برزخ
 | این مقاله هماکنون به دست Rezapour در حال ویرایش است. |
معنای لفظی و اصطلاحی برزخ چیست؟
عالم برزخ را از آغاز مرگ تا روز قیامت دانسته‌اند.
حقیقت برزخ
عالم برزخ را از آغاز مرگ تا روز قیامت دانسته‌اند.[۱] قرآن نیز برای جهان میان دنیا و آخرت، از تعبیر برزخ استفاده کرده است:
﴿تا زمانی که مرگ یکی از آنان فرارسد، می‌گوید: «پروردگار من! مرا بازگردانید! * شاید در آنچه ترک کردم (و کوتاهی نمودم) عمل صالحی انجام دهم!» چنین نیست! این سخنی است که او به زبان می‌گوید. پشت سر آنان برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند!﴾(مومنون:۹۹–۱۰۰) قرآن در موارد دیگری نیز به برزخ اشاره کرده است.[۲]
محققان توصیفات در مورد برزخ در روایات را بسیار شبیه به توصیفات عالم مثال دانسته و معتقدند این دو اشاره به یک حقیقت خارجی دارد. امام صادق(ع) در پاسخ شخصی که خیال می‌کرد، روح پس از مرگ در قالب پرنده‌ای منتقل می‌شود، کرامت مؤمن را بالاتر از آن دانست که در قالب پرنده‌ای قرار داده شود. امام ارواح مؤمنان را در بدن‌هایی مانند بدن‌های دنیایی آنها دانست.[۳]
تفاوت‌هایی بین دو عالم برزخ و قیامت ذکر شده است. وجود بدن مثالی در برزخ[۴] و معاد جسمانی در قیامت،[۵] روایات ائمه(ع) این نکته را روشن می‌کند که شفاعت ایشان در عالم برزخ شامل حال افراد گنهکار و گرفتار نمی‌شود و شفاعت ایشان مختص به روز قیامت است. امام صادق(ع) در این باره می‌فرمایند: «شیعیان ما، با شفاعت پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) در قیامت همگی بهشتی‌اند اما سوگند به خدا از وضع و حالتان در برزخ خوف دارم[۶]
قبر و برزخ
بیشتر آیاتی که از قبر سخن گفته‌اند و به احوالات و مراحل قبر پرداخته‌اند را به دنیایی فراتر از قبر ظاهری معنا کرده‌اند.[۷] در روایات نیز از عالم برزخ به قبر تعبیر شده است.[۸] امام علی(ع) برزخ را همان قبر دانسته و معتقد است اهل گمراهی، زندگی تلخی در آنجا داشته و در عذاب هستند.[۹] امام صادق برزخ را از زمان مرگ تا آخرت معرفی کرد است.[۱۰] محققان معتقدند، از آنجا که فاصله محسوس میان دنیا و اخرت، قبر ظاهری است، ائمه(ع) برای فهماندن عالم برزخ از واژه قبر استفاده کرده‌اند.
کیفرها و پاداش‌ها در برزخ
در برزخ به مانند آخرت، نعمت‌ها و عذاب‌هایی وجود دارد؛ قرآن به حبیب نجار که به دست قومش شهید شد، می‌گوید که وارد بهشت شود. او می‌گوید: ﴿ای کاش قوم من می‌دانستند * که پروردگارم مرا آمرزیده و از گرامی‌داشتگان قرار داده است»﴾(یس:۲۶–۲۷) طبرسی از مفسران شیعه معتقد است این آیه، دلالت بر نعمت‌های برزخ دارد.[۱۱] آیات دیگری نیز وجود دارد که اشاره به نعمت‌ها و عذاب‌ها در برزخ دارد. علاوه بر این آیات، روایات نیز از عذاب‌ها و نعمت‌های برزخی سخن گفته‌اند[۱۲]
ارتباط با دیگران در برزخ
روایات مختلفی در ملاقات ارواح مومنان و کافران در برزخ با اهل دنیا نقل شده است که در کتاب کافی از مهم‌ترین منابع حدیثی شیعه، باب جداگانه‌ای به آن اختصاص داده شده است.[۱۳]
پیامبر اسلام(ص) به مسلمانان توصیه کرده که برای مردگان خود هدیه (صدقه و دعا) بفرستند. براساس این حدیث ارواح مؤمنان هر جمعه به آسمان دنیا می‌آیند، چنین خطاب می‌کنند «از آن اموالی که در دست ما بود و حالا در دست شما است و عذاب و حساب آن بر ماست، مهربانی کنید به درهمی، قرص نانی، لباسی».[۱۴]
همچنین براساس روایات شیعه، در برزخ، دیدار و ملاقات ارواح با یکدیگر امکان دارد. امام صادق(ع) ارواح در برزخ را چنین گفته که یکدیگر را می‌شناسند و از همدیگر می‌پرسند.[۱۵]
منابع
- ↑ الفروع من الکافی، ج۳، ص۲۴۲، ح ۳.
- ↑ سوره بقره، آیه۱۵۴؛ سوره مریم، آیه ۶۲؛ سوره مؤمن، آیه۱۱.
- ↑ الفروع من الکافی، ج۳، ص۲۴۴، ح ۱.
- ↑ سعیدی مهر، محمد، آموزش کلام اسلامی، ۱۳۸۱، ج۲، ص۲۴۰.
- ↑ سبحانی، جعفر، منشور جاوید، مؤسسه سیدالشهدا، چ۱، ۱۳۶۹، ج۹، ص۱۴۰.
- ↑ کلینی، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵، ج۳، ص۲۴۲.
- ↑ المفردات، ص۳۹۰.
- ↑ حسن‌زاده، عیون مسائل نفس، ج۲، ص۳۶۵.
- ↑ بحارالانوار، ج۶، ص۲۱۸.
- ↑ الفروع من الکافی، ج۳، ص۲۴۲، ح ۳; و بحارالانوار ج۶، ص۲۶۷.
- ↑ مجمع البیان، ج۸، ص۶۵۹.
- ↑ الفروع من الکافی، ج۳، ص۲۴۴، ح ۲؛ محمد باقر مجلسی، حق الیقین، ص۴۷۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۳۰.
- ↑ شیخ عباس قمی، منازل الآخره، ص۳۹ و ۴۰.
- ↑ الفروع من الکافی، ج۳، ص۲۴۴، ح ۳; و پیام قرآن، ج۵، ص۴۵۹.