پالایش حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۰ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۳۰

سؤال

پالایش‌های حدیثی یعنی چه؟

پالایش حدیث یا تنقیح احادیث، به راه‌هایی گفته می‌شود که احادیث معتبر و صحیح از غیر آن مشخص شود. محققان علم حدیث راه‌هایی برای این کار ذکر کرده‌اند؛ از جمله:

۱. معرفی راویان دروغگو و سازندگان حدیث:

پیشگامان این موضوع، ائمه اطهار(ع) بودند و افرادی چون ابوالخطاب محمد بن ابی زینب کوفی، مغیره بن سعید و بنان بیان و … را به عنوان دروغگو معرفی کرده و آنان را طرد و لعن کردند.^[۱]

۲. وضع قواعد و معیارهای شناخت حدیث درست و سالم از حدیث ناسالم:

ائمه اطهار(ع) برای این منظور ملاک‌های زیرا بیان فرموده‌اند:

الف. عرضه بر قرآن: بر پایه احادیثی که از امامان شیعه(ع) نقل شده است هر حدیثی که با قرآن موافق است سالم و هر حدیثی که مخالف قرآن است ناسالم است.^[۲]

ب. عرضه بر سنت قطعی و غیر اختلافی پیامبر(ص): طبق این ملاک هر حدیثی که با سنت قطعی مخالف باشد مردود است.^[۳]

۳. پیدایش علوم حدیث:

الف. علم رجال الحدیث: به منظور شناسایی رجالی که در اسناد روایات آمده است شکل گرفت و کتب فراوانی در این زمینه نوشته شد.^[۴] مانند: رجال نجاشی، رجال شیخ طوسی، معجم الرجال آیت‌الله خویی و...^[۵]

ب. علم درایه الحدیث: در این علم از سند و متن حدیث و کیفیت تحمل و آداب نقل آن بحث می‌شود.^[۶] الوجیزه شیخ بهایی، نهایه الدرایه سید حسن صدر و علم الحدیث سیدرضا مؤدب، درسات فی علم الدرایه علی اکبر غفاری و مقباس الهدایه آیت الله مامقانی در این زمینه نوشته شده‌اند.

ج. علم مختلف الحدیث: در این علم از احادیث متعارضه و راه حل تعارض آنها بحث می‌شود، در این زمینه هم کتبی نوشته شده است^[۷] و مهمترین کتاب در این باره کتاب الاستبصار فیما اختلف من الاخبار شیخ طوسی (ره) است که جزء کتب اربعه شیعه است.

د. علم علل الحدیث: در این علم از اسباب پنهان و مشکلی که باعث ایجاد مشکل در حجیت حدیث شده است بحث می‌شود؛ و در این خصوص هم کتب متعددی نوشته شده است.^[۸]

منابع

↑ معالم المدرستین، همان، ج۳، ص۳۲۲.
↑ رک: معالم المدرستین، همان، ج۳، ص۳۲۲–۳۲۳؛ درسنامه وضع حدیث، همان، ص۲۱۶–۲۲۶.
↑ درسنامه وضع حدیث، همان، ص۲۲۶–۲۳۲.
↑ رک: سید حسین، صدر، نهایه الدرایه، تحقیق ماجدالغرباوی، بی جا، مشعر، بی تا، ص۲۵–۲۷.
↑ علم حدیث و نقش آن در شناخت و تهذیب حدیث، همان، ص۸۷–۸۸.
↑ نهایه الدرایه، همان، ص۷۹.
↑ رک: همان، ص۲۸.
↑ رک: همان، ص۲۹.

[1] معالم المدرستین، همان، ج۳، ص۳۲۲.

[2] رک: معالم المدرستین، همان، ج۳، ص۳۲۲–۳۲۳؛ درسنامه وضع حدیث، همان، ص۲۱۶–۲۲۶.

[3] درسنامه وضع حدیث، همان، ص۲۲۶–۲۳۲.

[4] رک: سید حسین، صدر، نهایه الدرایه، تحقیق ماجدالغرباوی، بی جا، مشعر، بی تا، ص۲۵–۲۷.

[5] علم حدیث و نقش آن در شناخت و تهذیب حدیث، همان، ص۸۷–۸۸.

[6] نهایه الدرایه، همان، ص۷۹.

[7] رک: همان، ص۲۸.

[8] رک: همان، ص۲۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{ویرایش}}
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-پالایش‌های حدیثی
+پالایش‌های حدیثی یعنی چه؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-نتیجه منع از تدوین حدیث و رواج اسرائیلیات و احادیث جعلی این شد که چهره حدیث مخدوش گشته و دست‌یابی به احادیث صحیح دشوار گردید و عده‌ای نیز احادیث صحیح را هم به بهانه جهل‌زدایی کنار گذاشتند و نحله‌های کلامی و فقهی مختلفی شکل گرفت.<ref>رک: درسنامه وضع حدیث، همان، ص۲۶۹–۲۷۵.</ref> و این نتایج بسیار تلخ بود و لازم بود چاره اندیشی شود به همین منظور اقداماتی برای پالایش حدیث خصوصاً در بین شیعه صورت گرفت از جمله:
+'''پالایش حدیث''' یا تنقیح احادیث، به راه‌هایی گفته می‌شود که احادیث معتبر و صحیح از غیر آن مشخص شود. محققان علم حدیث راه‌هایی برای این کار ذکر کرده‌اند؛ از جمله:
-۱. معرفی راویان دروغ گو و سازندگان حدیث: پیشگامان این پهنه، ائمه اطهار(ع) بودند و افرادی چون ابوالخطاب محمد بن ابی زینب کوفی، مغیره بن سعید و بنان بیان و … را به عنوان دروغ گو معرفی کرده و آنان را طرد و لعن کردند.<ref>معالم المدرستین، همان، ج۳، ص۳۲۲.</ref> و بعدها در کتب رجالی این رویه پی‌گیری شد.
+=== ۱. معرفی راویان دروغگو و سازندگان حدیث: ===
+پیشگامان این موضوع، [[ائمه اطهار(ع)]] بودند و افرادی چون ابوالخطاب محمد بن ابی زینب کوفی، مغیره بن سعید و بنان بیان و … را به عنوان دروغگو معرفی کرده و آنان را طرد و لعن کردند.<ref>معالم المدرستین، همان، ج۳، ص۳۲۲.</ref>
-۲. وضع قواعد و معیارهای شناخت حدیث درست و سالم از حدیث ناسالم: ائمه اطهار(ع) برای این منظور ملاک‌های زیرا بیان فرموده‌اند:
+=== ۲. وضع قواعد و معیارهای شناخت حدیث درست و سالم از حدیث ناسالم: ===
+ائمه اطهار(ع) برای این منظور ملاک‌های زیرا بیان فرموده‌اند:
-الف. عرضه بر قرآن: بر پایه احادیثی که از امامان شیعه(ع) نقل شده است هر حدیثی که با قرآن موافق است سالم و هر حدیثی که مخالف قرآن است ناسالم است.<ref>رک: معالم المدرستین، همان، ج۳، ص۳۲۲–۳۲۳؛ درسنامه وضع حدیث، همان، ص۲۱۶–۲۲۶.</ref>
+الف. '''عرضه بر قرآن:''' بر پایه احادیثی که از امامان شیعه(ع) نقل شده است هر حدیثی که با قرآن موافق است سالم و هر حدیثی که مخالف قرآن است ناسالم است.<ref>رک: معالم المدرستین، همان، ج۳، ص۳۲۲–۳۲۳؛ درسنامه وضع حدیث، همان، ص۲۱۶–۲۲۶.</ref>
-ب. عرضه بر سنت قطعی و غیر اختلافی پیامبر(ص): طبق این ملاک هر حدیثی که با سنت قطعی مخالف باشد مردود است.<ref>درسنامه وضع حدیث، همان، ص۲۲۶–۲۳۲.</ref>
+ب. '''عرضه بر سنت قطعی و غیر اختلافی پیامبر(ص)''': طبق این ملاک هر حدیثی که با سنت قطعی مخالف باشد مردود است.<ref>درسنامه وضع حدیث، همان، ص۲۲۶–۲۳۲.</ref>
-ج. معیار دیگری که برای این منظور در بعضی از روایات مطرح شده این است که اگر روایتی موافق با نظر اهل سنت بود آن را رها کنید و اگر مخالف نظر آنان بود آن را مورد استفاده قرار دهید چرا که آنان سعی می‌کردند با علی(ع) مخالفت کنند و اگر نظر آن حضرت را در چیزی نمی‌دانستند می‌پرسیدند و بعد مخالفش را انتخاب می‌کردند.<ref>معالم المدرستین، همان، ص۲۲۳–۲۲۴.</ref>
+=== ۳. پیدایش علوم حدیث: ===
+الف. '''علم رجال الحدیث''': به منظور شناسایی رجالی که در اسناد روایات آمده است شکل گرفت و کتب فراوانی در این زمینه نوشته شد.<ref>رک: سید حسین، صدر، نهایه الدرایه، تحقیق ماجدالغرباوی، بی جا، مشعر، بی تا، ص۲۵–۲۷.</ref> مانند: رجال نجاشی، رجال شیخ طوسی، معجم الرجال آیت‌الله خویی و...<ref>علم حدیث و نقش آن در شناخت و تهذیب حدیث، همان، ص۸۷–۸۸.</ref>
-ملاک‌های دیگری هم توسط بعضی از پژوهشگران با استفاده از متون دینی ذکر شده است<ref>رک: درسنامه، وضع حدیث، همان، ص۲۳۲–۲۵۹.</ref> که به جهت رعایت اختصار آورده نمی‌شود.
+ب. '''علم درایه الحدیث''': در این علم از سند و متن حدیث و کیفیت تحمل و آداب نقل آن بحث می‌شود.<ref>نهایه الدرایه، همان، ص۷۹.</ref> الوجیزه شیخ بهایی، نهایه الدرایه سید حسن صدر و علم الحدیث سیدرضا مؤدب، درسات فی علم الدرایه علی اکبر غفاری و مقباس الهدایه آیت الله مامقانی در این زمینه نوشته شده‌اند.
-۳. پیدایش علوم حدیثی (علومی که به گونه‌ای با حدیث مرتبطند): الف. علم رجال الحدیث: به منظور شناسایی رجالی که در اسناد روایات آمده است شکل گرفت و کتب فراوانی در این زمینه نوشته شد.<ref>رک: سید حسین، صدر، نهایه الدرایه، تحقیق ماجدالغرباوی، بی جا، مشعر، بی تا، ص۲۵–۲۷.</ref> مانند: رجال نجاشی، رجال شیخ طوسی، معجم الرجال آیت الله خویی و … لازم به یادآوری است که روش همه کتب رجالی یکسان نیست بعضی از آنها تنها به نام‌ها و احوال راویان پرداخته‌اند مانند کتاب عیاشی، بعضی هم به طبقات آنها پرداخته‌اند مثل طبقات الرجال برقی، گروهی هم به مدح یا ذم راویان پرداخته‌اند، مانند کتاب‌های الممدوحین و الضعفاء ابن غصنائری، برخی دیگر هم درباره راویانی که اثر مکتوب دارند، نوشته شده‌اند، مانند: فهرست نجاشی و فهرست شیخ طوسی.<ref>علم حدیث و نقش آن در شناخت و تهذیب حدیث، همان، ص۸۷–۸۸.</ref> و بعضی هم به صورت جامع بحث کرده‌اند مانند: معجم الرجال آیت الله خویی و …
+ج. '''علم مختلف الحدیث''': در این علم از احادیث متعارضه و راه حل تعارض آنها بحث می‌شود، در این زمینه هم کتبی نوشته شده است<ref>رک: همان، ص۲۸.</ref> و مهمترین کتاب در این باره کتاب الاستبصار فیما اختلف من الاخبار شیخ طوسی (ره) است که جزء کتب اربعه شیعه است.
-ب. علم درایه الحدیث: در این علم از سند و متن حدیث و کیفیت تحمل و آداب نقل آن بحث می‌شود.<ref>نهایه الدرایه، همان، ص۷۹.</ref> الوجیزه شیخ بهایی، نهایه الدرایه سید حسن صدر و علم الحدیث سیدرضا مؤدب، درسات فی علم الدرایه علی اکبر غفاری و مقباس الهدایه آیت الله مامقانی در این زمینه نوشته شده‌اند.
+د. '''علم علل الحدیث''': در این علم از اسباب پنهان و مشکلی که باعث ایجاد مشکل در حجیت حدیث شده است بحث می‌شود؛ و در این خصوص هم کتب متعددی نوشته شده است.<ref>رک: همان، ص۲۹.</ref>
-ج. علم مختلف الحدیث: در این علم از احادیث متعارضه و راه حل تعارض آنها بحث می‌شود، در این زمینه هم کتبی نوشته شده است<ref>رک: همان، ص۲۸.</ref> و مهمترین کتاب در این باره کتاب الاستبصار فیما اختلف من الاخبار شیخ طوسی (ره) است که جزء کتب اربعه شیعه است.
-د. علم علل الحدیث: در این علم از اسباب پنهان و مشکلی که باعث ایجاد مشکل در حجیت حدیث شده است بحث می‌شود؛ و در این خصوص هم کتب متعددی نوشته شده است.<ref>رک: همان، ص۲۹.</ref>
-نتیجه بحث: منع از تدوین حدیث، ورود اسرائیلیات در بین احادیث و وضع حدیث از عوامل آلایش حدیث هستند و معرفی راویان دروغ گو، ارائه ملاک‌های صحت روایات و پیدایش علوم حدیثی هم از عوامل پالایش حدیث به شمار می‌روند.
-{{پایان پاسخ}}
 == منابع ==