اعتبار تاریخ طبری: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
*از آنجا که در تاریخ طبری شیوه محدثان مبنا قرار گرفته، همه روایات تاریخی اسلامی را یکجا در کنار هم چیده شده است. حفظ این روایات را خدمتی ارزنده به تاریخ اسلام قلمداد کرده‌اند.<ref>آیینه‌وند، «مکتب تاریخنگاری طبری»، ص۳۴۹.</ref> | *از آنجا که در تاریخ طبری شیوه محدثان مبنا قرار گرفته، همه روایات تاریخی اسلامی را یکجا در کنار هم چیده شده است. حفظ این روایات را خدمتی ارزنده به تاریخ اسلام قلمداد کرده‌اند.<ref>آیینه‌وند، «مکتب تاریخنگاری طبری»، ص۳۴۹.</ref> | ||
*به دلیل بینش روایی نویسنده تاریخ طبری، تفصیل بسیاری راجع به حوادث تاریخی در تاریخ طبری آمده است. در موارد متعدد، این تفصیل‌ها در هیچ مأخذ دیگری نیامده است.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۲۵۷.</ref> | *به دلیل بینش روایی نویسنده تاریخ طبری، تفصیل بسیاری راجع به حوادث تاریخی در تاریخ طبری آمده است. در موارد متعدد، این تفصیل‌ها در هیچ مأخذ دیگری نیامده است.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۲۵۷.</ref> | ||
* | *در تاریخ طبری درباره تاریخ ایران نقل‌هایی آمده که در هیچ متن معتبر عربی دیگری دیده نمیشود.<ref>آیینه‌وند، «مکتب تاریخنگاری طبری»، ص۳۵۰.</ref> | ||
کتاب نولدکه | کتاب نولدکه | ||
نسخهٔ ۲۶ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۴۲
 | این مقاله هماکنون به دست Shamloo در حال ویرایش است. |
گفته شده که کتاب تاریخ طبری معتبرترین کتاب تاریخ اسلامی است؛ آیا این مطلب صحیح است؟
| تاریخ طبری | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کتاب | |
| نام‌های دیگر | تاریخ الامم و الملوک- تاریخ الرسل و الملوک |
| نویسنده | محمد بن جریر طبری |
| تاریخ نگارش | ۳۰۳ق |
| موضوع | تاریخ جهان و تاریخ اسلام |
| سبک | نقلی |
| زبان | عربی |
| به تصحیح | محمد ابوالفضل ابراهیم |
| تعداد جلد | ۱۱ |
| قطع | وزیری |
| ترجمه به دیگر زبان‌ها | فارسی- ترکی- انگلیسی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | روائع التراث العربی |
| محل نشر | بیروت |
| تاریخ نشر | ۱۳۷۸ق |
جایگاه
مسعودی مورخ مشهور قرن چهارم قمری:
«و اما تاریخ ابوجعفر طبری که بر کتاب‌های دیگر تاریخ برتری دارد و افزونتر از آنهاست و جامع انواع خبرها و آثار و دربردارنده اقسام فنون و علوم است. این کتاب دارای خوبی‌ها و سودهای بسیار است و سود آن به تمام خواهندگان و پژوهندگان تاریخ و آثار گذشتگان میرسد. مؤلف این کتاب فقیه عصر و زاهد و پرهیزگار زمان خود بوده است و علوم فقیهان و دانشمندان شهرها و اخبار محققان سیر و آثار با او پایان یافته است».[۱]
تاریخ الطبری یا تاریخ الرُسُل و الاُمَم و الملوک[یادداشت ۱] از مهم‌ترین تاریخ‌های نوشته‌شده در تمدن اسلامی[۲] و ابوالتواریخ (پدر تاریخ‌ها) اسلامی خوانده شده است.[۳] برخی این تاریخ را صحیح‌ترین و دقیق‌ترین کتاب تاریخ اسلامی برشمرده‌اند.[۴] تاریخ طبری از همان ابتدای تألیف هم میان عامه مردم و هم میان دانشمدان مقبولیت یافت[۵] مقبولیت تاریخ طبری نزد دانشمندان بعدی چنان بود که در تاریخ‌های خود بر نقل‌های آن تکیه کردند و خلاصه‌ای آن را در کتاب‌های خود آوردند.[۶]
توجه به تاریخ طبری را از وجود نسخه‌های فراوانی که در قرون اولیه پس از نگارش این تاریخ در منابع آمده نیز استنباط کرده‌اند:[۷] ابن‌کثیر، مورخ قرن هشتم قمری، اطلاع داده که در میان دو میلیون کتاب موجود در کتابخانه فاطمیان مصر ۱۲۲۰ نسخه از تاریخ طبری موجود بوده است.[۸] همچنین، مقریزی، تاریخنگار مصری قرن نهم قمری، از وجود بیست دوره تاریخ طبری در خزانه کتابخانه فاطمیان مصر خبر می‌دهد که یکی از آنها به خط طبری بوده است.[۹]
ویژگی‌ها
تاریخ طبری در فاصله سال های ۲۸۳ق تا ۲۹۰ق نوشته شده است. طبری بعداً وقایع تاریخی را تا ربیع الثانی سال ۳۰۳ق بر کتاب خود افزود. او ذیلی نیز با عنوان ذیل المذیل بر کتاب تاریخش، با موضوع شرح‌حال صحابه و تابعین، نگاشت که اصل آن از میان رفته است.[۱۰]
تاریخ طبری شامل دو بخش است: بخش اول، تاریخ پیش از اسلام، که در آن از مباحثی نظیر ابتدای خلقت، هبوط آدم(ع)، داستان هابیل و قابیل یاد شده و پس از آن به تاریخ پیامبران(ع)، تاریخ امتها و تاریخ ایران از آغاز تا فتح ایران به دست مسلمانان پرداخته شده است. در این بخش، روایت‌ها به‌صورت سالشمار نقل نشده و به‌صورت موضوعی و بر اساس جایگاه تاریخی آورده شده است. بخش دوم، تاریخ اسلام، که روایات آن از عصر پیامبر(ص) تا سال ۳۰۲ق به‌صورت سالشمار نقل شده است.[۱۱]
روایات تاریخ طبری به طور عمده در قالب حدیثی نگاشته شده است. به این صورت که ابتدا سند روایت تاریخی آورده شده و سپس روایت نقل شده است. عمده نقل های تاریخ طبری از منابع مکتوبی بوده که طبری به صورت انبوه در اختیار داشته است. طبری با استفاده از اجازه روایاتی که داشته، بدون آنکه نامی از کتاب به میان آورد، به طریق مستند و با یاد از نام مشایخ خود، از آن کتاب ها نقل شده است.[۱۲] طبری در تاریخ خود نقل‌های مختلف یک حادثه را با اسناد مختلف آورده است. او در خلال این نقل‌ها جز در موارد بسیار نادر اظهارنظری از خود به‌دست نداده است.[۱۳]
مؤلف و جایگاه او
ابوجعفر محمد بن جریر بن یزید بن کثیر بن غالب طبری (۲۲۴-۳۱۰ق) یکی از دانشمندان نامی جهان اسلام و یکی از مشهورترین مورخان و مفسران اسلامی به شمار رفته است.[۱۴] طبری را از دانشمندان دارای مهارت در علوم مختلف معرفی کرده‌اند که در هر دانشی صاحب اثری نفیس بوده است.[۱۵] فعالیت عمده طبری در دانش فقه بود، به طوری که بنیان‌گذار مذهب فقهی خاص، به نام مذهب جریری بود و پیروانی داشت.[۱۶] طبری در دو دانش تفسیر و تاریخ نیز صاحب دو اثر مشهور و تأثیرگذار بوده است.[۱۷] او را شیخ المورخین و شیخ المفسرین خوانده اند.[۱۸]
طبری در آمل طبرستان (مازندران کنونی) به دنیا آمد و در همان جا آموزش‌های ابتدایی را آغاز کرد. پدر او به خاطر خوابی که دیده بود در تحصیل او اهتمام فراوان داشت. استعداد و توانایی او در آموختن چنان بود که در هفت سالگی قرآن را حفظ کرد، در هشت سالگی به امامت جماعت ایستاد و در نه سالگی به نگارش حدیث پرداخت.[۱۹]
طبری برای تکمیل تحصیلات و استماع (شنیدن) حدیث به ری، بغداد، بصره، کوفه، شام، فلسطین و مصر سفر کرد.[۲۰] او را در کار دانش کوشا و صاحب استقلال رأی توصیف کرده‌اند.[۲۱] گفته شده که او علم خود را با قناعت و مناعت طبع همراه کرده بود.[۲۲]
امتیازات
برای تاریخ طبری نسبت به تاریخ‌های دیگر امتیازاتی برشمرده شده است:
- مهم‌ترین امتیاز تاریخ طبری را این دانسته‌اند که بسياری از مکتوبات تاریخی رایج یا غیر رایج عصر مؤلف را، که امروزه در دست نیستند، در نقل‌های خود حفظ کرده است؛ از جمله مقتل الحسین ابومخنف و قسمت مغازی سیره ابن‌اسحاق.[۲۳]
- گفته شده که نقل روایات مختلف از یک واقعه با سلسله اسناد مختلف در تاریخ طبری امکان لازم را در اختیار محققان قرار داده تا دیدگاه‌های معارض درباره آن واقعه را با روش‌های علمی مورد پژوهش قرار دهند.[۲۴]
- تاریخ طبری از نظر سبک نقل تاریخ به‌صورت سالشمار به‌عنوان یک اثر نمونه و جامع سرمشق کار کسانی واقع شد که بعدها آن را به‌عنوان یک روش در تاریخنگاری برگزیدند.[۲۵]
- از آنجا که در تاریخ طبری شیوه محدثان مبنا قرار گرفته، همه روایات تاریخی اسلامی را یکجا در کنار هم چیده شده است. حفظ این روایات را خدمتی ارزنده به تاریخ اسلام قلمداد کرده‌اند.[۲۶]
- به دلیل بینش روایی نویسنده تاریخ طبری، تفصیل بسیاری راجع به حوادث تاریخی در تاریخ طبری آمده است. در موارد متعدد، این تفصیل‌ها در هیچ مأخذ دیگری نیامده است.[۲۷]
- در تاریخ طبری درباره تاریخ ایران نقل‌هایی آمده که در هیچ متن معتبر عربی دیگری دیده نمیشود.[۲۸]
کتاب نولدکه
رستنی ها در تاریخ طبری
نقدها
منابع
- ↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق یوسف اسعد داغر، قم، مؤسسة دار الهجرة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۳.
- ↑ شهابی، علی‌اکبر، احوال و آثار محمد بن جریر طبری، تهران، انتشارات اساطیر، ۱۳۷۵ش، ص۴۴.
- ↑ جعفریان، رسول، «تاریخ طبری ابوالتواریخ است»، پایگاه خبری نسخ خطی، تاریخ درج مطلب: ۱ مهر ۱۳۹۴ش، تاریخ بازید مطلب: ۲۸ آبان، ۱۴۰۲ش.
- ↑ ابن‌خلکان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، تحقیق احسان عباس، قم، منشورات الشريف الرضی، ۱۳۶۴ش، ج۴، ص۱۱۹.
- ↑ حمزه اصفهانی، حمزة بن حسن، تاریخ سنی ملوک الأرض و الأنبیاء علیهم الصلاة و السلام، بیروت، دار مکتبة الحیاة، بی‌تا، ص۱۱۷.
- ↑ جعفریان، رسول، منابع تاریخ اسلام، تهران، نشر علم، ۱۴۰۰ق، ص۲۵۵.
- ↑ تکمیل همایون، ناصر، «جایگاه طبری در تاریخنگاری اسلامی»، یادنامه طبری، تهران، دبیرخانه سمینار بین‌المللی طبری، ۱۳۶۹ش، ص۴۳۰.
- ↑ ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، تحقیق علی شیری، بیروت، دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۸ق، ج۱۲، ص۳۳۱.
- ↑ مقریزی، احمد بن علی، المواعظ و الإعتبار بذکر الخطط و الآثار المعروف بالخطط المقریزیة، تحقیق خلیل منصور، بیروت، دار الکتب العلمية، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۹۰.
- ↑ جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۲۵۶.
- ↑ آیینه‌وند، صادق، «مکتب تاریخنگاری طبری»، یادنامه طبری، تهران، دبیرخانه سمینار بین‌المللی طبری، ۱۳۶۹ش، ص۳۴۴-۳۴۵؛ جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۲۵۸.
- ↑ جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۲۵۷.
- ↑ جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۲۵۷.
- ↑ جعفریان، رسول، منابع تاریخ اسلام، تهران، نشر علم، ۱۴۰۰ق، ص۲۵۵.
- ↑ شهابی، علی‌اکبر، احوال و آثار محمد بن جریر طبری، تهران، انتشارات اساطیر، ۱۳۷۵ش، ص۳.
- ↑ حجتی، محمدباقر، «مدخلی بر احوال و آثار طبری»، یادنامه طبری، تهران، دبیرخانه سمینار بین‌المللی طبری، ۱۳۶۹ش، ص۴۱-۴۴.
- ↑ جعفریان، رسول، منابع تاریخ اسلام، تهران، نشر علم، ۱۴۰۰ق، ص۲۵۵.
- ↑ آیینه‌وند، صادق، «مکتب تاریخنگاری طبری»، یادنامه طبری، تهران، دبیرخانه سمینار بین‌المللی طبری، ۱۳۶۹ش، ص۳۵۱.
- ↑ شهابی، احوال و آثار محمد بن جریر طبری، ص۴-۶.
- ↑ ساکت، محمدحسین، «گذری بر زندگینامه طبری»، طبری تاریخنگار مسلمان و شاهکار او، ویراسته هیو کندی، به‌کوشش محمدحسین ساکت، ترجمه گروه مترجمان، تهران، خانه کتاب، ۱۳۹۲ش، ص۱۰-۱۴.
- ↑ دامادی، سید محمد، «نکاتی از سرگذشت و آثار و شیوه تاریخنگاری طبری»، یادنامه طبری، تهران، دبیرخانه سمینار بین‌المللی طبری، ۱۳۶۹ش، ص۹۱-۹۲.
- ↑ حجتی، «مدخلی بر احوال و آثار طبری»، ص۳۴-۳۷.
- ↑ جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۲۵۸.
- ↑ جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۲۵۷.
- ↑ آیینه‌وند، «مکتب تاریخنگاری طبری»، ص۳۴۵.
- ↑ آیینه‌وند، «مکتب تاریخنگاری طبری»، ص۳۴۹.
- ↑ جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۲۵۷.
- ↑ آیینه‌وند، «مکتب تاریخنگاری طبری»، ص۳۵۰.
- ↑ این کتاب را با نام‌های دیگری چون تاریخ الرسل و الملوک، تاریخ الامم و الملوک، تاریخ الکبیر و تاریخ الرسل و الملوک و اخبارهم و من کان فی زمن کل واحد منهم نیز خوانده شده است. (شهابی، احوال و آثار محمد بن جریر طبری، ص۳؛ نیز: جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۲۵۵).