مناظره امام رضا(ع) با ابن‌جهم پیرامون عصمت انبیاء

سؤال

با توجه به مناظره امام رضا(ع) با علي بن جهم، نظر شیعه در مورد عصمت حضرت داود و آدم را بنويسيد.

در اين مناظره كه ميان حضرت امام رضا(ع) و علي بن محمد بن جهم در حضور مأمون عباسي انجام شده است، امام(ع) در مورد عصمت انبياء استدلال فرموده است. و نظر شيعيان همان است كه امام(ع) فرموده است.

حضرت آدم

امام رضا(ع) درباره حضرت آدم(ع) مي فرمايد كه اين معصيت آدم(ع) در بهشتي كه قرار نبود در آن بماند، انجام شده است. اما واجب است كه او در زمين معصوم باشد و لذا وقتي كه او را بعد از هبوطش در زمين حجّت و خليفه خود قرار داد، معصومش گردانيد.

علامه طباطبايي در جلد ۱۴ ص۲۲۲ الميزان نوشته است که واقعه حضرت آدم(ع) قبل از تشريع اصل دين اتفاق افتاده و بهشتي كه آن حضرت در آن ساكن بود، بهشت برزخيه بوده كه در زندگي غير دنيوي و مادي تمثل داشته است. نهي خدا نیز ارشادي بود، نه مولوي، و مخالفت نهي ارشادي معصيت شمرده نمي شود. آن‌چه معصيت بر آن مترتب مي شود، مخالفت امر مولوي و تكليفي است. همه انبياء از مخالفت در امر مولوي معصوم مي باشند و كلام حضرت امام رضا(ع) نيز به همين معنا اشاره دارد.

حضرت داوود

در مورد حضرت داوود(ع) كه امتحان و خطاء آن حضرت در سوره ص آمده است، امام رضا(ع) ارتباط اين ماجرا را با افسانه تمثل شيطان به شكل پرنده را نفي نموده است و ديدن زن اوريا در حال استحمام و عاشق شدن آن حضرت، و قتل اوريا، كه از تورات نقل شده است را، كذب محض دانسته است.

علامه طباطبايي در صفحه ۱۹۶ جلد ۱۷ الميزان مي گويد حضرت داوود وقتي متوجه غير عادي بودن ورود متخاصمين -كه از فرشتگان بودند- شد دانست كه مورد امتحان خدا قرار گرفته است، و به این دلیل که در قضاوت عجله کرده بود، استغفار و توبه نمود. اين خطاي ‌حضرت داوود(ع) مستلزم معصيت او نيست، زيرا اين واقعه غير عادي بوده و در عالم غير تكليف و غیر مادي شبيه عالم رؤيا رخ داده است و همانند خطيئه حضرت آدم، قبل از هبوطش به زمين است. اگر هم اين واقعه در عالم ماده واقع شده باشد قضاوت و حكم حضرت داوود(ع) تقديري خواهد بود يعني در فرض اينكه در اين دعوا مدعي عليه حجت نداشته باشد به مظلوميت مدعي حكم مي شود و در هر دو فرض هيچ معصيتي براي حضرت داوود(ع) ثابت نمي شود.

مطالعه بيشتر

• تفسير الميزان، ج۱۴، ص۲۲۲ به بعد و جلد ۱۷ ص۱۹۶ به بعد.
• العصمه، تأليف سيد علي ميلائي.