مصباح کفعمی

سؤال

آیا کتاب‌های «بلد الامین» و «اقبال الاعمال» و «مصباح کفعمی» و «مصباح الزائر» معتبر هستند؟

نویسنده

تقى الدين ابراهيم بن على كفعمى، عالم ذو فنون و محدّث پُركار و اديب ماهر قرن نهم هجرى است. رجال‌پژوهان و كتابشناسان، او را به فضل و دانش و زهد و وَرَع و جامعيت و كمال ستوده‌اند. او در نيمه نخست قرن نهم هجرى در كَفَرعيما به دنيا آمد و دانش‌هاى اسلامى را نزد مشايخ عصر خود آموخت.

جایگاه و اعتبار

اين كتاب، معروف به مصباح الكفعمى و دومين اثر مهم برجاى مانده از نويسنده و شامل پنجاه فصل در ادعيه، احراز، آداب، سنن، زيارات و تعويذات است. اين كتاب كه كفعمى آن را پس از البلد الأمين و به سال 895 هجرى به پايان برده.[1] از مصادر بحار الأنوار است.[2] مصباح الكفعمى، از نظر سبك نگارش، شبيه البلد الأمين و در حقيقت، پالايش و نگارش جديدى از آن كتاب است. كفعمى در مقدّمه كتاب تصريح مى‌كند كه مطالب آن را از كتاب‌هايى كه صحّت آنها مورد اعتماد بوده و مأمور به تمسّك به آنها هستيم، گِرد آورده است.[3] اين كتاب نيز داراى حواشى‌اى از خودِ نويسنده است.[4] آقا بزرگ، بر آن است كه حواشى اين كتاب، گسترده بوده و بسى بيشتر از مقدار چاپ شده در حواشى كتاب است.[5] كفعمى، در پايان كتاب، مصادر خود را كه بالغ بر 180 جلد كتاب است، برشمرده كه ظاهراً همان مصادر كتاب البلد الأمين است. جالب توجّه آن كه در متن كتاب، احاديث و ادعيه‌اى از منابع اهل سنّت آمده است. از جمله اين مصادر مى‌توان السفينة البغداديةى سلفى، فضائل القرآن ابن ضريس، مسند أبى حنيفة، الخزائن منذرى، جامع ابن وهب،[2] كتاب الدعاء طبرانى، كتاب الدعاء ابن ابى الدنيا[3] و ربيع الأبرار زمخشرى‌[4] را نام برد. همچنين، از دو كتاب العين المبصرة و الحدقة الناظرةى خود نيز استفاده كرده است.

ویژگی‌ها

نام کامل کتاب: «جُنه الامان الواقیه، و جُنّه الایمان الباقیه» معروف به مصباح کفعمی.

مؤلف کتاب حاضر: تقی الدین ابراهیم بن علی کفعمی است. (۸۴۰–۹۰۵ هـ. ق)

موضوع کتاب: ادعیه، اوراد، زیارات، است.

کتاب «مصباح» و «البلد الامین» هر دو از کتاب‌های «کفعمی ـ رحمه الله ـ» می‌باشند. منتهی مصباح بعد از «البلد الامین» نوشته شده و در واقع منتخب و خلاصه ای از آن است.

تاریخ نگارش: شیخ تقی الدین کفعمی ـ رحمه الله ـ این کتاب را در سال ۸۹۵ هجری تألیف کرده است، یعنی ۱۰ سال قبل از وفات.

ارزش و اعتبار کتاب: کفعمی در مقدمه کتاب می‌گوید: کتاب مصباح را از کتاب‌های مورد اعتمادی جمع‌آوری کردم. که باید به ریسمان محکم آن‌ها چنگ زده شود و آن را به گونه ای مرتب کردم که خواننده آن را بالاترین درجات وصول به حضرت حق برساند.

نکته دیگر در ارزش کتاب این است که نام «مصباح» بر دو کتاب اطلاق می‌شود:

۱ـ مصباح المتهجد، نوشته شیخ طوسی ـ رحمه الله ـ که به مصباح کبیر هم معروف است.

۲ـ مصباح کفعمی (یعنی همین کتاب حاضر)

مصباح کبیر شیخ طوسی، کتابی بوده با مقبولیت بسیار بالا و در اکثر خانه‌ها نسخه ای از آن یافت می‌شد.

با آمدن مصباح کفعمی، معروف است که «مصباح المتهجد» شیخ طوسی نسخ شد و جای خود را به مصباح کفعمی داد.

منابع کتاب: خود مؤلف در پایان کتاب اسامی منابع خود را ذکر کرده که تعداد آن‌ها به ۲۳۸ عنوان می‌رسد این کتاب‌ها شامل موضوعات، دعا، تفسیر، فقه، و زیارات می‌شود.