«اول المسلمین» بودن پیامبر اسلام(ص)

سؤال

قرآن از زبان پیامبر(ص) می‌فرماید: «انا اول المسلمین»، در حالی که قبل از پیامبر هم مسلمانانی، مانند پیامبران بوده‌اند، این اختلاف چگونه توجیه می‌شود؟

پیامبر در قرآن خود را اولین مسلمان می‌نامد. در قرآن برخی از پیامبران پیشین به مسلمان بودن توصیف شده اند. مفسران تعبیر «انا اول المسلمین» را بیشتر به معنای تقدم رتبه و درجه می‌دانند؛ نه تقدم زمانی. به این معنا که پیامبر از لحاظ مقام و منزلت در جایگاه اولین مسلمان است. برخی گفته‌اند این توصیف به معنای اولین مسلمان بودن در امت خود است.

متن آیه

﴿ لَا شَرِيكَ لَهُ ۖ وَبِذَٰلِكَ أُمِرْتُ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ

او را شريكى نيست. به من چنين امر شده است، و من از نخستين مسلمانانم.

انعام:۱۶۳

﴾

معنای انا اول المسلمین

در قرآن كريم کسی که به «أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ» توصيف شده، تنها رسول خدا (ص) است كه در این آيه و آیه ۱۲ سوره زمر آمده است. مفسران معتقد هستند جمله‏ «وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ» دلالت دارد بر اينكه مقصود از «اول»، اوليت به حسب درجه است نه اوليت به حسب زمان‏.

در اين آيه، يكى از ويژگی‌هاى اختصاصى پيامبر اكرم(ص) را مطرح نموده و مى‌فرمايد: پيامبر خود را به عنوان( اول المسلمين) معرفى مى‌فرمايد. اين تعبير والا در قرآن كريم مخصوص رسول اكرم ( ص ) است و ساير انبياء به عنوان( من المسلمين) توصيف شده اند نه( اول المسلمين) و اين بيانگر آن است كه اين اوليت و تقدم اوليت و تقدم رتبى و معنوى اسلام آن ذات مقدس نسبت به همه ماسوى است نه تقدم زمانى نسبت به اسلام امت , چرا كه اين تقدم و سبقت نسبت به امت از ويژگى هاى هر پيامبرى است و اختصاصى به آن بزرگوار ندارد؛ در حالى كه اين وصف از اوصاف خاص آن سرور است.

این احتمال تقویت می‌شود که مراد از «اول» افضلیت است و مقام آن حضرت از همه مسلمین و انبیا برتر می‌باشد. احتمال دیگر آنست که اول مسلمین از امت خود باشد.

عدم تعارض با مسلمان بودن پیامبران پیشین

در قرآن کسانی پیش از پیامبر(ص) هستند که مسلمان شناخته می‌شوند. حضرت نوح(ع) می‌فرماید: ﴿وَأُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ؛ و من مأمور شده‌ام كه از تسليم‌شدگان باشم.﴾(یونس:۷۲) و حضرت ابراهیم می‌گوید من تسلیم پروردگار جهانیان شدم. و درباره لوط حضرت یوسف، و حضرت سلیمان و ملکه سبأ هم آمده است.

در این آیات معنای «مسلم» به معنی کسی است که در برابر فرمان خدا تسلیم است و این معنی درباره همه پیامبران الهی و امت‌های مؤمن آنها صادق است، با این حال اولین مسلمان بودن پیامبر اسلام(ص) یا از نظر کیفیت و اهمیت اسلام او است، زیرا درجه تسلیم و اسلام او بالاتر از همگان بود. یا اولین فرد از این امت بود که آئین قرآن و اسلام را پذیرفت. در بعضی از روایات نیز وارد شده که منظور نخستین کسی است که در عالم ارواح به دعوت پروردگار و سؤال او در زمینه الوهیتش پاسخ مثبت داد.

مطالعه بیشتر

۱. مجمع البیان؛ فضل طبرسی، ترجمه گروهی از مترجمان، تهران، فراهانی، اول، ج۹، ص۳۶.

۲. اثنی عشری؛ حسین حسینی؛ تهران، میقات، اول، ۱۳۶۳ه‍. ش، ج۳، ص۴۲۲.