منتهی‌الآمال

منتهی الآمال
اطلاعات کتاب
نویسنده	شیخ عباس قمی
تاریخ نگارش	قرن چهاردهم
موضوع	زندگی چهارده معصوم(ع)
زبان	فارسی

سؤال

کتاب منتهی الآمال از کیست و چه موضوع و محتوایی دارد؟

منتهی‌الآمال کتابی به زبان فارسی درباره زندگانی چهارده معصوم(ع) است. این کتاب را شیخ عباس قمی (۱۲۹۴-۱۳۵۹ق)، محقق و محدث شیعه، نوشته است. شیخ عباس قمی در منتهی‌الآمال به تاریخ زندگی معصومان(ع) و سیره اخلاقی آنان پرداخته است. مباحث کتاب منتهی‌الآمال به‌‌طور گزیده و مستند است و نثری روان دارد.

این کتاب از زمان نگارش آن (در سال ۱۳۵۰ق) ده‌ها بار به چاپ رسیده و به زبان‌هایی چون عربی و اردو ترجمه شده است.

نویسنده

شیخ عباس قمی در سال ۱۲۹۴ قمری (۱۲۵۴ش) در قم متولد شد. او آموزش‌های اولیه در علوم دینی را در قم فراگرفت وی برای تکمیل تحصیلات دینی خود در سال ۱۳۱۶ق به نجف رفت. محمدکاظم یزدی، صاحب العروة الوثقی، میرزا حسین نوری، محمدتقی شیرازی، سید حسن صدر کاظمی از جمله استادان او در نجف بودند.

شیخ عباس قمی عالمی پرکار بود و تألیفاتی فراوانی در زمینه تاریخ، رجال، تراجم، علوم قرآن، اخلاق، ادعیه و دیگر علوم دینی نگاشت. آثار او بیش از ۶۰ عنوان برشمرده‌اند. شیخ عباس قمی در سال ۱۳۵۹ق، در سن ۶۵ سالگی، در نجف وفات نمود و در حرم امام علی(ع) و در کنار استادش محدث نوری دفن شد.

معرفی و محتوا

این کتاب درباره زندگانی پیامبر اسلام و خاندان او به نگارش درآمده و یکی از بهترین و مستندترین کتاب‌ها در این موضوع است. محدث قمی در این کتاب از معتبرترین منابع روایات و گزارش‌های تاریخی، حدیثی، رجالی، تفسیری، تراجم، انساب و… استفاده کرده و گلچینی از روایات، کتب سیره و… را درباره چهارده معصوم(ع) گردآوری کرده است. وی برای استواری متن، از سروده‌های شاعران و دستاوردهای علمای لغت، صرف و نحو و دانشمندان علم نسب و جغرافی‌دانان نیز بهره گرفته است. علاوه بر این‌که مباحث کتاب منتهی الآمال به‌طور گزیده و مستند است، مشتمل بر نثری روان، امروزی و دارای نوآوری‌هایی نسبت به کتاب‌های دیگر است، که از زمان تألیف، مورد توجّه علما و فضلا قرار گرفته است.

کتاب منتهی الآمال در اواخر دوران قاجار و اوایل دوره پهلوی نوشته شده است. از نکات مهم این کتاب، توجه به مباحث اخلاقی و سیره پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) است. در این کتاب علاوه بر حوادث تاریخ معصومان، مسائل اخلاقی امامان را هم بیان می‌کند.

جلد اول کتاب درباره پیامبر(ص) تا امام حسن(ع) است. جلد دوم از امام حسین(ع) تا امام صادق(ع) را دربرمی‌گیرد. و جلد سوم آن از امام هفتم تا امام دوازدهم را شامل می‌شود. شیخ عباس قمی برای تألیف این کتاب از منابع بسیاری استفاده کرده است از جمله کافی کلینی، ارشاد شیخ مفید، عیون اخبار الرضا، رجال کشی، الخرائج و الجرائح راوندی، بحارالنوار و جلاء العیون علامه مجلسی و نجم الثاقب محدث نوری.

چاپ

این کتاب، از زمان نگارش آن (به سال ۱۳۵۰ ق) تاکنون ده‌ها بار به چاپ رسیده و به زبان‌های عربی، اردو و… نیز ترجمه شده و همواره مورد استقبال خوانندگان عام و خاص قرار گرفته است. کتاب منتهی الآمال در زمان حیات محدّث قمی چند بار به زیور طبع آراسته و کتاب نیز به وسیله ایشان تصحیح شده است.

این کتاب با تحقیق ناصر باقری بیدهندی در انتشارات دلیل ما در سال ۱۳۷۹ در سه جلد تجدید چاپ شد. پیش از آن، در سال ۱۳۷۱ با تصحیح سید ابوالحسن مرتضوی کرونی اصفهانی به طبع رسیده است. چاپ دیگر آن، توسط انتشارات هجرت در دو جلد در ۱۳۷۴، در قم است. منتهی الآمال تک جلدی را هم انتشارات اسلامیه چاپ کرده است.

مطالعه بیشتر

• کوشکی، فرشته، «بررسی و نقد کتاب منتهی الامال نوشته شیخ عباس قمی»، تاریخ‌نامه اسلام سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹، شماره ۲.