اختلاف امام خمینی با آیت‌الله بروجردی

سؤال

سؤال: اختلاف آیت الله العظمی بروجردی با امام خمینی (رضوان الله علیهما) بر سر چه بود؟ و چرا امام خمینی در تشیع جنازه آیت الله بروجردی شرکت نکرد؟

درگاه‌ها

امام خمینی با وجود اختلاف نظرهایی که با آیت الله بروجردی داشت اما همیشه احترام و ملاحظه مقام آیت‌الله بروجردی به عنوان وجود داشته است و اما نه تنها اختلاف اساسی و بنیادی میان این دو شخصیت تأثیر گذار جهان اسلام وجود نداشته است، بلکه ارتباط میان این آنها بسیار خوب و صمیمانه بوده است، تا جایی که آیت الله بروجردی، حضرت امام را مشاور سیاسی خویش می‌دانستند و «در برخی مناقشات از جمله قضیه آقای برقعی که در کنگره سوسیالیست‌ها در لوزان سوئیس شرکت کرده بود و مراسم استقبال او توسط توده ای‌ها موجب اعتراض گسترده روحانیون شده بود، آیت‌الله بروجردی خبرنگاران را به امام ارجاع می‌دادند.»

{{نقل قول|شیوه خود آیت‌الله خمینی هم مؤثر بود که همیشه نسبت به توهین به آیت‌الله بروجردی حساس بود و بر احترام ظاهری تأکید داشت. سید هادی خسروشاهی روایت می‌کند همراه با شیخ رضا گلسرخی کاشانی که از اعضای فداییان اسلام، نزد آیت‌الله خمینی رفتند تا برای نجات جان نواب پیش آیت‌الله بروجردی وساطت کند، وقتی گلسرخی اظهارات تندی علیه آیت‌الله بروجردی بیان می‌کند، آیت‌الله خمینی بر می‌آشوبد و تذکر می‌دهد که به مرجعیت کاری نداشته باشید.

از طرفی حضرت امام خمینی هم در دعوت از آیت الله بروجردی برای اقامت در قم و هم در تقویت جایگاه ایشان در حوزه علمیه قم، نقش مؤثری داشتند. پس از ورود حضرت آیت الله العظمی بروجردی (ره) به قم، حضرت امام نیز که در آن سال‌ها با عنوان حاج آقا روح‌الله، خود دارای کرسی درس و بحث و شاگردان فراوانی بود نه تنها در دروس ایشان شرکت می‌کردند بلکه دیگران را نیز به شرکت در درس آن مرحوم توصیه می‌کردند.

اختلاف سلیقه حتی میان دو فردی که ارتباط‌های وثیق و عمیقی با هم دارند امری طبیعی است و چنین اختلاف سلیقه‌هایی را نباید با اختلافات بنیادین یکسان انگاشت. در روابط حضرت امام خمینی با آیت الله بروجردی نیز چنین اختلاف دیدگاه‌ها و اختلاف سلایقی وجود داشت. حضرت آیت‌الله بروجردی علیرغم اینکه همچون هر فقیه شیعه ای اعتقاد به اصل ولایت فقیه داشتند ولی بر خلاف حضرت امام خمینی زمانه را برای یک قیام عظیم بر علیه حکومت شاه فراهم نمی‌دیدند و بیشتر به تقویت حوزه علمیه قم اهتمام داشتند که البته حضرت امام نیز از همین حوزه تقویت شده و تربیت شده آیت الله العظمی بروجردی در جریان تحولات انقلاب اسلامی بهترین استفاده را نمودند. علاوه بر این حضرت آیت الله بروجردی در برخی موارد همچون اقدامات فدائیان اسلام با حضرت امام اختلافاتی داشت و هر چند که کمک‌هایی برای آزادی فدائیان اسلام و نیز خانواده‌های دربند ایشان داشتند اما با برخی برنامه‌های آنها مخالف بودند.

دلیل شرکت نکردن حضرت امام در تشییع پیکر حضرت آیت الله بروجردی، اختلاف نظر با ایشان نبوده بلکه برای پرهیز از مطرح شدن ایشان به عنوان مرجع پس از رحلت آیت الله بروجردی بوده که حاکی از زهد و تقوای ایشان است. با ارتحال حضرت آیت الله العظمی بروجردی، عده ای از شاگردان حضرت امام خمینی (ره) در صدد برآمدند تا از فرصت تشییع جنازه و نیز برگزاری مراسم ختم زمینه را برای اعلام مرجعیت حضرت امام خمینی فراهم نمایند، زمانی که حضرت امام خمینی متوجه این برنامه‌ها شده بودند. در مراسم تشییع جنازه حاضر نشدند و در این رابطه فرمودند: «من که به تشییع جنازه آقای بروجردی رحمهالله نیامدم، برای این نبود که کسالتم آن قدر شدید بود که نمی‌توانستم به تشییع بیایم. نیامدنم برای این بود که دیدم تشییع جنازه تبعاتی دارد، آنجا مسائلی مطرح خواهد شد و من برای خاطر آنکه از آن مسائل دور بمانم و کنار باشم، از تشییع جنازه صرف نظر کردم».