خمس در زمان پیامبر اسلام(ص): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۹ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۱۴

سؤال

آیا روایتی وجود دارد که احکام خمس در زمان رسول الله(ص) اجرا می‌شد؟

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: ﴿وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ؛ بدانید هر گاه غنیمتی یافتید، خمس آن از آن خدا و پیامبر(ص) و… می‌باشد.﴾(انفال:۴۱)

این آیه شریفه، اگر چه ممکن است در موردی خاص نازل شده باشد، اما نزول در مورد خاص مانع، از کاربرد آن در موارد دیگر نمی‌شود؛ لذا واژه «غنیمت» در اصطلاح روایات، فقها و لغت‌شناسان، هر منفعتی است که به دست انسان برسد.^[۱]

در برخی نامه‌های رسول اکرم(ص) به طایفه‌ها و قبیله‌ها، دستور به دادن خمس اموال داده‌اند و این موارد اختصاصی به موارد جنگ ندارد. پیامبر اکرم(ص) در نامه‌ای به طایفه بنی عبدالقیس فرمودند از درآمدهایشان باید خمس بدهند. طایفه بنی عبدالقیس طایفه کوچکی بوده است که قدرت بر جنگ نداشته تا غنیمتی به دست آورد و خمس آن بر آنها لازم باشد.^[۲] پیامبر همچنین به بنی عبدکلال یمانینی نامه نوشت و در آن به خاطر خمس دادنشان، تشکر کرد. این قبیثله نیز جنگی نداشته‌ تا غنیمتی داشته باشند و خمس آن را بپردازند.^[۳]

پیامبر اکرم(ص) به علی(ع) فرمود: عبدالمطلب در زمان قبل از اسلام پنج سنت حسنه داشت که خداوند آنها را در اسلام جاری ساخت...گنجی یافت، یک‌پنجم آن را کنار گذاشت و در راه خدا به دیگران داد.^[۴] برخی فقیهان مثل آیت‌الله خوانساری به این روایت برای وجوب خمس در گنج‌ها تمسک کرده‌اند.^[۵]

در روایت دیگری، راوی از امام رضا(ع) می‌پرسد، اگر برخی از موارد خمس (گروه‌هایی که خمس به آنها می‌رسد) کمتر و برخی بیشتر باشد، چه می‌کنید؟ حضرت می‌فرماید: این امر در اختیار امام(ع) است و او همان‌طور که پیامبر(ص) عمل می‌کرد، عمل می‌کند و پیامبر اکرم(ص) خمس را طبق آنچه مصلحت می‌دید، خرج می‌کرد. ^[۶]

مطالعه بیشتر

۱. تفسیر المیزان، ج۹، ص۱۵ به بعد.

۲. تفسیر نورالثقلین، ج۲، ص۱۱۷ به بعد.

منابع

↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب اسلامیه، چاپ شانزدهم، ج۷، صص ۱۷۶، ۱۷۷، ۱۷۸، ۱۷۹.
↑ العاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من السیره، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۰۲، ج۳، ص۲۲۸.
↑ العاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من السیره، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۰۲، ج۳، ص۲۲۸.
↑ حرعاملی، محمدحسن، وسایل الشیعه، ج۹، ص۴۹۶، از خصال ۳۱۲ / ۹۰، و از عیون الاخبار، ج۱، ص۲۱۲.
↑ خوانساری، سید احمد، جامع المدارک، ج۲، ص۱۰۳.
↑ فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، بیروت، انتشارات مؤسسه اعلمی، چاپ دوم، ۱۴۰۲، ج۲، ص۳۰۴.

[1] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب اسلامیه، چاپ شانزدهم، ج۷، صص ۱۷۶، ۱۷۷، ۱۷۸، ۱۷۹.

[2] العاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من السیره، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۰۲، ج۳، ص۲۲۸.

[3] العاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من السیره، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۰۲، ج۳، ص۲۲۸.

[4] حرعاملی، محمدحسن، وسایل الشیعه، ج۹، ص۴۹۶، از خصال ۳۱۲ / ۹۰، و از عیون الاخبار، ج۱، ص۲۱۲.

[5] خوانساری، سید احمد، جامع المدارک، ج۲، ص۱۰۳.

[6] فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، بیروت، انتشارات مؤسسه اعلمی، چاپ دوم، ۱۴۰۲، ج۲، ص۳۰۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 خداوند در [[قرآن کریم]] می‌فرماید: {{قرآن|وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ|ترجمه=بدانید هر گاه غنیمتی یافتید، خمس آن از آن خدا و پیامبر(ص) و… می‌باشد.|سوره=انفال|آیه=۴۱}}
-این آیه شریفه، اگر چه ممکن است در موردی خاص نازل شده باشد، اما مورد خاص مخصّص نیست؛ یعنی مانع از کاربرد آن در موارد دیگر نمی‌شود و لذا واژه «غنیمت» در اصطلاح روایات، فقها و لغت‌شناسان، هر منفعتی است که به دست انسان برسد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب اسلامیه، چاپ شانزدهم، ج۷، صص ۱۷۶، ۱۷۷، ۱۷۸، ۱۷۹.</ref>
+این آیه شریفه، اگر چه ممکن است در موردی خاص نازل شده باشد، اما نزول در مورد خاص مانع، از کاربرد آن در موارد دیگر نمی‌شود؛ لذا واژه «غنیمت» در اصطلاح روایات، فقها و لغت‌شناسان، هر منفعتی است که به دست انسان برسد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب اسلامیه، چاپ شانزدهم، ج۷، صص ۱۷۶، ۱۷۷، ۱۷۸، ۱۷۹.</ref>
-در روایاتی می‌خوانیم: {{متن عربی|ترجمه=پیامبر اکرم(ص) به علی(ع) فرمود: عبدالمطلب در زمان قبل از اسلام پنج سنت حسنه داشت که خداوند آنها را در اسلام جاری ساخت...گنجی یافت، یک‌پنجم آن را کنار گذاشت و در راه خدا به دیگران داد}} <ref>حرعاملی، محمدحسن، وسایل الشیعه، ج۹، ص۴۹۶، از خصال ۳۱۲ / ۹۰، و از عیون الاخبار، ج۱، ص۲۱۲.</ref>
+در برخی نامه‌های رسول اکرم(ص) به طایفه‌ها و قبیله‌ها، دستور به دادن خمس اموال داده‌اند و این موارد اختصاصی به موارد جنگ ندارد. [[پیامبر اکرم(ص)]] در نامه‌ای به طایفه بنی عبدالقیس فرمودند از درآمدهایشان باید خمس بدهند. طایفه بنی عبدالقیس طایفه کوچکی بوده است که قدرت بر جنگ نداشته تا غنیمتی به دست آورد و خمس آن بر آنها لازم باشد.<ref>العاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من السیره، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۰۲، ج۳، ص۲۲۸.</ref> پیامبر همچنین به بنی عبدکلال یمانینی نامه نوشت و در آن به خاطر خمس دادنشان، تشکر کرد. این قبیثله نیز جنگی نداشته‌ تا غنیمتی داشته باشند و خمس آن را بپردازند.<ref>العاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من السیره، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۰۲، ج۳، ص۲۲۸.</ref>
-برخی فقیهان مثل آیت‌الله خوانساری به این روایت برای وجوب [[خمس]] در گنج‌ها تمسک کرده‌اند.<ref>خوانساری، سید احمد، جامع المدارک، ج۲، ص۱۰۳.</ref>
+پیامبر اکرم(ص) به علی(ع) فرمود: عبدالمطلب در زمان قبل از اسلام پنج سنت حسنه داشت که خداوند آنها را در اسلام جاری ساخت...گنجی یافت، یک‌پنجم آن را کنار گذاشت و در راه خدا به دیگران داد.<ref>حرعاملی، محمدحسن، وسایل الشیعه، ج۹، ص۴۹۶، از خصال ۳۱۲ / ۹۰، و از عیون الاخبار، ج۱، ص۲۱۲.</ref> برخی فقیهان مثل آیت‌الله خوانساری به این روایت برای وجوب [[خمس]] در گنج‌ها تمسک کرده‌اند.<ref>خوانساری، سید احمد، جامع المدارک، ج۲، ص۱۰۳.</ref>
-در روایت دیگری می‌خوانیم: {{متن عربی|ترجمه=راوی از امام رضا(ع) می‌پرسد، اگر برخی از موارد خمس (گروه‌هایی که خمس به آنها می‌رسد) کمتر و برخی بیشتر باشد، چه می‌کنید؟ حضرت می‌فرماید: این امر در اختیار امام(ع) است و او همان‌طور که پیامبر(ص) عمل می‌کرد، عمل می‌کند و پیامبر اکرم(ص) خمس را طبق آنچه مصلحت می‌دید، خرج می‌کرد.}} <ref>فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، بیروت، انتشارات مؤسسه اعلمی، چاپ دوم، ۱۴۰۲، ج۲، ص۳۰۴.</ref>
+در روایت دیگری،  راوی از امام رضا(ع) می‌پرسد، اگر برخی از موارد خمس (گروه‌هایی که خمس به آنها می‌رسد) کمتر و برخی بیشتر باشد، چه می‌کنید؟ حضرت می‌فرماید: این امر در اختیار امام(ع) است و او همان‌طور که پیامبر(ص) عمل می‌کرد، عمل می‌کند و پیامبر اکرم(ص) خمس را طبق آنچه مصلحت می‌دید، خرج می‌کرد. <ref>فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، بیروت، انتشارات مؤسسه اعلمی، چاپ دوم، ۱۴۰۲، ج۲، ص۳۰۴.</ref><span></span>
-'''توجه به گزارش‌های تاریخی'''
-گزارش‌هایی که در کتاب‌های تاریخی آمده است، مثل آنچه در نامه‌های رسول اکرم(ص) به طایفه‌ها و قبیله‌ها می‌فرستادند و در آنها دستور به دادن خمس اموالشان می‌دادند، می‌بایست مورد توجه قرار گیرند. [[پیامبر اکرم(ص)]] در نامه‌ای به طایفه بنی عبدالقیس فرمودند: «... و ان تعطوا من الغنم الخمس…» و این که از درآمدهایشان باید خمس بدهند و طایفه بنی عبدالقیس طایفه کوچکی بوده است که قدرت بر جنگ نداشته تا غنیمتی به دست آورد و خمس آن بر آنها لازم باشد.<ref>العاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من السیره، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۰۲، ج۳، ص۲۲۸.</ref> و به بنی عبدکلال الیمانینی نوشته: من به خاطر خمس مالتان از شما تشکر می‌کنم و اینها نیز جنگی نداشته‌اند تا غنیمتی داشته باشند و خمس آن را بپردازند.<ref>العاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من السیره، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۰۲، ج۳، ص۲۲۸.</ref>
-<span></span>
 {{مطالعه بیشتر}}