سند آخرین بخش دعای عرفه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
[[دعای عرفه]] شامل تتمه‌ای است که درباره ملحق بودن یا نبودن آن به دعا مباحثی مطرح است. در کتاب [[کفعمی]] این بخش نیامده، اما در اقبال [[سید بن طاووس]] ذکر شده است. [[محدث قمی]] در [[مفاتیح الجنان]] این مطلب را قبل از دعا بیان کرده است. در اصل ملحق بودن این بخش سند معتبری یافت نشده [[سید محمد حسین طهرانی]] به نقل از [[علامه مجلسی]] آن را سخن صوفیان و جزو مناجات شیخ عطا الله اسکندرانی می‌داند. [[جلال الدین همایی]] آن را نقل شده در کتاب الحکم العطائیه می‌داند. دلایل دیگری چون عدم سازگاری با متن دعا، شبیه بودن متن به سخنان عرفا و حکما و کاستی در متن آن موید قول به عدم ملحق بودن آن به دعای عرفه است. | |||
بخش آخر | == بخش آخر دعای عرفه در منابع شیعی == | ||
محدث قمی در مفاتیح الجنان اشاره می‌کند که این ذیل در کتاب اقبال سید بن طاووس ذکر شده است. آیت الله شبیری زنجانی در سخنرانی در مدرسه فیضیه اشاره به ذیل دعای عرفه کرده و بیان می‌کند: مرحوم جلال همایی در مولوی نامه این ذیل را از ابن عطاء الله اسکندرانی دانسته است. | بخش آخر دعا عرفه در [[اقبال]] سید بن طاووس آمده، ولی در کتاب [[بلد الامین]] کفعمی نقل نشده است. علامه مجلسی با وجود مقدم بودن سید بن طاووس و نزدیک بودن وی به زمان [[ائمه]]، نقل کفعمی را ترجیح داده و موافق روایت کفعمی دعای عرفه را ذکر نموده است.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، بیروت، ج۹، ص۲۱۳.</ref> با تحقیق در سخنان علامه مجلسی دانسته می‌شود که مرحوم سید در کتاب مصباح دعا را بدون ذیل آورده است. | ||
محدث قمی در مفاتیح الجنان اشاره می‌کند که این ذیل در کتاب اقبال سید بن طاووس ذکر شده است. [[آیت الله شبیری زنجانی]] در سخنرانی در مدرسه فیضیه اشاره به ذیل دعای عرفه کرده و بیان می‌کند: مرحوم جلال همایی در مولوی نامه این ذیل را از ابن عطاء الله اسکندرانی دانسته است. | |||
علامه سید محمد حسین حسینی طهرانی، ضمن تأیید سخن علامه مجلسی که آن را از سخنان صوفیان دانسته این قسمت از دعا را فقره نوزدهم و بیستم از سی و پنج فقره مناجات شیخ عطا الله اسکندرانی ذکر می‌کند.<ref>حسینی طهرانی، محمد حسین، الله‌شناسی، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۵۱.</ref> جلال الدین همایی در توضیح «إِلَهِي أَنَا الْفَقِير» بیان می‌کند که در تحقیقات خود عین این بخش از دعا را در کتاب «الحکم العطائیه» دیده و مسلم می‌داند که در این باره خلط شده است.<ref>همائی، جلال الدین، مولوی نامه، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۱۸، حاشیه.</ref> | علامه سید محمد حسین حسینی طهرانی، ضمن تأیید سخن علامه مجلسی که آن را از سخنان صوفیان دانسته این قسمت از دعا را فقره نوزدهم و بیستم از سی و پنج فقره مناجات شیخ عطا الله اسکندرانی ذکر می‌کند.<ref>حسینی طهرانی، محمد حسین، الله‌شناسی، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۵۱.</ref> جلال الدین همایی در توضیح «إِلَهِي أَنَا الْفَقِير» بیان می‌کند که در تحقیقات خود عین این بخش از دعا را در کتاب «الحکم العطائیه» دیده و مسلم می‌داند که در این باره خلط شده است.<ref>همائی، جلال الدین، مولوی نامه، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۱۸، حاشیه.</ref> | ||
بنابراین با توجه به عدم نقل کفعمی در بلد الامین و سید بن طاووس در مصباح الزائر و یافت نشدن این بخش در نسخه قدیمی اقبال به شهادت علامه مجلسی، شکی نیست که این ذیل از حضرت ابا عبدالله(ع) نیست و از منشأت ابن عطا الله اسکندرانی عارف مشهور قرن هفتم است. | بنابراین با توجه به عدم نقل کفعمی در بلد الامین و سید بن طاووس در مصباح الزائر و یافت نشدن این بخش در نسخه قدیمی اقبال به شهادت علامه مجلسی، شکی نیست که این ذیل از حضرت [[ابا عبدالله]](ع) نیست و از منشأت ابن عطا الله اسکندرانی عارف مشهور قرن هفتم است. | ||
== مویدهای عدم ارتباط بخش آخر == | == مویدهای عدم ارتباط بخش آخر == | ||
علاوه بر دلایل گفته | علاوه بر دلایل گفته شده از منابع شیعی، مویدهای دیگری بر عدم ارتباط بخش آخر دعای عرفه با آن وجود دارد. | ||
* عدم سازگاری لسان این دعا با ادعیه صادره از [[معصومین]](ع) به طوری که از تغییر لحن به خوبی فهمیده می‌شود. | |||
به | * عبارات دعا، در بعضی موارد، شبیه به اصطلاحات اهل معقول و عرفان است و شاید توجه بیش از حد بعضی به این قسمت، همین بوده که احساس کرده‌اند با اصطلاحات و کلمات فلاسفه و عرفا سازگارتر است. مانند این بخش «کَیْفَ أَتَوَسَّلُ إِلَیْکَ بِمَا هُوَ مَحَالٌ أَنْ یَصِلَ إِلَیْک». | ||
* در این تتمه و ذیل دعا، حتی یک بار هم ذکر صلوات بر [[محمد]] و [[آل محمد]] نیامده است در صورتی که روش ائمه(ع) بر این بوده، به ویژه در دعاهای مفصل و طولانی، حتی اگر در اوایل دعا نام پیامبر و آل ایشان نیاید و صلوات نفرستد، در اواسط و خاتمه مکرر نام محمد و آل او می‌آید؛ همین‌طور که در دعای عرفه سید الشهداء نیز چنین است ولی در تتمه نام پیامبر و آل او نیامده که این با دیگر دعاه‌های مأثوره تفاوتی چشم گیر دارد. | |||
در | * در هیچ جای دعا، از موقف حج و عرفه یاد نشده، در حالی که در دعای امام(ع) چندین بار به مناسبت، از آنها نام برده شده است. | ||
== چگونگی ورود بخش آخر به دعا == | |||
در | در گذشته کم و زیاد کردن در کتب حدیثی مانند اضافه کردن قسمت‌هایی در ردّ و ذمّ [[صوفیه]] به حدیقه الشیعه فراوان وجود داشته است. یعنی گاهی در دنباله روایات، شرح‌ها و بیان‌هایی نیز می‌آمد که در برخی موارد با روایت مخلوط می‌شد و عده ای تصور می‌کردند که این قسمت هم روایت است. | ||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
{{مطالعه بیشتر}} | {{مطالعه بیشتر}} | ||
== معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر == | == معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر == | ||
* سیری در دعای عرفه امام حسین(ع)، علی رضا سید کباری، قم، آستانه مقدسه، ۱۳۷۴ش. | |||
* شرح دعای عرفه، شیخ محمد علی بن شیخ ابو طالب زاهدی جیدانی اصفهانی (م ۱۱۸۱ق). | |||
* شرح دعای عرفه، سید احمد فقیه امامی، (نسخه خطی). | |||
{{پایان مطالعه بیشتر}} | {{پایان مطالعه بیشتر}} | ||
| خط ۵۱: | خط ۴۵: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = | | شاخه اصلی = حدیث | ||
|شاخه فرعی۱ = | |شاخه فرعی۱ = علم رجال | ||
|شاخه فرعی۲ = | |شاخه فرعی۲ = | ||
|شاخه فرعی۳ = | |شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = | | شناسه = شد | ||
| تیترها = | | تیترها = شد | ||
| ویرایش = | | ویرایش = شد | ||
| لینک‌دهی = | | لینک‌دهی = | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۱: | ||
| بازبینی = | | بازبینی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = | | اولویت = ب | ||
| کیفیت = | | کیفیت = ج | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ ۱۶ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۲۳:۴۲
سؤال
قول صحیح در مورد سند بخش آخر دعای عرفه، که از اقبال الاعمال سیّد بن طاووس نقل شده، چیست؟
دعای عرفه شامل تتمه‌ای است که درباره ملحق بودن یا نبودن آن به دعا مباحثی مطرح است. در کتاب کفعمی این بخش نیامده، اما در اقبال سید بن طاووس ذکر شده است. محدث قمی در مفاتیح الجنان این مطلب را قبل از دعا بیان کرده است. در اصل ملحق بودن این بخش سند معتبری یافت نشده سید محمد حسین طهرانی به نقل از علامه مجلسی آن را سخن صوفیان و جزو مناجات شیخ عطا الله اسکندرانی می‌داند. جلال الدین همایی آن را نقل شده در کتاب الحکم العطائیه می‌داند. دلایل دیگری چون عدم سازگاری با متن دعا، شبیه بودن متن به سخنان عرفا و حکما و کاستی در متن آن موید قول به عدم ملحق بودن آن به دعای عرفه است.
بخش آخر دعای عرفه در منابع شیعی
بخش آخر دعا عرفه در اقبال سید بن طاووس آمده، ولی در کتاب بلد الامین کفعمی نقل نشده است. علامه مجلسی با وجود مقدم بودن سید بن طاووس و نزدیک بودن وی به زمان ائمه، نقل کفعمی را ترجیح داده و موافق روایت کفعمی دعای عرفه را ذکر نموده است.[۱] با تحقیق در سخنان علامه مجلسی دانسته می‌شود که مرحوم سید در کتاب مصباح دعا را بدون ذیل آورده است.
محدث قمی در مفاتیح الجنان اشاره می‌کند که این ذیل در کتاب اقبال سید بن طاووس ذکر شده است. آیت الله شبیری زنجانی در سخنرانی در مدرسه فیضیه اشاره به ذیل دعای عرفه کرده و بیان می‌کند: مرحوم جلال همایی در مولوی نامه این ذیل را از ابن عطاء الله اسکندرانی دانسته است.
علامه سید محمد حسین حسینی طهرانی، ضمن تأیید سخن علامه مجلسی که آن را از سخنان صوفیان دانسته این قسمت از دعا را فقره نوزدهم و بیستم از سی و پنج فقره مناجات شیخ عطا الله اسکندرانی ذکر می‌کند.[۲] جلال الدین همایی در توضیح «إِلَهِي أَنَا الْفَقِير» بیان می‌کند که در تحقیقات خود عین این بخش از دعا را در کتاب «الحکم العطائیه» دیده و مسلم می‌داند که در این باره خلط شده است.[۳]
بنابراین با توجه به عدم نقل کفعمی در بلد الامین و سید بن طاووس در مصباح الزائر و یافت نشدن این بخش در نسخه قدیمی اقبال به شهادت علامه مجلسی، شکی نیست که این ذیل از حضرت ابا عبدالله(ع) نیست و از منشأت ابن عطا الله اسکندرانی عارف مشهور قرن هفتم است.
مویدهای عدم ارتباط بخش آخر
علاوه بر دلایل گفته شده از منابع شیعی، مویدهای دیگری بر عدم ارتباط بخش آخر دعای عرفه با آن وجود دارد.
- عدم سازگاری لسان این دعا با ادعیه صادره از معصومین(ع) به طوری که از تغییر لحن به خوبی فهمیده می‌شود.
- عبارات دعا، در بعضی موارد، شبیه به اصطلاحات اهل معقول و عرفان است و شاید توجه بیش از حد بعضی به این قسمت، همین بوده که احساس کرده‌اند با اصطلاحات و کلمات فلاسفه و عرفا سازگارتر است. مانند این بخش «کَیْفَ أَتَوَسَّلُ إِلَیْکَ بِمَا هُوَ مَحَالٌ أَنْ یَصِلَ إِلَیْک».
- در این تتمه و ذیل دعا، حتی یک بار هم ذکر صلوات بر محمد و آل محمد نیامده است در صورتی که روش ائمه(ع) بر این بوده، به ویژه در دعاهای مفصل و طولانی، حتی اگر در اوایل دعا نام پیامبر و آل ایشان نیاید و صلوات نفرستد، در اواسط و خاتمه مکرر نام محمد و آل او می‌آید؛ همین‌طور که در دعای عرفه سید الشهداء نیز چنین است ولی در تتمه نام پیامبر و آل او نیامده که این با دیگر دعاه‌های مأثوره تفاوتی چشم گیر دارد.
- در هیچ جای دعا، از موقف حج و عرفه یاد نشده، در حالی که در دعای امام(ع) چندین بار به مناسبت، از آنها نام برده شده است.
چگونگی ورود بخش آخر به دعا
در گذشته کم و زیاد کردن در کتب حدیثی مانند اضافه کردن قسمت‌هایی در ردّ و ذمّ صوفیه به حدیقه الشیعه فراوان وجود داشته است. یعنی گاهی در دنباله روایات، شرح‌ها و بیان‌هایی نیز می‌آمد که در برخی موارد با روایت مخلوط می‌شد و عده ای تصور می‌کردند که این قسمت هم روایت است.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر
- سیری در دعای عرفه امام حسین(ع)، علی رضا سید کباری، قم، آستانه مقدسه، ۱۳۷۴ش.
- شرح دعای عرفه، شیخ محمد علی بن شیخ ابو طالب زاهدی جیدانی اصفهانی (م ۱۱۸۱ق).
- شرح دعای عرفه، سید احمد فقیه امامی، (نسخه خطی).