شهادت

سؤال

شهادت را تعریف کنید و درباره آن توضیح دهید.

شهادت مرگی است که انسان به خاطر هدف مقدسی و در راه خداوند انتخاب می‌کند. فقها در جهت تعیین مصداق شهیدی که دارای حکم فقهی خاص شامل برداشته شدن لزوم غسل و کفن و جواز دفن با لباس رزم، است، شرایطی مانند حضور در جنگ به دستور امام یا نائب خاص او و کشته شدن در معرکه ذکر کرده‌اند. در قرآن پاداش بهشت، روزی نزد پروردگار و رضایت الهی از جمله امتیازات شهدا ذکر شده است. در روایات نیز از شهادت به عنوان ملاک خوبی و بزرگی عمل عنوان شده است.

تعریف

«شهد» به معنای حضور و دیدن است و از همین جهت شاهد گفته می‌شود، چرا که بیننده جریانی بوده است. تعابیر شهید و شهادت نیز از همین مصدر اخذ شده است. در اصطلاح، شهادت مرگی است که انسان با توجه به خطرات احتمالی یا ظنی یا یقینی، فقط به خاطر هدفی مقدس و انسانی و به تعبیر قرآن فی سبیل الله از آن استقبال کنند. بنابر این به کسی که در راه خدا کشته می‌شود شهید گفته می‌شود.

فقها برای شهادت، تعریف خاصی ذکر کرده‌اند و آن کسی است که در میدان نبرد به امر امام معصوم(ع) یا نائب خاص او حضور پیدا کند، کشته شود و روحش در معرکه نبرد از بدن او خارج شود.

جایگاه

مقالهٔ اصلی: فهرست آیات مربوط به شهادت

در مورد جایگاه شهادت، در قرآن، روایات و ادعیه مطالبی ذکر شده است.

در قرآن، از شهادت تعبیر به «کشته در راه خدا» شده است و امتیازاتی برای شهید شمرده شده است. حیات نزد پرودگار، معامله با خدا و پاداش بهشت از جمله این امتیازات است.

در روایات نیز، شهادت به عنوان ملاک و مقام بالا شمرده شده و اجر کارهای بزرگ مانند اجر شهید معرفی شده است. برای نمونه اجر کسی که در حال کار و برای امرار معاش می‌میرد اجر شهید گفته شده است. در ادعیه نیز طلب شهادت و عاقبت بخیری با شهادت از خداوند خواسته شده است.

حکم فقهی

فقها برای شهیدی که در میدان نبرد در رکاب امام معصوم یا نائب خاص ایشان به شهادت می‌رسد، احکام خاصی از قبیل نداشتن غسل و کفن و جواز دفن با لباس رزم ذکر کرده‌اند.

امام خمینی در جواب سؤال از شهادت مردمی که توسط بمباران در شهرها کشته می‌شوند یا حتی در جبهه با تصادف و حوادث دیگر از دنیا می‌روند، اینطور پاسخ دادند که این افراد ثواب شهید را دارند ولی غسل و کفن از ایشان ساقط نیست.

شهادت غیر مسلمان

غیر مسلمانی که به خدا و قیامت اعتقاد دارد، اگر برای دفاع از مردم و با اعتقاد به اینکه این امر دستور خداست، به جنگ برود و کشته شود نیز مصداق عمل صالح است و بر اساس آیه ۶۲ سوره بقره ﴿إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَادُوا وَالنَّصَارَیٰ وَالصَّابِئِینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ؛ کسانی که ایمان آوردند (مسلمانان) و یهود و نصاری و صابئان آنها که ایمان به خدا و روز رستاخیز آورده‌اند و ایمان و عمل صالح انجام داده‌اند، پاداششان نزد پروردگارشان مسلم است﴾ عمل آن توسط خداوند محاسبه می‌گردد.

جستارهای وابسته

• فهرست آیات مربوط شهادت
• فهرست عالمان شهید شیعه

مطالعه بیشتر

• عدل الهی، شهید مرتضی مطهری، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۱ ش، فصل ۸، عمل خیر از غیر مسلمان.
• تسنیم، ج۵، آیت الله جوادی آملی، مرکز نشر اسراء.