هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)

سؤال

جریان هجوم به خانه حضرت فاطمه(س) چه بوده است؟ اسناد موجود در این جریان را ذکر بفرمایید.

هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)، از جریاناتی است که در تاریخ اسلام مورد اتفاق شیعه و اهل سنت می‌باشد. در کتاب‌های تاریخی معتبر اهل سنت این جریان اینچنین نقل شده است که عمر با همراهی گروهی به درب خانه علی(ع) رفتند تا حضرت را برای بیعت با ابوبکر مجبور کنند. تهدید عمر به آتش کشیدن خانه و آوردن شعله آتش توسط عمر در این نقل‌ها آمده است. ضربت خوردن حضرت زهرا(س) و سقط حضرت محسن(ع) نیز در کتاب‌های اهل سنت نقل شده است. در نامه‌ای از جانب عمر به معاویه، نیز این جریان توسط خود عمر شرح داده شده است.

در منابع اهل سنت

منابع اهل سنّت روایات مختلفی در مورد هجوم به خانه حضرت فاطمه(س) ذکر کرده‌اند.

• در کتابهای العقد الفرید و تاریخ ابوالفداء و اعلام النساء این گونه آمده است که ابوبکر گروهی را به سرکردگی عمر بن خطاب به سوی خانه علی(ع) فرستاد و به سرکرده آنان گفت: اگر در برابر فرمانت سر فرود نیاوردند با آنان پیکار کن. عمر با شعله‌ای از آتش حرکت کرد تا خانه علی(ع) را به آتش بکشد، در این گیر و دار بود که فاطمه(س) با او روبرو شد و فرمود: هان! ای پسر خطاب، آیا آمده‌ای تا خانه ما را به آتش بکشی؟ عمر پاسخ داد: آری مگر این که همان را که امّت گردن نهاده‌اند بپذیرید و با خلیفه انتخابی ما دست بیعت دهید.
• مدائنی از سلمه بن محارب، و او از سلیمان تیمی، و او از ابن عون روایت کرده است که ابوبکر برای بیعت گرفتن از علی(ع) به دنبال وی فرستاد، پس علی(ع) بیعت نکرد. در این هنگام عمر با شعله ای آتش، روانه خانه علی(ع) شد. فاطمه(س) در پشت درب با او سخن می‌گفت: ای پسر خطاب! آیا تو را در حال آتش زدن خانه ام می‌بینم؟! عمر گفت: آری! و آن چنان به این امر مسرّ و محکم هستم چنان‌که پدرت بر دینی که آورده بود محکم بود!
• مؤلف کتاب «الامامه و السیاسه» معروف به تاریخ خلفاء، تحت عنوان چگونگی بیعت امام علی(ع) می‌نویسد: ابوبکر در پی جویی از کسانی که از بیعت سر باز زده و در نزد امام علی(ع) جمع شده بودند برآمد، از این رو عمر را به سوی خانه علی(ع) روانه داشت تا آنان را جهت بیعت با ابوبکر احضار کند، عمر به در خانه فاطمه(س) آمد و آنان را ندا کرد، اما آنان از آمدن و دست بیعت دادن به ابوبکر خودداری کردند. عمر به همراهان خود دستور داد تا هیزم بیاورند، و فریاد کشید به خدائی که جان عمر در دست اوست یا باید از خانه بیرون بیایید یا این که خانه را با هر کسی که در آن است به آتش می‌کشم!! به او گفتند: ای ابا حفص (عمر) آیا می دانی که فاطمه در این خانه است؟ گفت گر چه او هم باشد. در این هنگام فریاد فاطمه(س) بلند شد: یا ابتاه یا رسول اللّه(ص)! آیا می‌بینی بعد از تو ابن خطاب (عمر) و ابن ابی قحافه (ابوبکر) با ما چه می‌کنند.
• زمانی که پیامبر(ص) از دنیا رحلت فرمود عباس نزد علی(ع) رفت و گفت: دستت را بده تا با تو بیعت کنم… پس امیرالمؤمنین(ع) با عدّه‌ای از پیروانش در منزلش دست به مبارزه زدند، چون پیامبر به وی چنین دستور داده بود. در این هنگام عدّه ای به خانه علی(ع) حمله‌ور شده و به آن جا هجوم آوردند و درب خانه‌اش را به آتش کشیدند و او را به زور از خانه خارج کردند. آن‌ها حضرت فاطمه(س) را پشت درب فشار سختی دادند به حدّی که محسن را سقط کرد.
• ابی الهجاء شبل الدّوله حنفی می‌گوید: بعد از آن که ابوبکر از مردم برای خود بیعت گرفت عمر را همراه با قنفذ و خالد بن ولید و ابا عبیده جراح و عده‌ای از جماعت دیگر به سوی خانه علی(ع) و فاطمه(س) فرستاد. «عمر هیزم را بر در خانه فاطمه(س) جمع کرد و آن را آتش زد و فاطمه(س) به طرف درآمد که از ورود آتش به خانه جلوگیری کند، در این هنگام عمر و همراهانش با فشار در را باز کردند و فاطمه زهرا(س) بین در و دیوار ماندند. آنچنان فشار بر آن حضرت وارد شد به طوری که مسمارهای در به سینه فاطمه(س) فرورفت و از شدت فشار فرزندش را سقط نمود و فریاد می‌کشید: ای پدر جان! یا رسول اللّه! ببین بعد از تو عمر و ابوبکر با من چه کردند؟ در این هنگام عمر به اطرافیان خود گفت: بزنید فاطمه را! پس آن‌ها با شلاق حضرت فاطمه را زدند، به حدی که آثار صدمات و شلاق بر جسم مبارک آن حضرت نمایان شد. بر اثر این ضربات فاطمه(س) مریض شدند و عاقبت به شهادت رسیدند.».

در منابع شیعه

یکی از طولانی‌ترین نقل‌ها در زمینه هجوم به خانه حضرت زهرا(س) از سلیم بن قیس از سلمان فارسی نقل شده است که در نقل از کتب شیعه به این روایت اکتفا می‌شود.

«ابوبکر برای تثبیت خلافت خود از علی(ع) خواست که او نیز بیعت کند، ولی امام(ع) بیعت نکردند، سرانجام ابوبکر، قنفذ را نزد امیر المؤمنین(ع) فرستاد و عده‌ای کمک نیز به همراهش قرار داد. او آمد تا در خانه حضرت و اجازه ورود خواست، ولی حضرت به آنان اجازه نداد. اصحاب قنفذ به نزد ابوبکر و عمر برگشتند در حالیکه آنان در مسجد نشسته بودند و مردم اطراف آن دو بودند و گفتند: به ما اجازه داده نشد. عمر گفت: بروید، اگر به شما اجازه داد وارد شوید وگرنه بدون اجازه وارد شوید. آنها آمدند و اجازه خواستند حضرت فاطمه(س) فرمود: «به شما اجازه نمی‌دهم بدون اجازه وارد خانه من شوید». همراهان او برگشتند ولی خود قنفذ آنجا ماند. آنان (به ابوبکر و عمر) گفتند: فاطمه چنین گفت، و ما از اینکه بدون اجازه وارد خانه اش شویم خودداری کردیم.

عمر عصبانی شد و گفت: ما را با زنان چه کار است!! سپس به مردمی که اطرافش بود دستور داد تا هیزم بیاورند، آنان هیزم برداشتند و خود عمر نیز همراه آنان هیزم برداشت و آنها را اطراف خانه فاسمه(س) قرار دادند. سپس عمر ندا کرد: به خدا قسم ای علی باید خارج شوی و با خلیفه پیامبر(ص) بیعت کنی وگرنه خانه را با خودتان به آتش می‌کشم!! حضرت زهرا(س) فرمود: ای عمر، ما را با تو کاری نیست! جواب داد: در را باز کن وگرنه خانه تان را به آتش می‌کشیم! فرمود: ای عمر از خدا نمی‌ترسی که به خانه من وارد می‌شوی ولی عمر از برگشتن ابا کرد.

عمر آتش طلبید و آنرا بر در خانه شعله‌ور ساخت و سپس در را فشار داد و باز کرده و وارد خانه شدند. فاطمه زهرا(س) در میان در و دیوار مصدوم و مجروح شدند. با گفتن یا ابتاه یا رسول اللّه استغاثه می‌کرد و صیحه می‌کشید و از ستم ابوبکر و عمر شکوه کرد، ولی عمر رحمی به او ننمود و با شمشیری که در غلاف بود به پهلوهای فاطمه(س) زد و با تازیانه دستها و بازوان او را متورم ساخت. علی(ع) در این حال صدای استغاثه را شنید بیرون آمد و به عمر حمله کرد و او را در یک لحظه به زمین افکند و خواست او را بکشد، ولی در این هنگام سفارش پیامبر(ص) را متذکر شد و فرمود: ای پسر صهّاک، قسم به آنکه محمّد(ص) را به پیامبری مبعوث نمود اگر نبود مقدری که از طرف خداوند گذاشته و عهدی که پیامبر با من نموده است می‌دانستی که تو نمی‌توانی به خانه من داخل شوی.

مضروب شدن فاطمه(س) و کشته شدن محسن

در مورد مضروب شدن حضرت فاطمه زهرا(س) توسط عمر و سقط فرزند آن حضرت به نمونه‌هایی از منابع اهل سنت اشاره می‌شود:

• ذهبی مورخ مشهور اهل سنت با ذکر سند می‌گوید: «انّ عمر رفس فاطمه حتّي اسقطت بمحسن؛ همانا عمر چنان لگدي به فاطمه(س) زد که محسن از او سقط شد.»
• ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه نقل می‌کند که: «اَن عُمر ضَرَبَ فاطمه(س) بالسّوطِ و قَصدَ منزله؛ عمر به منزل فاطمه(س) آمد و او را با تازيانه زد».
• از ابراهیم بن یسار بن هانی نقل شده است که: «انّ عمر ضربَ بِبطن فاطمه يوم البيعه حتي ألقت الجنين من بطنها؛ عمر در روز بيعت به پهلوي فاطمه زهرا(س) زد، بطوري که سقط جنين نمود».

در اینجا از روایاتی که در منابع شیعه آمده است صرف نظر شده است، چرا که علمای شیعه اجماع بر این دارند که عمر به دستور ابوبکر همراه گروهی، بر خانه حضرت فاطمه(س) هجوم بردند و در خانه را به آتش کشیده و به زور وارد منزل آن حضرت شدند و علاوه بر ضربات به ایشان باعث سقط جنین و شهادت ایشان شدند.

اعتراف عمر به تهاجم خود به خانه فاطمه(س)

عمر در ضمن نامه‌ای به معاویه، چگونگی برخورد خود با فاطمه(س) را چنین بیان می‌کند: … به فاطمه که پشت در بود گفتم: اگر علی از خانه (برای بیعت) بیرون نیاید، هیزم فراوانی به این‌جا بیاورم و آتشی برافروزم و خانه و اهلش را بسوزانم، یا این که علی(ع) را برای بیعت به سوی مسجد می‌کشانم. آن گاه تازیانه قنفذ را گرفتم و فاطمه(س) را با آن زدم، و به خالد بن ولید گفتم تو و مردان دیگر هیزم بیاورید، و به فاطمه گفتم: خانه را به آتش می‌کشم… همان دم دستش را از در بیرون آورد تا مرا از ورود به خانه بازدارد، من او را دور نموده وبا شدّت، در را فشار دادم و با تازیانه بر دستهای او زدم، تا در را رها کند، از شدّت درد تازیانه، ناله کرد و گریست، ناله او به قدری جانکاه و جگر سوز بود که نزدیک بود دلم نرم شود و از جا منصرف گردم، ولی به یاد کینه‌های علی(ع) و حرص او بر کشتن قریشیان افتادم.. با پای خود لگد بر در زدم صدای ناله فاطمه(س) را شنیدم که گمان کردم، این ناله، مدینه را زیر و رو کرد، در آن حال فاطمه می‌گفت:

«يا اَبتاه! يا رسول اللّه! هکذا يُفْعَلُ بِحَبيبَتِک وَ اِبْنَتَک، أَهْ! يا فِضَّه اِلَيْک فَخُذيني فَقَدْ وَ اللّهِ قُتِلَ مَا في رحمي مِنْ حَمْلٍ؛ اي پدر جان! اي رسول خدا! بنگر که اين گونه با حبيبه و دختر تو رفتار مي شود، آه! اي فضه بيا و مرا درياب که سوگند به خدا فرزندم که در رحم من بود کشته شد»، در عين حال در را فشار دادم، در باز شد، وقتي وارد خانه شدم، فاطمه با همان حال روبروي من ايستاد، ولي شدّت خشم من، مرا به گونه اي کرده بود که گوئي پرده اي در برابر چشمم افتاده است، چنان سيلي روي روپوش به صورت فاطمه زدم که به زمين افتاد…».

همچنین ببینید: جریان سیلی خوردن حضرت فاطمه(س)