عبدالرزاق صنعانی استاد بخاری در حدیث
 | این مقاله هماکنون به دست Shamloo در حال ویرایش است. |
آیا می‌توان با منابع اهل سنت اثبات کرد که عبدالرزاق صنعانی استاد بخاری در حدیث بوده است؟
شرح‌حال صنعانی
ابوبکر عبدالرزاق بن همام بن نافع حمیری یمانی صنعانی از محدثان و مفسران شیعه در قرن دوم و اوایل قرن سوم هجری است. در سال ۱۲۶ قمری در صنعای یمن متولد شد و مراحل آموزش و استماع حدیث را در حجاز و عراق و شام گذراند.[۱] در منابع شیعی، او از اصحاب امام جعفر صادق(ع) شمرده شده است.[۲] همچنین، صنعانی از امام محمدباقر(ع) و امام جعفرصادق(ع) نقل حدیث کرده است.[۳]
رجال‌شناسان شیعه او را از ثقات و اعلام شیعه، مفسر و محدثی حافظ و نویسنده قدیمی‌ترین تفسیر شیعی برشمرده‌اند.[۴] او در حالی که در نزد عالمان سنی به تشیع و داشتن علایق شیعی مشهور است مورد وثوق آنان نیز قرار داشته و بعضی از بزرگان حدیث و رجال‌شناسان اهل سنت مقام علمی و وثاقت او را ستوده و تأیید کرده‌اند.[۵]
از آثار او می‌توان به تفسیر القرآن، کتاب السّنن في الفقه، الجامع الکبیر فی الحدیث، کتاب المغازی و تزكية الارواح عن مواقع الافلاح اشاره کرد.[۶] صنعانی در اواخر عمر نابینا شد و در نهایت به سال ۲۱۱ق در یمن در گذشت.[۷]
شرح‌حال بخاری
ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم جعفی بخاری یکی از ائمهٔ حدیث اهل سنت است. او در سال ۱۹۴ق در شهر بخارا متولد شد و از ده‌سالگی مشغول تحصیل علم شد. در بیست‌سالگی برای کسب دانش و استماع حدیث به سفر در نقاط مختلف جهان اسلام پرداخت.[۸] او به خراسان، جبال، عراق، حجاز، شام، مصر و بغداد سفر کرد. در بغداد، محدثان زیادی از او حدیث شنیدند و به ضبط آنها پرداختند.[۹]
بخاری علاقه زیادی به حدیث و جمع‌آوری آن داشت و در کوشش برای جمع آوری و ضبط احادیث همت عالی و ذوقی سرشار داشت. به هر شهری که می‌رفت با حفاظ حدیث ملاقات و در مجالس محدثان شرکت می‌نمود و روایات آنها را ثبت می‌کرد.[۱۰] از تألیفات او می‌توان به التاریخ الکبیر، الضعفاء، السنن فی الفقه اشاره کرد.[۱۱]
مهم‌ترین کتاب بخاری کتاب مشهور صحیح بخاری است. این کتاب با نام کامل الجامع المسند الصّحیح المختصر من امور رسول اللّه(ص) و سننه و ایامه یکی از مهم‌ترین کتاب‌های روایی اهل سنت و یکی از صحاح سته آنان به‌شمار می‌رود. سرانجام بخاری در شب عید قربان سال ۲۵۶ق درگذشت.[۱۲]
ارتباط صنعانی با بخاری
صنعانی از روات بخاری برشمرده شده است.[۱۳]
عبدالرزاق صنعانی نمی‌تواند از اساتید بخاری باشد، به دلایل زیر:
- در «عمده القاری» که شرحی از صحیح بخاری است، مؤلف در مقدمه کتاب، راویان و اساتید بخاری که از آنها حدیث نقل کرده به پنج طبقه تقسیم می‌نماید. در طبقه سوم از گروهی که زمان و مکان آنها را درک نموده و ملاقات کرده نام برده می‌شود، اما از آنها حدیث و روایتی نشنیده و نقل نکرده است و شاید با چند واسطه نقل کرده؛ که از جمله: یزید بن هارون و عبدالرزاق ذکر گردیده است:«(الثالثه) قوم حدثوا عن قوم ادرک زمانهم و امکنه لقیهم لکنه لم یسمع منهم کیزید بن هارون و عبدالرزاق؛ سوم؛ کسانی که زمان و مکان آنها درک شده اما روایتی از آنها نشنیده است مانند یزید بن هارون و عبدالرزاق.»[۱۴]
- در کتاب «رجال صحیح البخاری» که بخاری از آنها حدیث نقل نموده، از «عبدالرزاق صنعانی» اسم و صحبتی به میان نیامده است. این کتاب که در دو جلد نسبتاً قطور است، کسانی که بخاری از آنها نقل حدیث کرده، گردآوری شده‌اند.[۱۵]
- در شرح «کتاب صحیح البخاری» تألیف الکرمانی، در مقدمه ذکر احوالات بخاری، از اساتید او سه شیخ و دیگران را نام برده، ولی از عبدالزراق صنعانی ذکری نیامده است.[۱۶]
مطالعه بیشتر
- عبدالرزاق الصنعانی شخصیته و تراثه العلمی، السید حمید الحسینی و محمدجعفر المحمودتبار، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) و برگ فردوس.
منابع
- ↑ احمد بن محمد ابن خلکان، وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان، بیروت، دار صادر، ج ۳، ص ۲۱۶-۲۱۷.
- ↑ محمد بن الحسن الطوسی، رجال الطوسی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ص ۲۶۷.
- ↑ السید محسن الامین، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ج ۷، ص ۴۷۱.
- ↑ ابوالقاسم الخوئی، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‌جا، بی‌نا، ج ۱۱، ص ۱۵؛ نیز: محمدمحسن آقابزرک الطهرانی، الذّريعة إلى تصانيف الشّيعة، قم، اسماعیلیان، ج ۴، ص ۲۵۰- ۲۵۱.
- ↑ جمال‌الدین المزی، تهذيب الكمال في اسماء الرجال، بیروت، مؤسسة الرسالة، ج ۱۸، ص ۵۷-۶۱.
- ↑ إسماعيل بن محمد أمين الباباني البغدادي، هدية العارفين أسماء المؤلفين وآثار المصنفين، بیروت، دار إحياء التراث العربي، ج ۱، ص ۵۶۶.
- ↑ محمد بن حبان بن أحمد بن حبان، الثقات، الدکن، دائرة المعارف العثمانية بحيدر آباد الدكن الهند، ج ۸، ص ۴۱۲.
- ↑ احمد پاکتچی، «بخاری»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۱، ص ۴۵۶.
- ↑ احمد بن محمد ابن خلکان، وفیات الاعیان، قم، شریف رضی، ج ۴، ص ۱۸۸.
- ↑ محمد فرید وجدی، دایرةالمعارف القرن العشرین، بیروت دار الفکر، ج ۲، ص ۵۶.
- ↑ محمد بن اسحاق بن الندیم، کتاب الفهرست، بیروت، دار المعرفة، ص ۲۸۲.
- ↑ احمد پاکتچی، «بخاری»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۱، ص ۴۵۷.
- ↑ إسماعيل بن محمد أمين الباباني البغدادي، هدية العارفين أسماء المؤلفين وآثار المصنفين، بیروت، دار إحياء التراث العربي، ج ۱، ص ۵۶۶.
- ↑ العینی، بدرالدین احمد، عمده القاری (شرح صحیح البخاری)، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی تا، ج۱، ص ۷.
- ↑ بخاری کلابادی، احمد بن محمد، رجال صحیح البخاری (در دو جلد)، دار المعرفه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
- ↑ الکرمانی، البخاری، شرح الکرمانی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۷.