع) را مسموم نموده و به شهادت رساند ذكر ننموده و تنها به اين گفته اكتفا كرده‌اند كه امام باقر(ع) به واسطه سمّ از دنيا رفته است.[۱۴]
منابع
- ↑ طارمی، حسن، «الباقر امام محمدبن علی علیه السلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل. ج۱، ۱۳۹۳ش.
- ↑ جعفریان، رسول، حیات فکری سیاسی امامان شیعه، تهران، نشر علم، ۱۳۹۰ش، ص۳۳۲؛ طارمی، حسن، «الباقر امام محمدبن علی علیه السلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل. ج۱، ۱۳۹۳ش.
- ↑ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق (علیه السلام)، ۱۳۹۰ش، ص۳۱۵.
- ↑ طارمی، حسن، «الباقر امام محمدبن علی علیه السلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل. ج۱، ۱۳۹۳ش.
- ↑ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق (علیه السلام)، ۱۳۹۰ش، ، ص۳۱۶.
- ↑ جعفریان، رسول، حیات فکری سیاسی امامان شیعه، تهران، نشر علم، ۱۳۹۰ش.ص۳۳۳.
- ↑ مدرسی، سید محمد تقی، زندگانی باقر العلوم، تهران، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۹ش، ص۸۱.
- ↑ طارمی، حسن، «الباقر امام محمدبن علی علیه السلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل. ج۱، ۱۳۹۳ش؛ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق (علیه السلام)، ۱۳۹۰ش، ص۳۱۵.
- ↑ طارمی، حسن، «الباقر امام محمدبن علی علیه السلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل. ج۱، ۱۳۹۳ش.
- ↑ جعفریان، رسول، حیات فکری سیاسی امامان شیعه، تهران، نشر علم، ۱۳۹۰ش.ص۳۳۳.
- ↑ طارمی، حسن، «الباقر امام محمدبن علی علیه السلام»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ذیل مدخل. ج۱، ۱۳۹۳ش.
- ↑ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۴، ص ۲۲۸؛ به نقل از: پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، قم، مؤسسه امام صادق (علیه السلام)، ۱۳۹۰ش، ص۳۵۸.
- ↑ جعفریان، رسول، حیات فکری سیاسی امامان شیعه، تهران، نشر علم، ۱۳۹۰ش.ص۳۳۳.
- ↑ حكيم، سيد منذر؛ مترجم عباس جلالي، پيشوايان هدايت، ج۷، قم، مجمع جهانى اهل بيت، بیتا. ص۳۰۹ و ۳۱۰.