مقصود از اهل‌بیت در آیه تطهیر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
مراد از عبارت «اهل البیت» در آیه تطهیر | مراد از عبارت «اهل البیت» در آیه تطهیر چیست؟ با توجه به سیاق آیات آیا زنان پیامبر(ص) شامل این آیه می‌باشند؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{جعبه اطلاعات آیه | {{جعبه اطلاعات آیه | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
}} | }} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
اهل در لغت به معنای انس و وابستگی است، از این رو ممکن است کسی که | اهل در لغت به معنای انس و وابستگی است، از این رو ممکن است کسی که وابستگی ندارد، سلب اهلیّت شود، چنان‌که در مورد پسر [[نوح(ع)]] سلب اهلیت شده است. اهل بیت در اصطلاح، اسم خاص برای [[۵ تن آل عبا]]، یعنی [[حضرت محمد(ص)]]، [[علی(ع)]]، [[فاطمه(س)]] و [[حسنین(ع)]]، می‌باشد. آیه تطهیر در میان هفت آیه ای که خطاب به زنان پیامبر(ص) وارد شده است، آمده است. این هفت آیه، خطاب به همسران پیامبر(ص) است که با عتاب، تهدید به طلاق و عذاب و دستور به خانه نشینی همراه است، در حالی که خطاب در آیه تطهیر، با اکرام و احترام است، همچنین ضمائر در این هفت آیه مؤنث است، در حالیکه ۲ ضمیر در آیه تطهیر مذکر می‌باشد. | ||
بسیاری از بزرگان اهل سنت، تأکید دارند که منظور از اهل بیت، ۵ تن آل عبا می‌باشند، احادیثی که در کتاب‌های صحیح مسلم، مستدرک، سنن بیهقی، تفسیر کبیر و سایر کتاب‌ها آمده است، مؤید این نظر می‌باشد. برخی از علمای شیعه دلیلی آورده‌اند که اگر اهل بیت شامل زنان پیامبر نیز می‌بود، باید توسط ایشان یا اطرافیان ایشان، این فضیلت ذکر می‌شد، در | بسیاری از بزرگان اهل سنت، تأکید دارند که منظور از اهل بیت، ۵ تن آل عبا می‌باشند، احادیثی که در کتاب‌های صحیح مسلم، مستدرک، سنن بیهقی، تفسیر کبیر و سایر کتاب‌ها آمده است، مؤید این نظر می‌باشد. برخی از علمای شیعه دلیلی آورده‌اند که اگر اهل بیت شامل زنان پیامبر نیز می‌بود، باید توسط ایشان یا اطرافیان ایشان، این فضیلت ذکر می‌شد، در حالی که هیچ‌یک از این افراد به این فضیلت اشاره ای نکرده‌اند. | ||
== متن آیه == | == متن آیه == | ||
{{قرآن بزرگ| | {{قرآن بزرگ|اِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَیتِ وَ یُطَهِّرَکُم تَطهیرًا| | ||
ترجمه=خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند. | ترجمه=خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند. | ||
|سوره=احزاب|آیه=۳۳}} | |سوره=احزاب|آیه=۳۳}} | ||
== معنای لغوی و اصطلاحی اهل بیت == | == معنای لغوی و اصطلاحی اهل بیت == | ||
أهل در لغت به معناي انس همراه تعلق خاطر و وابستگي است كه شدّت و ضعف در اهليّت به شدّت و ضعف در انس و | أهل در لغت به معناي انس همراه با تعلق خاطر و وابستگي است كه شدّت و ضعف در اهليّت به شدّت و ضعف در انس و تعلّق، بستگي دارد، از اين رو ممكن است از كسي كه وابستگي و تعلق خاطري با او نيست سلب اهليّت شود هر چند جزء فرزندان انسان باشد چنان كه در قرآن، خداوند به حضرت نوح مي فرمايد: {{قرآن|إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ | ||
}}<ref>هود / ۴۶</ref> او از اهل تو نیست (فرزندت). بیت به معنای خانه است جایی که انسان شبانگاه در آنجا پناه می‌گیرد. | }}<ref>هود / ۴۶</ref> او از اهل تو نیست (فرزندت). بیت به معنای خانه است جایی که انسان شبانگاه در آنجا پناه می‌گیرد. | ||
ترکیب أهل بیت در فرهنگ | ترکیب أهل بیت در فرهنگ مسلمانان اعمّ از شیعه و سنّی معنای خاصّی محدود تر از معنای لغوی پیدا کرده و برای افراد خاصی علم شده است. چنان که علامّه طباطبایی در تفسیر المیزان چنین آورده است که اهل بیت در قرآن عَلَم و اسم خاص برای ۵ تن آل عبا می‌باشد»<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر همدانی، چاپخانه خوشه، ۱۳۵۷، ج۳۲، ص۱۷۹.</ref> | ||
== آیات هفت‌گانه همسران پیامبر(ص) == | == آیات هفت‌گانه همسران پیامبر(ص) == | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
== دیدگاه علمای شیعه و اهل سنت == | == دیدگاه علمای شیعه و اهل سنت == | ||
* واحدی از علما معروف اهل تسنن می‌گوید: «این آیه در خصوص پیامبر اکرم(ص) و علی و فاطمه و حسنین(ع) نازل شده و کس دیگری در آن با آنها مشارکت ندارد».<ref>الواحدی النیسابوری، کتاب اسباب النزول الآیات، ذیل تفسیر آیه ۳۳ احزاب، انتشارات موقع یعسوب.</ref> | * واحدی از علما معروف اهل تسنن می‌گوید: «این آیه در خصوص پیامبر اکرم(ص) و علی و فاطمه و حسنین(ع) نازل شده است و کس دیگری در آن با آنها مشارکت ندارد».<ref>الواحدی النیسابوری، کتاب اسباب النزول الآیات، ذیل تفسیر آیه ۳۳ احزاب، انتشارات موقع یعسوب.</ref> | ||
* سیوطی اشاره می‌کند که: از [[عایشه]] پس از جنگ جمل سؤالاتی پرسیدند که یکی ازآن‌ها درباره [[علی(ع)]] می‌باشد. عایشه چنین جواب داده است، آیا از من درباره کسی سؤال می‌کنی که محبوب‌ترین مردم نزد پیامبر(ص) و همسر محبوب‌ترین مردم نزد رسول خدا(ص) بود. «من با چشم خود دیدم علی و [[فاطمه(س)]] و [[حسن(ع)]] و [[حسین(ع)]] را که پیامبر(ص) آنها را زیر پارچه ای جمع کرده بود فرمود: خداوندا اینها خاندان منند و حامیان من، و رجس و پلیدی را از آنها ببر و از آلودگی‌ها پاکشان فرما. من گفتم ای رسول خدا آیا من نیز از آنها هستم، فرمود: دور باش تو بر خیر و نیکی هستی، اما جزء این جمع (اهل بیت) نمی‌باشی».<ref>سیوطی، الدّر المنثور، ج۸، ص۱۵۵ و ج۶، ص۶۰۴.</ref> | * سیوطی اشاره می‌کند که: از [[عایشه]] پس از جنگ جمل سؤالاتی پرسیدند که یکی ازآن‌ها درباره [[علی(ع)]] می‌باشد. عایشه چنین جواب داده است، آیا از من درباره کسی سؤال می‌کنی که محبوب‌ترین مردم نزد پیامبر(ص) و همسر محبوب‌ترین مردم نزد رسول خدا(ص) بود. «من با چشم خود دیدم علی و [[فاطمه(س)]] و [[حسن(ع)]] و [[حسین(ع)]] را که پیامبر(ص) آنها را زیر پارچه ای جمع کرده بود فرمود: خداوندا اینها خاندان منند و حامیان من، و رجس و پلیدی را از آنها ببر و از آلودگی‌ها پاکشان فرما. من گفتم ای رسول خدا آیا من نیز از آنها هستم، فرمود: دور باش تو بر خیر و نیکی هستی، اما جزء این جمع (اهل بیت) نمی‌باشی».<ref>سیوطی، الدّر المنثور، ج۸، ص۱۵۵ و ج۶، ص۶۰۴.</ref> | ||
همین داستان را مسلم در صحیح، از قول عایشه و حاکم در مستدرک ـ بیهقی در سنن، ابن جریر در تفسیرش ـ ثعلبی در تفسیر کبیرش آورده است و گفته‌اند که آیه تطهیر پس از این دعای پیامبر(ص) نازل گردیده است؛ ولی اکثر مفسرین شیعه این حدیث را از لسان [[امّ سلمه]] نقل می‌کنند و محلّ نزول آیه تطهیر را منزل ام سلمه می‌دانند. | همین داستان را مسلم در صحیح، از قول عایشه و حاکم در مستدرک ـ بیهقی در سنن، ابن جریر در تفسیرش ـ ثعلبی در تفسیر کبیرش آورده است و گفته‌اند که آیه تطهیر پس از این دعای پیامبر(ص) نازل گردیده است؛ ولی اکثر مفسرین شیعه این حدیث را از لسان [[امّ سلمه]] نقل می‌کنند و محلّ نزول آیه تطهیر را منزل ام سلمه می‌دانند. | ||
* برخی از علمای شیعه اینطور | * برخی از علمای شیعه اینطور فرموده‌اند: «اگر مراد از اهل بیت، زن‌های رسول خدا بودند، این شرفی برای آنها بود اما دیده نشده که یکی از زن‌های رسول خدا این ادعّا را بکند و این لقب را به خود نسبت دهد، تا دیگران از نزدیکان این زنان به شرافت فامیلی با اهل بیت رسول خدا(ص) فخر کنند چنانچه معاویه بر برادری ام المومنین (خواهرش ام حبیبه) افتخار می‌کرد که اگر خواهرش مصداق اهل بیت بود حتماً به آن فخر می‌فروخت در حالی که چنین ادعایی از وی نقل نشده است.<ref>طهرانی، محمد حسین، امام‌شناسی، انتشارات حکمت، چاپ اوّل، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۱۷.</ref> | ||
{{مطالعه بیشتر}} | {{مطالعه بیشتر}} | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
| لینک‌دهی = شد | | لینک‌دهی = شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه = شد | ||
| تغییر مسیر = شد | | تغییر مسیر = شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
[[رده:آیات قرآن]] | |||
نسخهٔ ۱۶ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۰:۵۸
مراد از عبارت «اهل البیت» در آیه تطهیر چیست؟ با توجه به سیاق آیات آیا زنان پیامبر(ص) شامل این آیه می‌باشند؟
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | سوره احزاب |
| شماره آیه | ۳۳ |
| جزء | ۲۲ |
| اطلاعات محتوایی | |
| شأن نزول | اهل بیت(ع) |
| مکان نزول | مدینه |
| درباره | اراده خداوند بر پاکی اهل بیت(ع) از رجس و پلیدی |
اهل در لغت به معنای انس و وابستگی است، از این رو ممکن است کسی که وابستگی ندارد، سلب اهلیّت شود، چنان‌که در مورد پسر نوح(ع) سلب اهلیت شده است. اهل بیت در اصطلاح، اسم خاص برای ۵ تن آل عبا، یعنی حضرت محمد(ص)، علی(ع)، فاطمه(س) و حسنین(ع)، می‌باشد. آیه تطهیر در میان هفت آیه ای که خطاب به زنان پیامبر(ص) وارد شده است، آمده است. این هفت آیه، خطاب به همسران پیامبر(ص) است که با عتاب، تهدید به طلاق و عذاب و دستور به خانه نشینی همراه است، در حالی که خطاب در آیه تطهیر، با اکرام و احترام است، همچنین ضمائر در این هفت آیه مؤنث است، در حالیکه ۲ ضمیر در آیه تطهیر مذکر می‌باشد.
بسیاری از بزرگان اهل سنت، تأکید دارند که منظور از اهل بیت، ۵ تن آل عبا می‌باشند، احادیثی که در کتاب‌های صحیح مسلم، مستدرک، سنن بیهقی، تفسیر کبیر و سایر کتاب‌ها آمده است، مؤید این نظر می‌باشد. برخی از علمای شیعه دلیلی آورده‌اند که اگر اهل بیت شامل زنان پیامبر نیز می‌بود، باید توسط ایشان یا اطرافیان ایشان، این فضیلت ذکر می‌شد، در حالی که هیچ‌یک از این افراد به این فضیلت اشاره ای نکرده‌اند.
متن آیه
| ﴿ | اِنَّما یُریدُ اللهُ لِیُذهِبَ عَنکُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَیتِ وَ یُطَهِّرَکُم تَطهیرًا
خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان [پیامبر] بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند. احزاب:۳۳ |
﴾ |
معنای لغوی و اصطلاحی اهل بیت
أهل در لغت به معناي انس همراه با تعلق خاطر و وابستگي است كه شدّت و ضعف در اهليّت به شدّت و ضعف در انس و تعلّق، بستگي دارد، از اين رو ممكن است از كسي كه وابستگي و تعلق خاطري با او نيست سلب اهليّت شود هر چند جزء فرزندان انسان باشد چنان كه در قرآن، خداوند به حضرت نوح مي فرمايد: ﴿إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ﴾[۱] او از اهل تو نیست (فرزندت). بیت به معنای خانه است جایی که انسان شبانگاه در آنجا پناه می‌گیرد.
ترکیب أهل بیت در فرهنگ مسلمانان اعمّ از شیعه و سنّی معنای خاصّی محدود تر از معنای لغوی پیدا کرده و برای افراد خاصی علم شده است. چنان که علامّه طباطبایی در تفسیر المیزان چنین آورده است که اهل بیت در قرآن عَلَم و اسم خاص برای ۵ تن آل عبا می‌باشد»[۲]
آیات هفت‌گانه همسران پیامبر(ص)
آیه تطهیر، در ضمن آیات هفت‌گانه ای واقع شده که احکامی را برای همسران پیامبر اکرم(ص) بیان می‌کند، آیات قبل و بعد از آن درباره همسران پیامبر(ص) و خطاب به آنها است. این آیات دارای ویژگی‌های زیر می‌باشند.
الف) خطاب‌هایی که به همسران پیامبر(ص) شده است با عتاب همراه است، در این آیات، همسران پیامبر به طلاق «أمتعکنّ و أسّرحکنّ»، عذاب «یضاعف لها العذاب» تهدید شده‌اند و مأمور به ماندن در خانه «قرن فی بیوتکّن» شده‌اند. اما خطاب در آیه تطهیر با اکرام و احترام می‌باشد.
ب) تمام ضمایری که به همسران پیامبر(ص) بر می‌گردد همگی مؤنث می‌باشند، در حالی که بین بیست و چهار ضمیر موجود در آیات مربوط به احکام همسران پیامبر(ص) فقط این قسمت از آیه تطهیر، با دو ضمیر مذکر آورده شده است.
دیدگاه علمای شیعه و اهل سنت
- واحدی از علما معروف اهل تسنن می‌گوید: «این آیه در خصوص پیامبر اکرم(ص) و علی و فاطمه و حسنین(ع) نازل شده است و کس دیگری در آن با آنها مشارکت ندارد».[۳]
- سیوطی اشاره می‌کند که: از عایشه پس از جنگ جمل سؤالاتی پرسیدند که یکی ازآن‌ها درباره علی(ع) می‌باشد. عایشه چنین جواب داده است، آیا از من درباره کسی سؤال می‌کنی که محبوب‌ترین مردم نزد پیامبر(ص) و همسر محبوب‌ترین مردم نزد رسول خدا(ص) بود. «من با چشم خود دیدم علی و فاطمه(س) و حسن(ع) و حسین(ع) را که پیامبر(ص) آنها را زیر پارچه ای جمع کرده بود فرمود: خداوندا اینها خاندان منند و حامیان من، و رجس و پلیدی را از آنها ببر و از آلودگی‌ها پاکشان فرما. من گفتم ای رسول خدا آیا من نیز از آنها هستم، فرمود: دور باش تو بر خیر و نیکی هستی، اما جزء این جمع (اهل بیت) نمی‌باشی».[۴]
همین داستان را مسلم در صحیح، از قول عایشه و حاکم در مستدرک ـ بیهقی در سنن، ابن جریر در تفسیرش ـ ثعلبی در تفسیر کبیرش آورده است و گفته‌اند که آیه تطهیر پس از این دعای پیامبر(ص) نازل گردیده است؛ ولی اکثر مفسرین شیعه این حدیث را از لسان امّ سلمه نقل می‌کنند و محلّ نزول آیه تطهیر را منزل ام سلمه می‌دانند.
- برخی از علمای شیعه اینطور فرموده‌اند: «اگر مراد از اهل بیت، زن‌های رسول خدا بودند، این شرفی برای آنها بود اما دیده نشده که یکی از زن‌های رسول خدا این ادعّا را بکند و این لقب را به خود نسبت دهد، تا دیگران از نزدیکان این زنان به شرافت فامیلی با اهل بیت رسول خدا(ص) فخر کنند چنانچه معاویه بر برادری ام المومنین (خواهرش ام حبیبه) افتخار می‌کرد که اگر خواهرش مصداق اهل بیت بود حتماً به آن فخر می‌فروخت در حالی که چنین ادعایی از وی نقل نشده است.[۵]
مطالعه بیشتر
- امام‌شناسی جلد سوّم، محمد حسین طهرانی، انتشارات حکمت.
- تجلّی ولایت در آیه تطهیر، عبدالله جوادی آملی، انتشارات اسراء.
- تفاسیر قرآن از جمله: المیزان، نمونه، مجمع البیان در ذیل تفسیر آیه ۳۳ احزاب.
- شب‌های پیشاور، مرحوم سلطان الواعظین.
- الدّر المنثور، سیوطی.
- یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ، ناصر مکارم شیرازی انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
- پرسمان عصمت، شرحی بر آیه تطهیر، علی اکبر بابایی.
منابع
- ↑ هود / ۴۶
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سید محمد باقر همدانی، چاپخانه خوشه، ۱۳۵۷، ج۳۲، ص۱۷۹.
- ↑ الواحدی النیسابوری، کتاب اسباب النزول الآیات، ذیل تفسیر آیه ۳۳ احزاب، انتشارات موقع یعسوب.
- ↑ سیوطی، الدّر المنثور، ج۸، ص۱۵۵ و ج۶، ص۶۰۴.
- ↑ طهرانی، محمد حسین، امام‌شناسی، انتشارات حکمت، چاپ اوّل، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۱۷.