امام زمان(ع) در دعاهای ماه رمضان

سؤال

آیا در دعاهای ماه رمضان از امام زمان(ع) یادی شده است؟

ماه رمضان، بهار قرآن و هنگامهٔ معطر شدن جان‌های مؤمنان با عطر دل نواز آیه‌های الهی است. رسول گرامی اسلام ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ عترت خود را همراه و قرین قرآن نامید، پس رمضان همان گونه که بهار قرآن است. باید بهار ولایت نیز باشد. به همین خاطر در این ماه آن چنان‌که از سوی پیشوایان دینی به قرآن دعوت شده است، جویندگان حقیقت به ولایت و امامت نیز فرا خوانده شده‌اند. این حقیقت را در ادعیه‌ای از ماه مبارک رمضان که در ارتباط با امام مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ است به عیان می‌توان مشاهده کرد. ما در اینجا برخی از این ادعیه را از کتاب شریف مکیال المکارم[۱] نقل می‌کنیم. در این کتاب در این رابطه چنین آمده است: تمام ماه رمضان (یکی از زمان‌هایی که دعای برای امام مهدی ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ در آن سفارش شده است، تمام ماه رمضان است) به خصوص در شب‌های آن ماه شریف، زیرا که این ماه بهار دعا کردن است، و این هم بهترین دعاها می‌باشد. از همین روی از خود آن حضرت ـ که خداوند فرجش را برساند ـ أمر و اهتمام به دعای افتتاح در شبهای این ماه رسیده است؛ بنابراین از خواندن آن غافل مشو که جدّاً دعایی است نفیس، و جامع مطالب دنیا و آخرت می‌باشد. و نیز مؤید این مطلب است آن که رئیس محدثین شیخ بزرگوار صدوق ـ رحمة الله علیه ـ در کتاب فضائل شهر رمضان به سند خود از حضرت امام رضا ـ علیه السّلام ـ آورده که دربارهٔ خوبی‌های ماه رمضان فرمود: کارهای نیک در ماه رمضان پذیرفته شود و بدی‌ها آمرزیده گردد. هر کس در ماه رمضان یک آیه از کتاب خدای ـ عز و جل ـ بخواند چنان است که در ماه‌های دیگر ختم قرآن کند، و هر که در این ماه به روی برادر مؤمنش بخندد، روز قیامت او را ملاقات ننماید جز این که در روی او خنده آورد، و وی را به بهشت مژده دهد، و هر کس در این ماه مؤمنی را یاری کند خدای تعالی او را در درگذشتن از صراط یاری نماید. روی که قدم‌ها در آن خواهد لغزید، و هر آن که در این ماه خشم خود را فرو گیرد، خداوند روز قیامت خشم خود را از او بازدارد، و کسی که در آن اندوهگینی را دادرس شود خدایش از بیم بزرگ روز قیامت در امان دارد، و هر که در این ماه ستمدیده‌ای را یاری نماید خداوند او را بر هر کسی که در دنیا با وی دشمنی ورزد یاری فرماید، و روز قیامت هنگام سنجش اعمال و حساب نیز یاریش کند. ماه رمضان؛ ماه برکت؛ ماه رحمت؛ ماه مغفرت؛ و ماه توبه و بازگشت (به درگاه خداوند) است، و هر کس در ماه رمضان آمرزیده نشود پس در چه ماهی آمرزیده خواهد شد!؟ پس از خداوند بخواهید که روزه را از شما بپذیرد. و آن رمضان را آخرین رمضان شما قرار ندهد، و این که شما را در این ماه برای فرمانبرداریش توفیق بخشد، و از نافرمانیش محفوظ بدارد، که او بهترین سئوال شدگان است.[۲] می‌گویم: در باب پنجم گفتیم که دعا برای تعجیل فرج و گشایش امر مولایمان حضرت حجت ـ عجل الله تعالی فرجه ـ از اقسام یاری و کمک می‌باشد، که در این جهت شریف یاری کردن مؤمن تأکید شده این که در این ماه مبارک به آن عمل گردد، و بدون شک یاری کردن امام ـ علیه السلام ـ بهترین و تمام‌ترین اصناف یاری کردن است. و گواه بر آنچه ذکر شد از اهتمام به آن در ماه رمضان: دعایی است که در کتاب اقبال و زاد المعاد از امام چهارم سید العابدین و فرزندش ابو جعفر باقر ـ علیه السلام ـ روایت آمده که اولش چنین است: «اللهم هذا شهر رمضان… و در آن آمده: أسألک أن تنصر خلیفة محمد و وصیّ محمد و القائم بالقسط من أوصیاء محمد صلواتک علیه و علیهم أعطف علیهم نصرک…»؛ خدایا این ماه رمضان است… از تو می‌خواهم که جانشین محمد و وصی محمد و قیام کنندهٔ به عدالت از اوصیاء محمد ـ که درودهایت بر او و ایشان باد ـ را یاری نمایی، یاریت را بر آنان معطوف بدار. و نیز شاهد بر آن است روایتی که ثقة الاسلام محمد بن یعقوب کلینی ـ رحمة الله علیه ـ در کتاب الصوم فروع کافی از محمد بن عیسی به سند خود از امامان ـ علیه السلام ـ آورده که فرمود: این دعا را شب بیست و سوم ماه رمضان در حال سجده و برخاستن و نشستن و در هر حال تکرار می‌کنی، و نیز هر قدر که می‌توانی و هرگاه که به یادت آمد در دوران زندگیت، پس از حمد خدای تبارک و تعالی و درود بر پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بگو: «الهم کن لولیک فلان بن فلان فی هذه الساعة و فی کل ساعة ولیا و حافظا و ناصرا و دلیلا و قائدا و عیناً حتی تسکنه أرضک طوعا و تمتّعه فیها طویلا.»[۳] خداوندا برای ولی خودت فلان فرزند فلان (در هر زمانی شیعیان نام امام عصر و نام پدرش را می‌گفتند و در زمان ما باید گفت: حجت بن الحسن علیه و علی آبائه السلام ـ مترجم) در این ساعت و هر ساعت سرپرست و نگهدار و یاور و راهنما و پیشوا و مددکار باش تا این که او را در زمین خویش (فرمانروای) مطاع گردانی و در آن دورانی طولانی بهره‌مند سازی. این حدیث شریف دلالت دارد بر این که دعا کردن برای آن امر بزرگ (زودتر شدن ظهور) در شب بیست و سوم ماه رمضان مهمتر و مؤکدتر است از وقتها و زمان‌های دیگر، همچنان که در ماه رمضان از سایر ماه‌ها تأکید بیشتری دارد، به جهت این که جهات استجابت و روی آوردن به درگاه خداوند و پاداش در آن شب جمع است، و نیز فرشتگان و روح در آن شب فرود می‌آیند، و درهای فتح و رحمت آن قدر گشوده می‌شود که در شب‌های دیگر گشوده نشوند. و بلکه از صریح بعضی از روایات به دست می‌آید که آن شب همان شب قدر است که از هزار ماه بهتر می‌باشد، چنان‌که ثقة الاسلام محمد بن یعقوب کلینی ـ رحمة الله علیه ـ در کتاب اصول کافی باب النوادر کتاب فضل القرآن به سند خود از حضرت امام صادق ـ علیه السلام ـ از پیغمبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ آورده که فرمود: قرآن در بیست و سوم ماه رمضان فرود آمد.[۴] این حدیث به ضمیمیهٔ این که خدای عز و جل فرمود: «انا انزلناه فی لیلة القدر» ما (قرآن) را در شب قدر فرو فرستادیم؛[۵] دلالت دارد بر این که شب قدر همان شب بیست و سوم ماه رمضان است، و این برای اهل بینش واضح است. و محقق نوری ـ رحمة الله علیه ـ در کتاب النجم الثاقب دعای مزبور را به گونهٔ مبسوطی از کتاب المضمار تألیف سید علمای بزرگوار آن که شایسته است عموم اهل بینش به او اقتدا کنند سید علی بن طاووس ـ رحمة الله علیه ـ نقل کرده است، دعا چنین است: «اللهمّ کن لولیک القائم بأمرک الحجة بن الحسن المهدی علیه و علی آبائه أفضل الصلاة و السلام فی هذه الساعة و فی کل ساعة ولیاً و حافظاً و قائداً و ناصراً و دلیلاً و مؤیّداً (مریداً ـ خ ل) حتی تسکنه أرضک طوعاً و تمتّعه فیها طولاّ و عرضاً و تجعله من الائمة الوارثین اللهم انصره و انتصر به و اجعل النصر منک له و علی یده و اجعل النصر له و الفتح علی وجهه و لا توجه الأمر الی غیره اللهم اظهر به دینک و سنة نبیک صلی الله علیه و آله حتی لا یستخفی بشیء من الحق مخافة احد من الخلق اللهم انی ارغب الیک فی دولة کریمة تعزّ بها الاسلام و اهله و تذلّ بها النفاق و اهله و تجعلنا فیها من الدّعاة الی طاعتک و القادة الی سبیک و آتنا فی الدنیا حسنة و فی الآخرة حسنة و قنا عذاب النار و اجمع لنا خیر الدارین و اقض عنا جمیع ما تحبّ فیهما و اجعل لنا فی ذلک الخیرة برحمتک و منّک فی عافیة آمین ربّ العالمین و زدنا من فضلک و یدک الملاء فانّ کلّ معط ینقص من ملکه و عطاؤک یزید فی ملکک»؛ خداوندا برای ولی قائم به أمرت حجت بن الحسن مهدی ـ که بر او و بر پدرانش بهترین درود و سلام باد ـ در این ساعت و در همهٔ ساعت‌ها سرپرست و نگهبان و پیشوا و یاور و راهنما و تأیید کننده (یا خواهان) باش تا این که بر سراسر زمینت فرمانروای مطاعش سازی و از کران تا کران گیتی برخوردارش نمایی، و او و فرزندانش را از امامانِ وارث قرار دهی، خدایا او را یاری نموده و به وسیلهٔ او پیروزی را برای (دین) خویش تحقق بخش، و نصرت خود را برای او و به دست او فراهم آور، و یاری را به او اختصاص ده، و فتح و پیروزی را به روی او بگشای و امر (حکومت) را به غیر او متوجه مساز، خداوندا دینت و سنت پیغمبرت ـ که درود و سلامت بر او و خاندانش باد ـ را به او آشکار کن، تا چیزی از حق را از بیم احدی از خلق مخفی ندارد، خدایا من به درگاه تو زاری می‌کنم به جهت دولتی گرامی که اسلام و اهل آن را به آن عزت دهی و نفاق و اهل آن را خوار گردانی، و ما را در آن دولت از دعوت کنندگان به سوی طاعتت قرار داده و در شمار راهنمایان به راهت منظور داری، و در دنیا حسنه‌ای و در آخرت حسنه‌ای به ما عنایت فرمای و ما را از عذاب آتش نگهدار، و خیر دنیا و آخرت را برای ما فراهم ساز، و تمام آنچه در آن دوست داری برای ما قرار ده، و اختیار آن را برایمان محفوظ بدار به رحمت و منت خودت و با عافیت، اجابت فرمای ای پروردگار عالمیان، و از فضل و نعمتت بر ما بیفزای (و پیمانه‌مان را) پر کن، که هر بخشنده‌ای از داراییش کاسته می‌شود، ولی عطای تو در ملکت می‌افزاید. شب ششم ماه رمضان از دعایی که در اقبال از کتاب محمد بن ابی قره نقل شده به دست می‌آید، دعا این است: «اللهم لک الحمد و الیک المشتکی اللهم أنت الواحد القدیم و الآخر الدائم و الرّبّ الخالق و الدیان یوم الدین تفعل ما تشاء بلا مغالبة و تعطی من تشاء بلا منّ و تمنع ما تشاء بلا ظلم و تداول الایام بین الناس و یرکبون طبقاً عن طبق أسالک یا ذاالجلال و الاکرام و العزة آلتی لا ترام و أسئلک یا الله و أسئلک یا رحمن اسئلک أن تصلی علی محمد و آل محمد و أن تعجل فرج آل محمد و فرجنا بفرجهم و تقبل صومی و أسئلک خیر ما أرجو منک و أعوذ بک من شرّ ما أحذر إن أنت خذلت فبعد الحجة و إن أنت عصمت فبتمام النّعمة یا صاحب محمد یوم حنین و صاحبه و مؤیده یوم بدر و خیبر و الموطن آلتی نصرت فیها نبیّک علیه و آله السلام یا مبیر الجبارین یا عاصم النبیین أسئلک أقسم علیک بحق یس و القرآن الحکیم و بحق طه و سایر القرآن العظیم أن تصلی علی محمد و آل محمد و أن تحصرنی عن الذنوب و الخطایا و أن تزیدنی فی هذا الشهر العظیم تأییداً تربط به علی جأشی و تسدّ به علی خلّتی اللّهمّ إنی ادرء بک فی نحور أعدائی لا أجدلی غیرک‌ها أنا بین یدیک فاصنع بی‌ما شئت لا یصیبنی إلاّ ما کتبت لی أنت حسبی و نعم الوکیل.»[۶]