عبدالرزاق صنعانی استاد بخاری در حدیث
آیامی توان با منابع اهل سنت اثبات کرد که عبدالرزاق صنعانی استاد بخاری در حدیث بوده است؟
شرح حال بخاری
ابوعبدالله محمد بن ابوالحسن اسماعیل بن ابراهیم بن المغیره بن الاحنف یزذبه الجعفی البخاری الحافظ، امام و بزرگ اهل سنت است. در سال ۱۹۴ق در شهر بخارا متولد گردید. او در سن کودکی پدرش را از دست داد و از ۱۰ سالگی مشغول تحصیل و فراگرفتن علوم شد؛ در ۲۰ سالگی و آغاز جوانی برای کسب دانش دست به سفرهای علمی زد؛[۱] به خراسان، جبال، عراق، حجاز، شام، مصر و بغداد سفر کرده است. در بغداد، تعداد زیادی از او حدیث شنیده و به ضبط آنها پرداخته‌اند.[۲] بخاری علاقه زیادی به حدیث و جمع‌آوری آن داشت و در به دست آوردن اخبار، همت عالی و ذوق سرشار داشت. در هر شهری که می‌رفت با حفاظ حدیث ملاقات و در مجالس محدثین شرکت می‌نمود و روایات آنها را ثبت می‌نمود.[۳]
البته این شخص نسبت به اهل بیت(ع) تعصب خاصی داشته، به گونه‌ای که در صحیح بخاری یک حدیث از امام صادق(ع) نقل نکرده است در حالی که صدها حدیث از ابوهریره که در میان اهل سنت نیز به جعل حدیث مشهور است، نقل نموده است. از آثار و تألیفات او می‌توان به «التاریخ الکبیر» «الضعفاء» «الصحیح» (یکی از مهمترین تألیفات اوست که از منابع مهم و معتبر اهل سنت به حساب می‌آید) «السنن فی الفقه» و… اشاره نمود.[۴]
سرانجام در سال ۲۵۶ق در شب عید قربان درگذشت.[۵]
دلایل استاد بخاری نبودن صنعانی
عبدالرزاق صنعانی نمی‌تواند از اساتید بخاری باشد، به دلایل زیر:
- در «عمده القاری» که شرحی از صحیح بخاری است، مؤلف در مقدمه کتاب، راویان و اساتید بخاری که از آنها حدیث نقل کرده به پنج طبقه تقسیم می‌نماید. در طبقه سوم از گروهی که زمان و مکان آنها را درک نموده و ملاقات کرده نام برده می‌شود، اما از آنها حدیث و روایتی نشنیده و نقل نکرده است و شاید با چند واسطه نقل کرده؛ که از جمله: یزید بن هارون و عبدالرزاق ذکر گردیده است:«(الثالثه) قوم حدثوا عن قوم ادرک زمانهم و امکنه لقیهم لکنه لم یسمع منهم کیزید بن هارون و عبدالرزاق؛ سوم؛ کسانی که زمان و مکان آنها درک شده اما روایتی از آنها نشنیده است مانند یزید بن هارون و عبدالرزاق.»[۶]
- در کتاب «رجال صحیح البخاری» که بخاری از آنها حدیث نقل نموده، از «عبدالرزاق صنعانی» اسم و صحبتی به میان نیامده است. این کتاب که در دو جلد نسبتاً قطور است، کسانی که بخاری از آنها نقل حدیث کرده، گردآوری شده‌اند.[۷]
- در شرح «کتاب صحیح البخاری» تألیف الکرمانی، در مقدمه ذکر احوالات بخاری، از اساتید او سه شیخ و دیگران را نام برده، ولی از عبدالزراق صنعانی ذکری نیامده است.[۸]
بنابراین با جستجو در منابع فوق، از اساتید و کسانی که بخاری از آنها حدیث شنیده، نام عبدالرزاق صنعانی نبوده و می‌توان گفت که از اساتید بخاری نمی‌تواند باشد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر
- کشف الظنون، حاجی خلیفه.
- طبقات خلیفه بن خیاط.
منابع
- ↑ نجمی، محمد صادق، سیری در صحیحین، چاپ چهارم، ۱۳۶۱، بی نا، ج۱، ص۵۱.
- ↑ محمد بن ابی بکر بن خلکان، وفیات الاعیان، شریف رضی، قم، چاپ دوم، ۱۳۶۴، ج۴، ص۱۸۸.
- ↑ وجدی، محمد فرید، دایرةالمعارف القرن العشرین، دار الفکر، بیروت، بی تا، ج۲، ص۵۶.
- ↑ الندیم، محمد بن اسحاق، کتاب الفهرست، بی تا، بی نا، ص۲۸۶.
- ↑ البخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، دار الجیل، بیروت، بی تا، مقدمه، ج۱، ص۸.
- ↑ العینی، بدرالدین احمد، عمده القاری (شرح صحیح البخاری)، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی تا، ج۱، ص ۷.
- ↑ بخاری کلابادی، احمد بن محمد، رجال صحیح البخاری (در دو جلد)، دار المعرفه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
- ↑ الکرمانی، البخاری، شرح الکرمانی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۷.