عبادت کامل خدا در صورت نبودن زنان

سؤال

«لولا النّساء لعبد اللَّه حقّاً حقّاً» آیا سند روایت تمام است و مدلول آن قابل قبول است؟

روایت اگر زنان نبودند خداوند کامل عبادت می‌شد، از نظر سندی کامل نیست؛ بنابراین نمی‌توان به آن توجه نمود. اما از نظر اجتماعی مهر و علاقه به زن موجب تقویت بنیاد خانواده شده اما این مسئله نیز باید در حدود عقلی انجام پذیرد.

معنا و سند حدیث

اگر زنان نبودند خداوند حقیقتا بندگی می‌شد. (بندگان به واقع از خدا اطاعت می‌کردند).

اما درباره سند روایت دوم باید گفت که شیخ صدوق در من لا یحضره الفقیه برای این حدیث که از پیامبر(ص) نقل می‌کند سندی بیان نمی‌کند و همچنین شیخ حر عاملی این روایت را از امام علی(ع) روایت می‌کند ولی سندی ذکر نمی‌کند.

حدیثی که سند ندارد نمی‌توان درباره آن سخن گفت و توضیح و تفسیر کرد؛ چون از اصل معلوم نیست که کلام پیامبر(ص) یا امام معصوم باشد؛ بنابراین باید توجه داشت چنین روایاتی علی‌رغم اینکه سند برخی از آنها دچار مشکل است، هشداری به مرد می‌دهند تا فریب شهوت و زنبارگی را نخورد و بواسطه حب مفرط زنان از عبادت و بندگی خداوند غافل نشوند.

رویکرد اجتماعی حدیث

محبت و عشق و علاقه در خانواده بین زوجین نسبت به همدیگر اگر سبب غفلت از یاد خداوند نباشد امری پسندیده است؛ این گونه روایات به هیچ وجه نمی‌توانند مایه نکوهش زنان باشند چرا که زنانی در طول تاریخ بودند با توجه به اینکه زن بودند، مردانی بزرگ و تأثیرگذار در جامعه بشری را تربیت کردند که غالباً جوامع را چنین افرادی از فساد و تباهی نجات داده‌اند؛ همچنین نباید تلقی از این روایات این باشد که نفس وجود زن مایه گمراهی و معصیت خداوند است. قطعاً چنین منظوری از روایات فهمیده نمی‌شود بلکه به مرد هشدار می‌دهد که چون در وجود زن چنین شأنیتی و قابلیتی هست که مرد را در دام علایق خود گرفتار کند، لذا مرد باید هوشیار باشد که اگر علاقه و محبتی هم به زن نشان می‌دهد، از راه شرعی و عقلانی باشد نه از راه احساس و شهوت و غرایز دیگر که در این روش قطعاً به دام شیطان گرفتار خواهد شد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

• زن در آیینه جمال و جلال، آیت الله جوادی آملی.

• مسئله زن، اسلام و فمینیسم، محمد منصورنژاد.

• مسئله زن، شهید مطهری.