سید احمد خوانساری

سؤال

سید احمد خوانساری کیست و چه جایگاهی در حوزه علمیه شیعه دارد؟

درگاه‌ها

سید احمد خوانساری(۱۳۰۹ ق-۱۴۰۵ق)، مرجع تقلید شیعه در ایران، در قرن چهاردهم قمری.

تصویر آیت الله سید احمد خوانساری

زندگی‌نامه

زندگى‌اش مظهر زهد، نمونه تقوا و تنديس فضيلت بود. ص۳۱۵.

نسب آيت اللّه خوانسارى- كه با 29 واسطه به امام كاظم عليه السّلام مى‌رسد.ص۳۱۶.

آيت اللّه خوانسارى در 18 محرم الحرام سال 1309 ه. ق، در بيت علم و تقوا در خوانسار چشم به جهان گشود. پدرش سيد يوسف خوانسارى (د. 1312 ه. ق)، يكى از علماى محترم خوانسار و از شاگردان ملا حسينعلى تويسركانى، و برادر مهترش آيت اللّه سيد محمّد حسن خوانسارى (د. 1337 ه. ق) بودند.ص۳۱۷.

تهرانى، نقباء البشر، ج 1، ص 462.

هجرت به نجف‌

آيت اللّه خوانسارى در 20 سالگى (1328 ه. ق) به قصد بهره بردن از درس آيات عظام و اساطين حوزه علميه نجف اشرف، رهسپار كعبه آمال عالمان شد.

بى‌درنگ، در درس آخوند خراسانى- به مدت يك سال- حاضر شد، و پس از درگذشت ايشان در درس آقا سيد محمّد كاظم يزدى، شيخ الشريعه اصفهانى، آقا ضياء عراقى، ميرزاى نائينى و سيد ابو تراب خوانسارى شركت كرد.[1] در اين مدت، استاد فقيد با آيت اللّه مير سيد على يثربى كاشانى هم مباحثه بود.

سپس، وى در سال 1330 ه. ق با صبيه آيت اللّه مولا محمّد على خوانسارى (د. 1332 ه. ق)، يكى از علماى مشهور نجف اشرف و صاحب بزرگترين كتابخانه‌هاى نفيس نجف وصلت كرد. معظم له پس از نيل به درجه اجتهاد، در سال 1336 ه. ق از راه خوزستان به اهواز وارد شد، و يك ماه در آنجا توقف كرد.

سپس، وى از راه شوشتر به دزفول آمد و در خلال اين مدت در جلسه درس آيت اللّه حاج شيخ محمّد رضا معزى دزفولى (د. 1352 ه. ق)، از مراجع بزرگ خوزستان، حاضر شد.ص۳۱۸.

مهاجرت به اراك‌

ورود مرحوم آيت اللّه حاج سيد احمد خوانسارى به ايران، چند سال پس از

تأسيس حوزه علميه اراك- در سال 1332 ه. ق به همت آيت اللّه حاج شيخ عبد الكريم حائرى- بود. لذا، معظم له رهسپار اراك شد تا از فيض آيت اللّه حائرى بهره گيرد، و در كنار تحصيل به تدريس سطوح نيز بپردازد.

با مهاجرت آيت اللّه حائرى به قم و تشكيل حوزه علميه در آنجا، مردم اراك از ايشان خواستند كه آيت اللّه خوانسارى به جاى ايشان اقامه جماعت كند، و اداره امور دينى مردم را بر عهده بگيرد. مرحوم استاد هم با اين تقاضا موافقت كرد.ص۳۱۹.

بى‌درنگ در سال 1340 ه. ق از اراك به قم مهاجرت كرد، و يكسره به درس فقه و اصول آيت اللّه حائرى- در حالى كه خود مدرسى بزرگ بود- حاضر شد.

آيت اللّه خوانسارى از همان اوان حضور در درس آيت اللّه حائرى، مورد توجه كامل ايشان قرار گرفت، چنانكه آقاى حائرى پس از دو ماه، محل اقامت نماز جماعت خويش را در مدرسه فيضيه به ايشان تفويض كرد، و در اولين نماز جماعت هم شركت جست و به وى اقتدا نمود.ص۳۱۹.

مهاجرت به تهران‌

مرحوم آيت اللّه خوانسارى تا سال 1369 يا 1370 ه. ق يا 1330 ه. ش در قم به تدريس، تأليف و اقامه جماعت- در مسجد مسگرهاى بازار- اشتغال داشت، و پيوسته حوزه درس او مورد توجه افراد با استعداد بود و توانست گروهى را تربيت نمايد. در اين سال، پس از درگذشت آيت اللّه يحيى سجادى، عالم معروف تهران و امام جماعت مسجد سيد عزيز اللّه، چهره‌هاى علمى و شخصيتهاى موجه تهران از آيت اللّه بروجردى درخواست عالم بزرگوارى كردند كه هم با قدرت علمى خود حوزه علميه تهران را اداره كند و هم تقوايش راهنماى مردم باشد. آيت اللّه بروجردى اين سفر و مهاجرت را به آيت اللّه خوانسارى سپرد، و ايشان نيز پذيرفت.

مهاجرت شخصيتى مثل ايشان از مركز علم به محلى ديگر، در نظر گروهى چندان صحيح نبود، زيرا اقامت در حوزه براى او سرنوشت‌ساز بود. ولى، چون آن مرد بزرگ كوچكترين هواى نفسى در سر نداشت، مصلحت عمومى را بر مصلحت شخصى خود ترجيح داد، و از سال 1330 ش در تهران رحل اقامت افكند.[1] در مدت 35 سالى كه وى در تهران ماندگار شد، آنچه در توان داشت در تدريس- يك دوره كامل فقه از طهارت تاديات-، تأليف تربيت نفوس مستعده، اقامه جماعت در مهمترين مساجد تهران و ارشاد و راهنمايى مؤمنان، و رفع نيازمنديهاى حوزه‌هاى علميه كوشيد. ص۳۲۳ و ۳۲۴.

اساتید

مرحوم آيت اللّه خوانسارى ثمره سه حوزه علميه بزرگ شيعه: اصفهان، نجف و قم، و محصول زحمتهاى استادان ذيل بود:

1. آخوند ملا محمّد كاظم خراسانى (1255- 1329 ه. ق)، صاحب كفاية الاصول‌

2. آقا سيد محمّد كاظم يزدى (1256- 1337 ه. ق)، صاحب عروة الوثقى‌. ص۳۲۰.

ملا فتح اللّه شريعت اصفهانى (1266- 1339 ه. ق)، صاحب قاعدة لا ضرر

4. آقا ضياء الدين عراقى (1278- 1361 ه. ق)، صاحب مقالات الاصول‌

5. ميرزا محمّد حسين غروى نائينى (1277- 1355 ه. ق)، نويسنده تنبيه الملة و تنزيه الامة

6. شيخ عبد الكريم حائرى يزدى (1276- 1355 ه. ق)، صاحب درر الاصول‌

7. آقا سيد ابو تراب خوانسارى (1271- 1346 ه. ق)، نويسنده سبل الرشاد فى شرح نجاة العباد

8. مير محمّد صادق احمدآبادى اصفهانى (د. 1348 ه. ق)

9. آخوند ملا عبد الكريم گزى اصفهانى (د. 1339 ه. ق)، صاحب تذكرة القبور

10. ميرزا محمّد على تويسركانى‌

11. آقا سيد محمّد حسن خوانسارى (د. 1332 ه. ق)، صاحب حاشيه بر قواعد علامه‌

12. آقا شيخ على اكبر حكمى يزدى (د. 1322 ه. ق)، صاحب الرضاعيات‌

13. آقا شيخ محمّد رضا مسجد شاهى اصفهانى (1287- 1362 ه. ق)، نويسنده وقاية الاذهان‌. ص۳۲۱.

شاگردان

معظم له در طول بيش از 60 سال تدريس مستمر خويش، فقهايى را پرورانيد كه برخى از آنان عبارتند از آيات و حجج اسلام:

1. شيخ مرتضى حائرى يزدى (1334- 1406 ه. ق)

2. شيخ مرتضى مطهرى (1332- 1399 ه. ق)

3. شيخ حسينعلى منتظرى‌

4. سيد موسى صدر

5. سيد مصطفى صفائى خوانسارى (1321- 1412 ه. ق)

6. شيخ محمّد تقى صديقين اصفهانى‌

7. شيخ على اصغر صالحى كرمانى‌

8. ميرزا عبد اللّه مجتهدى تبريزى (1320- 1396 ه. ق)

9. سيد محمّد حسن آل طيب جزائرى (1329- 1415 ه. ق)

10. شيخ محمّد لاكانى رشتى‌

11. سيد عبد اللّه شبسترى‌

12. شيخ جلال طاهر شمس گلپايگانى‌

13. شيخ على پناه اشتهاردى‌

14. شيخ محمّد تقى ستوده‌

15. شيخ احمد مجتهدى تهرانى‌

16. شيخ مهدى حائرى يزدى‌

17. سيد محمّد باقر موحد ابطحى‌

18. ميرزا محمود انصارى قمى‌

19. سيد رضى شيرازى‌

20. سيد عز الدين حسينى زنجانى‌. ص۳۲۲.

شيخ مجد الدين محلاتى شيرازى‌

22. سيد عبد الكريم موسوى اردبيلى‌

23. شيخ محمّد تقى شريعتمدارى‌

24. سيد حسين شمس خراسانى‌

25. شيخ عزيز اللّه عليمراديان نهاوندى‌. ص۳۲۳.

آثار

...

مطالعه بیشتر

مرجع متیقن، خاطرات و اسنادی منتشر نشده درباره آیت الله خوانساری، به کوشش و نگارش محمدتقی انصاریان خوانساری،