صحیح مسلم: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
| نام‌های دیگر = | | نام‌های دیگر = | ||
| نویسنده =مسلم بن حجاج نیشابوری | | نویسنده =مسلم بن حجاج نیشابوری | ||
| تاریخ نگارش = | | تاریخ نگارش =قرن سوم | ||
| موضوع =حدیث | | موضوع =حدیث | ||
| سبک = | | سبک = | ||
نسخهٔ ۷ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۲۵
| صحیح مسلم | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کتاب | |
| نویسنده | مسلم بن حجاج نیشابوری |
| تاریخ نگارش | قرن سوم |
| موضوع | حدیث |
| زبان | عربی |
صحیح مسلم یکی از صحاح سته اهل سنت و از مهم‌ترین منابع حدیثی آنان در زمینه عقاید، فقه، تفسیر قرآن، و تاریخ صدر اسلام می‌باشد. این کتاب توسط مسلم بن حجاج نیشابوری (۲۰۶–۲۶۱ق) نگاشته شده است. مسلم یکی از ائمهٔ حدیث مشهور و معتبر اهل‌سنت است. نام اصلی این کتاب، «الجامع الصحیح» یا «الصحیح الجامع» است. یحیی بن شرف نووی (درگذشتهٔ ۶۷۱ق) یکی از بزرگان اهل سنت در شرح صحیح مسلم گفته است علمای اهل سنت اتفاق دارند که بعد از قرآن کریم، صحیح‌ترین کتب، یکی صحیح مسلم و دیگری صحیح بخاری است. صحیح مسلم مشتمل بر که ۷۲۷۵ حدیث است که با کنار گذاشتن روایات تکراری، ۴۰۰۰ حدیث وجود دارد.
نویسنده
ابوالحسین مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری از محدثان بزرگ اهل‌سنت، در سال ۲۰۶ قمری، در نیشابور متولد شد.[۱] مسلم یکی از ائمهٔ حدیث مشهور و معتبر اهل‌سنت است.[۲] او از اعاظم محدّثین و حفاظ عامّه می‌باشد که در حجاز و عراق و نیشابور و بلاد دیگر از محمد بن اسمعیل بخاری و احمد بن حنبل و دیگر مشایخ وقت استماع حدیث نمود.[۳]
عالمان اهل‌سنت بر وثاقت و بلندی رتبهٔ مسلم بن حجاج در دانش حدیث تأکید کرده‌اند.[۴] از مقدمه‌ای که مسلم بر صحیح خود نگاشته، روشن می‌شود که در دورهٔ او کثرت اخبار ضعیف و خرافی حقایق دینی را بر بسیاری از مردم و حتی دانشمندان مشتبه کرده بود. مسلم به تقاضای یکی از برادران دینی خود، که نام او مشخص نیست، به تألیف کتاب صحیح مسلم همت گماشت.[۵]
جایگاه و اهمیت کتاب
صحیح مسلم یکی از صحاح سته معروف اهل سنت[۶] و از مهم‌ترین منابع حدیثی آنان در زمینه عقاید، فقه، تفسیر قرآن، و تاریخ صدر اسلام می‌باشد که توسط ابوالحسین مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری (۲۰۶–۲۶۱ ق) معروف به مسلم نیشابوری نگاشته شده است. نام اصلی این کتاب، «الجامع الصحیح» یا «الصحیح الجامع» است. نویسنده کتاب، شاگرد بخاری بوده و علاوه بر این، از اساتید بخاری نیز بهره برده است.[۷] پس از صحیح بخاری معتبرترین کتاب حدیث در نزد اهل تسنن، صحیح مسلم است. برخی آن را بر صحیح بخاری ترجیح می‌دهند.[۸] صحیح مسلم دومین کتاب از جوامع حدیثی اهل سنت است که ادعا بر صحت همه روایات آن رفته است.[۹] این کتاب ۷۲۷۵ حدیث در موضوعات گوناگون اعتقادی، فقهی، اخلاقی، تاریخ، سیره و… را دربردارد که مؤلف آن این روایات را از بین صدها هزار حدیث که در اختیار داشته با دقت تمام گزینش کرده است.[۱۰] برخی به احصای روایات غیر تکراری پرداخته، این روایات را به رقمی معادل ۳۰۱۸ حدیث برآورده کرده است.[۱۱] او در این کتاب حدود (۳۰۳۳) حدیث در طول پانزده سال جمع کرده است.[۱۲] به نظر برخی از علمای اهل سنت کتاب وی به همراه صحیح بخاری، صحیح‌ترین کتب در علم حدیثند.[۱۳] یحیی بن شرف نووی (درگذشتهٔ ۶۷۱ق) یکی از بزرگان اهل سنت در شرح صحیح مسلم گفته است علمای اهل سنت اتفاق دارند که بعد از قرآن کریم، صحیح‌ترین کتب، یکی صحیح مسلم و دیگری صحیح بخاری است.[۱۴] البته برخی از علمای اهل سنت حدیث‌های او را قبول ندارند.[۱۵]
از مقدمه‌ای که مسلم در کتاب صحیح آورده است، روشن می‌شود که او در عصری زندگی می‌کرد که کثرت اخبار ضعیف و خرافی حقایق را بر بسیاری از مردم و حتی دانشمندان مشتبه کرده بود. مسلم به تقاضای یکی از برادران دینی که نام او مشخص نیست، به تألیف کتاب خود همت گماشت.[۱۶]
تفاوت با صحیح بخاری
در بین علمای اهل سنت بین برتری اعتبار صحیح مسلم و صحیح بخاری اختلاف وجود دارد. عده فراوانی بر این نظر هستند که بعد از قرآن مجید کتابی دینی صحیحتر از کتاب صحیح مسلم نوشته نشده است. اما علی‌رغم این اختلاف، بسیاری از علمای اهل سنت در مورد صحت کامل همه احادیث هر دو کتاب اتفاق نظر دارند. در علت این همه اعتباری که برای آن قائلند نیز گفته شده که ابوزرعه رازی به هنگام عرضه کتاب مسلم توسط خود مسلم به وی، روایات ضعیف آن را علامت زده و توسط مسلم حذف شده است و بنابراین، هیچ حدیث ضعیف و نادرستی در آن یافت نمی‌شود! از طرفی، ضعف‌هایی در کتاب بخاری وجود دارد که کتاب مسلم فاقد آن نقاط ضعف بوده و از حسن ترتیب ویژه‌ای در تنظیم و نقل احادیث برخوردار است که سایر کتاب‌های حدیثی از چنین ترتیبی بی بهره‌اند.[۱۷]
در کتاب صحیح مسلم، احادیث مرفوعی که به صورت تعلیق روایت شده‌اند، نسبت به صحیح البخاری بسیار کم‌تر است و تعداد آنها از چهارده حدیث تجاوز نمی‌کند. همچنین مسلم برخلاف بخاری، به نقل اقوال صحابیان (موقوفات) و اقوال تابعیان (مقطوعات)، نپرداخته است. آنچه که پیش از این، در مورد رجال صحیح البخاری گفته شد که اتفاق بر نامگذاری کتاب بخاری به «صحیح» به منزله اتّفاق امّت بر عدالت جمیع راویانی است که نامشان در اسناد احادیث مسند آن کتاب، ذکر شده، در مورد صحیح مسلم نیز گفته شده است. از این رو، یکی از راه‌های اثبات عدالت راوی را آن دانسته‌اند که نامش در اسناد احادیث این کتاب (و یا صحیح البخاری) ذکر شده باشد.[۱۸]
بعضی صحیح مسلم را به جهت پاره‌ای امتیازات بر صحیح بخاری ترجیح داده‌اند. شیخ ابو عمرو بن صلاح (درگذشتهٔ ۶۴۳ق) از عالمان اهل سنت می‌گوید تمام احادیثی که امام مسلم در کتابش حکم به صحیح بودن آن کرده است، صد در صد صحیح می‌باشد و ذاتاً علم نظری به صحیح بودنش برای انسان‌ها حاصل می‌شود.[۱۹]
مسلم، برخلاف بخاری، برای نقل احادیث مُعَنعَن و متّصل دانستن آنها، معاصر بودن راوی را با کسی که از وی روایت نقل کرده (مروی عنه)، کافی دانسته است و مانند بخاری، ثبوت ملاقات آن دو را لازم ندانسته است. با وجود این که کتاب، بعد از صحیح البخاری، بهترین کتاب در نقل خصوص احادیث صحیح به‌شمار آمده است، برخی از احادیث این کتاب نیز مانند صحیح البخاری، مورد انتقاد دار قُطنی و برخی دیگر از حدیث‌پژوهان قرار گرفته و معلول دانسته شده‌اند.[۲۰]
ویژگی‌ها
به عقیده برخی از بزرگان جامعه اهل سنت، صحیح مسلم در نوع خود از جهت تدوین حدیث و تنظیم ابواب کم‌نظیر است؛ زیرا نویسنده آن کوشیده است تا در این دائرة المعارف حدیثی بهترین اسلوب را به کار گیرد. فاضل نووی در مقدمه شرح خود از مسلم نقل می‌کند: «من صحیح خود را از میان سیصد هزار حدیث جمع‌آوری و انتخاب کرده‌ام و اگر اهل حدیث دویست سال حدیث بنویسند باز هم مدرک و مرجع آنان کتاب من خواهد بود.» مسلم دوازده هزار حدیث را از آن مجموع معتبر دانسته است. کشف الظنون می‌گوید: «اگر مکررات صحیح مسلم را کنار گذاریم مجموع احادیث آن ۴۰۰۰ حدیث است. علامه نووی در التقریب نیز همین را گفته است. صحیح مسلم در ۸ جزء و مشتمل بر ۵۰ کتاب و ۱۲۰۵ باب است.[۲۱] صحیح مسلم با کتاب الایمان شروع شده و به کتاب الاقضیه خاتمه می‌یابد.[۲۲]
صحیح مسلم دومین دائرة المعارف حدیثی جامعه اهل سنت است و از نظر اعتبار، در ردیف صحیح بخاری به‌شمار می‌آید. اگر چه بعضی مانند حافظ ابو علی نیشابوری صحیح مسلم را بر صحیح بخاری ترجیح داده‌اند.[۲۳] علامه نووی در مقدمهٔ شرح صحیح مسلم بن حجاج نیشابوری می‌گوید: علما بر این مطلب اتفاق دارند که پس از قرآن کتابی صحیحتر از صحیح بخاری و صحیح مسلم نیست. و این نظری است که امت اسلامی آن را پذیرفته است.[۲۴]
نقدهایی به صحیح مسلم
حافظان حدیث بر صحیح مسلم انتقادهایی چند داشته‌اند که از آن جمله است:
- گروهی از راویان آن ضعیف است و از نظر علم حدیث و درایه، روایات آنها مردود می‌باشد.
- نقل حدیث از ابو هریره که در زمان خودش معروف به دروغ‌گویی بوده است و نیز نقل حدیث از ابوموسی اشعری، عمرو بن عاص، عبدالله بن زبیر و عمران بن حیطان، که اینان از منحرفان و دشمنان مغرض امام علی(ع) بوده و به دلیل غرض‌ورزی و اعمال دشمنی، از جعل حدیث و تحریف آن باکی نداشته‌اند.
- ظاهر نام کتاب صحیح مسلم می‌رساند که تمامی احادیث صحیح را جمع‌آوری کرده است، در حالی که چنین نیست و احادیث صحیح دیگری نیز وجود دارد که جای آن در صحیح مسلم خالی است.
- صحیح مسلم همانند صحیح بخاری در بردارنده احادیثی است که مخالف ادله قطعی عقلی و شرعی است؛ هم در زمینه اصول دین و هم در زمینه احکام شرعی. و شگفت این که چنین احادیثی از جانب مؤلفین آن صحیح تلقی شده است.[۲۵]
برخی از راویانی که در اسناد روایات مسلم قرار گرفته‌اند، راویانی متوسط الحال‌اند که در طبقه دوم از جهت حفظ و اتقان قرار می‌گیرند؛ یعنی روایات آنان در درجه صحیح قرار نمی‌گیرد و حتی عده قابل توجّهی از رجال این کتاب، از راویانی هستند که برخی از علمای جرح و تعدیل، در ضعف آنان سخن گفته‌اند.[۲۶]
منابع
- ↑ ابن خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان مما ثبت بالنقل والسماع وأثبته العیان، تحقیق احسان عباس، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۴م، ج۵، ص۱۹۵.
- ↑ الذهبی، محمد بن أحمد بن عثمان، سیر اعلام النبلاء، تحقیق شعیب الأرناؤوط، بیروت، مؤسسه الرساله، ۱۴۱۲ق، ج۱۲، ص۵۶۶.
- ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، کتابفروشی خیام، ۱۳۶۹، ج۴، ص۴۶۱.
- ↑ شناخت‌نامهٔ حدیث ج۳ ص۱۸۶–۱۸۸، به نقل: از مسلم بن حجّاج(۲۰۴ یا ۲۰۶ ـ ۲۶۱ ق)، سایت حدیث نت، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱ش.
- ↑ معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل‌سنت، تهران، انتشارات سمت و دانشکدهٔ علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵ش، ص۸۵.
- ↑ قادری، عبدالهادی، مختصر از زندگی‌نامه امام مسلم نیشابوری، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ صحیح مسلم، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، صدرا، ص۴۷۵.
- ↑ معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۲.
- ↑ معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۴.
- ↑ صحیح مسلم، به تصحیح فؤاد عبدالباقی، ج۴، ص۲۳۱۳. به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.
- ↑ سبحانی، جعفر، موسوعه طبقات الفقهاء، طبعه الاولی، المطیعه اعتماد، قم، ۴۱۸ ق، ج۳، ص۵۷۸، و ابن خلکان، وفیات الاعیان، تحقیق: دکتر احسان عباس، دار صادر، بیروت، ۱۳۹۷ ق، ج۵، ص۱۹۴.
- ↑ عثمان الذهبی، پیشین، و ابن خلکان، همان، ج؟، ص۱۹۴، ج۱۲، ص۵۶۶.
- ↑ عثمان الذهبی، پاورقی و فیات الاعیان، ج۱۲، ص۵۶۷.
- ↑ عثمان الذهبی، پیشین، ج۱۲، ص۵۶۸.
- ↑ مقدمه صحیح مسلم، به نقل از معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۸۵.
- ↑ صحیح مسلم، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ جدیدی نژاد، محمد رضا، دانش رجال از دیدگاه اهل سنت، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۱، ص۲۰۴.
- ↑ قادری، عبدالهادی، مختصر از زندگی‌نامه امام مسلم نیشابوری، سایت انجمن علمی پژوهشی حقوق و معارف اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۲، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ جدیدی نژاد، محمد رضا، دانش رجال از دیدگاه اهل سنت، قم، دار الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۲۰۳.
- ↑ جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۷.
- ↑ معارف، مجید، جوامع حدیثی اهل سنت، سمت، و دانشکده علوم حدیث، تهران، ۱۳۸۵، ص۹۰.
- ↑ جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۷.
- ↑ جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۸۸.
- ↑ جناتی، محمد ابراهیم، ادوار فقه و کیفیت بیان آن، تهران، کیهان، ۱۳۷۴، ص۹۱.
- ↑ جدیدی نژاد، محمد رضا، دانش رجال از دیدگاه اهل سنت، قم، دار الحدیث، ۱۳۸۱ش، ص۲۰۵.