روایت «من و علی پدران این امت هستیم»

سؤال

در روایتی از پیامبر(ص) آمده، «من و علی پدران این امت هستیم»، منظور از حدیث چیست؟ آیا سند حدیث معتبر است؟

من و علی پدران این امت هستیم

اطلاعات حدیث
به نقل از	پیامبر(ص)
راویان
راوی اصلی	حسین بن خالد
دیگر راویان	علی بن مَعْبَد، ابراهیم بن هاشم، علی بن ابراهیم احمد بن زیاد
سند
اعتبار سند	دارای تواتر معنایی
منابع شیعه	کتاب‌های شیخ صدوق
منابع سنی	لسان المیزان، ینابیع المودة

روایت من و علی پدران این امت هستیم، در کتاب‌های روایی اهل‌سنت و شیعه ذکر شده است. واژهٔ «اب» در لغت بر پدر اطلاق شده اما در استعمال واژه پدر معانی عام‌تری نیز لحاظ شده است. در قرآن پدرجسمانی بودن پیامبر(ص)، برای شخصی خاص را رد می‌کند. در کاربرد این واژه اموری چون شناخت شخص، امور قانونی و ارتباط‌های عاطفی و فطری ذکر شده است.

سند روایت

حدیث من و علی پدران این امت هستیم در مصادر روایی شیعه و سنی آمده است. در بحارالانوار دو باب برای همین عنوان باز شده است، و به جز روایات وارده از اهل سنت، بیش از ۲۰ حدیث از انواع روایت مرسل و مسند در آن گرد آمده و مطابق این سند از تواتر معنایی برخوردار است؛ مراد از تواتر آن است که تعداد راویان در هر طبقه به اندازه‌ای برسد که از تبانی آنها بر کذب ایمن باشد و مراد از تواتر معنایی آن است که الفاظ متن روایات با هم اختلاف‌هایی دارند لیکن همه آنها در دلالت بر معنای مورد نظر مشترک هستند.

معنای پدر امت

معنی لغوی «اب» در کتاب لغت مجمع‌البحرین اب را «پدر» معنی کرده و گفته است: «عرب، گاهی به عمو هم پدر می‌گوید.» راغب اصفهانی با توجه به استعمال در موارد اضافه به اسم‌ها و وصف‌ها، مثل ابوالحرب، ابوالاضیاف، می‌گوید: «اب، پدر است و هر کس که سبب ایجاد یا اصلاح یا بروز چیزی باشد پدر آن چیز خوانده می‌شود …» و روایت شده که پیامبر(ص) به علی(ع) فرمود: «من و تو پدران این امتیم» و بعد می‌گوید: ابوالحرب به برافروزنده جنگ، و ابوالاضیاف به رسیدگی کننده به امور میهمانان گفته می‌شود.

امت در این حدیث معنی «پدر» و تفاوت آن با پدر جسمانی را روشن می‌کند، زیرا قرآن پدر جسمانی بودن پیامبر(ص) برای کسی را نفی می‌کند. در بسیاری از اوقات مضافٌ الیه معنی مضاف را مقید به خود می‌کند. امت، نقطه شروعی در تکوّن (پیدایش) خود دارد و باید کسی سنگ بنای امت را نهاده باشد. پیامبر(ص) نقش بنیان‌گذار در این تکوّن را داشته است. امیر مؤمنان(ع) نیز درباره این مقدم بودن پیامبر می‌فرماید: «کسی از من پیش‌تر و متقدم نیست مگر احمد.» رسول خدا(ص) در تعبیری محبت آمیز، ناگفته اشاره می‌کنند که اگر علی(ع) در لیله المبیت و در جنگ احد و خیبر و احزاب نبود، این امت واحده شکل نمی‌گرفت. در امور اجتماعی و سیاسی نیز نقش پدری بر امت خود را ظاهر می‌سازد از جنبه معرفتی و معنوی مباحث مرتبط با آخرت و شفاعت که در روایات نیز به آن پرداخته شده، نقش اساسی دارد.

کاربردها معنای پدر

واژه پدر از چند جهت مورد کاربرد است؛

• شناخت شخص؛ زمانی که گفته می‌شود فلانی پدر فلانی است، تا افراد و قبایل و نژادها و … شناسایی شوند. پیامبر(ص) و امام علی(ع) نیز اسباب شناسایی مسلمانان و شیعیان در دنیا و آخرت هستند.

• وظایف حقوقی؛ بیانگر حقوقی است که پدر و مادر و فرزندان بر یکدیگر دارند و نیز مسئولیت‌های متقابل؛ وظیفه هدایت از طرف خدای متعال به عهده ایشان است و حق اطاعت دارند و در مقابل پیروان این دو بزرگوار نیز در صورت انجام وظیفه پیروی، استحقاق شفاعت و حمایت از سوی ایشان را پیدا می‌کنیم.

• ارتباط عاطفی؛ مطابق آیات قرآن و برخی احادیث بیش از پدر و مادر نسبت به مردم عطوفت دارند و اولی بالمؤمنین هستند.

• ارتباط فطری؛ شاید این تعبیر کمک کند که نحوه ارتباط شخصیت پیروان با پیامبر و امامان بهتر فهمیده شود و از راه فطرت در برابر ایشان احساس وظیفه شود.