عبدالرزاق صنعانی استاد بخاری در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== شرح‌حال صنعانی == | == شرح‌حال صنعانی == | ||
ابوبکر عبدالرزاق بن همام بن نافع حمیری یمانی صنعانی از محدثان و مفسران شیعه در قرن دوم و اوایل قرن سوم هجری است. در سال ۱۲۶ قمری در صنعای یمن متولد شد و مراحل آموزش و استماع حدیث را در حجاز و عراق و شام گذراند.<ref>احمد بن محمد ابن خلکان، وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان، بیروت، دار صادر، ج ۳، ص ۲۱۶-۲۱۷.</ref> در منابع شیعی، او از اصحاب امام جعفر صادق(ع) شمرده شده است.<ref>محمد بن الحسن الطوسی، رجال الطوسی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ص ۲۶۷. </ref> همچنین، صنعانی از امام محمدباقر(ع) و امام جعفرصادق(ع) نقل حدیث کرده است.<ref>السید محسن الامین، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ج ۷، ص ۴۷۱.</ref> رجال‌شناسان شیعه او را از ثقات و اعلام شیعه، مفسر و محدثی حافظ و نویسنده قدیمی‌ترین تفسیر شیعی برشمرده‌اند.<ref>ابوالقاسم الخوئی، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‌جا، بی‌نا، ج ۱۱، ص ۱۵؛ نیز: محمدمحسن آقابزرک الطهرانی، الذّريعة إلى تصانيف الشّيعة، قم، اسماعیلیان، ج ۴، ص ۲۵۰- ۲۵۱.</ref> او در حالی که در نزد عالمان سنی به تشیع و داشتن علایق شیعی مشهور است مورد وثوق آنان نیز قرار داشته و بعضی از بزرگان حدیث و رجال‌شناسان اهل سنت مقام علمی و وثاقت او را ستوده و تأیید کرده‌اند.<ref> | ابوبکر عبدالرزاق بن همام بن نافع حمیری یمانی صنعانی از محدثان و مفسران شیعه در قرن دوم و اوایل قرن سوم هجری است. در سال ۱۲۶ قمری در صنعای یمن متولد شد و مراحل آموزش و استماع حدیث را در حجاز و عراق و شام گذراند.<ref>احمد بن محمد ابن خلکان، وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان، بیروت، دار صادر، ج ۳، ص ۲۱۶-۲۱۷.</ref> در منابع شیعی، او از اصحاب [[امام جعفر صادق(ع)]] شمرده شده است.<ref>محمد بن الحسن الطوسی، رجال الطوسی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ص ۲۶۷. </ref> همچنین، صنعانی از [[امام محمدباقر(ع)]] و [[امام جعفرصادق(ع)]] نقل حدیث کرده است.<ref>السید محسن الامین، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ج ۷، ص ۴۷۱.</ref> | ||
رجال‌شناسان شیعه او را از ثقات و اعلام شیعه، مفسر و محدثی حافظ و نویسنده قدیمی‌ترین تفسیر شیعی برشمرده‌اند.<ref>ابوالقاسم الخوئی، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‌جا، بی‌نا، ج ۱۱، ص ۱۵؛ نیز: محمدمحسن آقابزرک الطهرانی، الذّريعة إلى تصانيف الشّيعة، قم، اسماعیلیان، ج ۴، ص ۲۵۰- ۲۵۱.</ref> او در حالی که در نزد عالمان سنی به تشیع و داشتن علایق شیعی مشهور است مورد وثوق آنان نیز قرار داشته و بعضی از بزرگان حدیث و رجال‌شناسان اهل سنت مقام علمی و وثاقت او را ستوده و تأیید کرده‌اند.<ref>جمال‌الدین المزی، تهذيب الكمال في اسماء الرجال، بیروت، مؤسسة الرسالة، ج ۱۸، ص ۵۷-۶۱.</ref> | |||
از آثار او می‌توان به تفسیر القرآن، کتاب السّنن في الفقه، الجامع الکبیر فی الحدیث، کتاب المغازی و تزكية الارواح عن مواقع الافلاح اشاره کرد.<ref>إسماعيل بن محمد أمين الباباني البغدادي، هدية العارفين أسماء المؤلفين وآثار المصنفين، بیروت، دار إحياء التراث العربي، ج ۱، ص ۵۶۶.</ref> صنعانی در اواخر عمر نابینا شد و در نهایت به سال ۲۱۱ق در یمن در گذشت.<ref>محمد بن حبان بن أحمد بن حبان، الثقات، الدکن، دائرة المعارف العثمانية بحيدر آباد الدكن الهند، ج ۸، ص ۴۱۲.</ref> | از آثار او می‌توان به تفسیر القرآن، کتاب السّنن في الفقه، الجامع الکبیر فی الحدیث، کتاب المغازی و تزكية الارواح عن مواقع الافلاح اشاره کرد.<ref>إسماعيل بن محمد أمين الباباني البغدادي، هدية العارفين أسماء المؤلفين وآثار المصنفين، بیروت، دار إحياء التراث العربي، ج ۱، ص ۵۶۶.</ref> صنعانی در اواخر عمر نابینا شد و در نهایت به سال ۲۱۱ق در یمن در گذشت.<ref>محمد بن حبان بن أحمد بن حبان، الثقات، الدکن، دائرة المعارف العثمانية بحيدر آباد الدكن الهند، ج ۸، ص ۴۱۲.</ref> | ||
==شرح‌حال بخاری== | ==شرح‌حال بخاری== | ||
ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم جعفی بخاری یکی از ائمهٔ حدیث اهل سنت است. او در سال ۱۹۴ق در شهر بخارا متولد شد و از ده‌سالگی مشغول تحصیل علم شد. در بیست‌سالگی برای کسب دانش و [[استماع حدیث]] به سفر در نقاط مختلف جهان اسلام | ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم جعفی بخاری یکی از ائمهٔ حدیث اهل سنت است. او در سال ۱۹۴ق در شهر بخارا متولد شد و از ده‌سالگی مشغول تحصیل علم شد. در بیست‌سالگی برای کسب دانش و [[استماع حدیث]] به سفر در نقاط مختلف جهان اسلام پرداخت.<ref>احمد پاکتچی، «بخاری»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۱، ص ۴۵۶.</ref> او به خراسان، جبال، عراق، حجاز، شام، مصر و بغداد سفر کرد. در بغداد، محدثان زیادی از او حدیث شنیدند و به ضبط آنها پرداختند.<ref>احمد بن محمد ابن خلکان، وفیات الاعیان، قم، شریف رضی، ج ۴، ص ۱۸۸.</ref> | ||
بخاری علاقه زیادی به حدیث و جمع‌آوری آن داشت و در کوشش برای جمع آوری و ضبط احادیث همت عالی و ذوقی سرشار داشت. به هر شهری که می‌رفت با حفاظ حدیث ملاقات و در مجالس محدثان شرکت می‌نمود و روایات آنها را ثبت می‌کرد.<ref>محمد فرید وجدی، دایرةالمعارف القرن العشرین، بیروت دار الفکر، | بخاری علاقه زیادی به حدیث و جمع‌آوری آن داشت و در کوشش برای جمع آوری و ضبط احادیث همت عالی و ذوقی سرشار داشت. به هر شهری که می‌رفت با حفاظ حدیث ملاقات و در مجالس محدثان شرکت می‌نمود و روایات آنها را ثبت می‌کرد.<ref>محمد فرید وجدی، دایرةالمعارف القرن العشرین، بیروت دار الفکر، ج ۲، ص ۵۶.</ref> از تألیفات او می‌توان به التاریخ الکبیر، الضعفاء، السنن فی الفقه اشاره کرد.<ref>محمد بن اسحاق بن الندیم، کتاب الفهرست، بیروت، دار المعرفة، ص ۲۸۲.</ref> | ||
مهم‌ترین کتاب بخاری کتاب صحیح است. این کتاب با نام کامل الجامع المسند الصّحیح المختصر من امور رسول اللّه(ص) و سننه و ایامه یکی از مهم‌ترین کتاب‌های روایی اهل سنت و یکی از [[صحاح سته]] آنان به‌شمار می‌رود. سرانجام بخاری در شب عید قربان سال ۲۵۶ق درگذشت.<ref> | مهم‌ترین کتاب بخاری کتاب مشهور [[صحیح بخاری]] است. این کتاب با نام کامل الجامع المسند الصّحیح المختصر من امور رسول اللّه(ص) و سننه و ایامه یکی از مهم‌ترین کتاب‌های روایی اهل سنت و یکی از [[صحاح سته]] آنان به‌شمار می‌رود. سرانجام بخاری در شب [[عید قربان]] سال ۲۵۶ق درگذشت.<ref>احمد پاکتچی، «بخاری»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۱، ص ۴۵۷.</ref> | ||
==ارتباط صنعانی با بخاری== | ==ارتباط صنعانی با بخاری== | ||
صنعانی از روات بخاری | صنعانی از روات بخاری برشمرده شده است.<ref>إسماعيل بن محمد أمين الباباني البغدادي، هدية العارفين أسماء المؤلفين وآثار المصنفين، بیروت، دار إحياء التراث العربي، ج ۱، ص ۵۶۶.</ref> | ||
عبدالرزاق صنعانی نمی‌تواند از اساتید بخاری باشد، به دلایل زیر: | |||
* در «[[عمده القاری]]» که شرحی از صحیح بخاری است، مؤلف در مقدمه کتاب، راویان و اساتید بخاری که از آنها حدیث نقل کرده به پنج طبقه تقسیم می‌نماید. در طبقه سوم از گروهی که زمان و مکان آنها را درک نموده و ملاقات کرده نام برده می‌شود، اما از آنها حدیث و روایتی نشنیده و نقل نکرده است و شاید با چند واسطه نقل کرده؛ که از جمله: یزید بن هارون و عبدالرزاق ذکر گردیده است:{{متن عربی|(الثالثه) قوم حدثوا عن قوم ادرک زمانهم و امکنه لقیهم لکنه لم یسمع منهم کیزید بن هارون و عبدالرزاق|ترجمه=سوم؛ کسانی که زمان و مکان آنها درک شده اما روایتی از آنها نشنیده است مانند یزید بن هارون و عبدالرزاق.}}<ref>العینی، بدرالدین احمد، عمده القاری (شرح صحیح البخاری)، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی تا، ج۱، ص ۷.</ref> | * در «[[عمده القاری]]» که شرحی از صحیح بخاری است، مؤلف در مقدمه کتاب، راویان و اساتید بخاری که از آنها حدیث نقل کرده به پنج طبقه تقسیم می‌نماید. در طبقه سوم از گروهی که زمان و مکان آنها را درک نموده و ملاقات کرده نام برده می‌شود، اما از آنها حدیث و روایتی نشنیده و نقل نکرده است و شاید با چند واسطه نقل کرده؛ که از جمله: یزید بن هارون و عبدالرزاق ذکر گردیده است:{{متن عربی|(الثالثه) قوم حدثوا عن قوم ادرک زمانهم و امکنه لقیهم لکنه لم یسمع منهم کیزید بن هارون و عبدالرزاق|ترجمه=سوم؛ کسانی که زمان و مکان آنها درک شده اما روایتی از آنها نشنیده است مانند یزید بن هارون و عبدالرزاق.}}<ref>العینی، بدرالدین احمد، عمده القاری (شرح صحیح البخاری)، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی تا، ج۱، ص ۷.</ref> | ||
| خط ۲۶: | خط ۳۰: | ||
* در شرح «کتاب صحیح البخاری» تألیف الکرمانی، در مقدمه ذکر احوالات بخاری، از اساتید او سه شیخ و دیگران را نام برده، ولی از عبدالزراق صنعانی ذکری نیامده است.<ref>الکرمانی، البخاری، شرح الکرمانی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۷.</ref> | * در شرح «کتاب صحیح البخاری» تألیف الکرمانی، در مقدمه ذکر احوالات بخاری، از اساتید او سه شیخ و دیگران را نام برده، ولی از عبدالزراق صنعانی ذکری نیامده است.<ref>الکرمانی، البخاری، شرح الکرمانی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۷.</ref> | ||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
==مطالعه بیشتر== | ==مطالعه بیشتر== | ||
* | *عبدالرزاق الصنعانی شخصیته و تراثه العلمی، السید حمید الحسینی و محمدجعفر المحمودتبار، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) و برگ فردوس. | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
نسخهٔ ۹ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۰۱
 | این مقاله هماکنون به دست Shamloo در حال ویرایش است. |
سؤال
آیا می‌توان با منابع اهل سنت اثبات کرد که عبدالرزاق صنعانی استاد بخاری در حدیث بوده است؟
شرح‌حال صنعانی
ابوبکر عبدالرزاق بن همام بن نافع حمیری یمانی صنعانی از محدثان و مفسران شیعه در قرن دوم و اوایل قرن سوم هجری است. در سال ۱۲۶ قمری در صنعای یمن متولد شد و مراحل آموزش و استماع حدیث را در حجاز و عراق و شام گذراند.[۱] در منابع شیعی، او از اصحاب امام جعفر صادق(ع) شمرده شده است.[۲] همچنین، صنعانی از امام محمدباقر(ع) و امام جعفرصادق(ع) نقل حدیث کرده است.[۳]
رجال‌شناسان شیعه او را از ثقات و اعلام شیعه، مفسر و محدثی حافظ و نویسنده قدیمی‌ترین تفسیر شیعی برشمرده‌اند.[۴] او در حالی که در نزد عالمان سنی به تشیع و داشتن علایق شیعی مشهور است مورد وثوق آنان نیز قرار داشته و بعضی از بزرگان حدیث و رجال‌شناسان اهل سنت مقام علمی و وثاقت او را ستوده و تأیید کرده‌اند.[۵]
از آثار او می‌توان به تفسیر القرآن، کتاب السّنن في الفقه، الجامع الکبیر فی الحدیث، کتاب المغازی و تزكية الارواح عن مواقع الافلاح اشاره کرد.[۶] صنعانی در اواخر عمر نابینا شد و در نهایت به سال ۲۱۱ق در یمن در گذشت.[۷]
شرح‌حال بخاری
ابوعبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم جعفی بخاری یکی از ائمهٔ حدیث اهل سنت است. او در سال ۱۹۴ق در شهر بخارا متولد شد و از ده‌سالگی مشغول تحصیل علم شد. در بیست‌سالگی برای کسب دانش و استماع حدیث به سفر در نقاط مختلف جهان اسلام پرداخت.[۸] او به خراسان، جبال، عراق، حجاز، شام، مصر و بغداد سفر کرد. در بغداد، محدثان زیادی از او حدیث شنیدند و به ضبط آنها پرداختند.[۹]
بخاری علاقه زیادی به حدیث و جمع‌آوری آن داشت و در کوشش برای جمع آوری و ضبط احادیث همت عالی و ذوقی سرشار داشت. به هر شهری که می‌رفت با حفاظ حدیث ملاقات و در مجالس محدثان شرکت می‌نمود و روایات آنها را ثبت می‌کرد.[۱۰] از تألیفات او می‌توان به التاریخ الکبیر، الضعفاء، السنن فی الفقه اشاره کرد.[۱۱]
مهم‌ترین کتاب بخاری کتاب مشهور صحیح بخاری است. این کتاب با نام کامل الجامع المسند الصّحیح المختصر من امور رسول اللّه(ص) و سننه و ایامه یکی از مهم‌ترین کتاب‌های روایی اهل سنت و یکی از صحاح سته آنان به‌شمار می‌رود. سرانجام بخاری در شب عید قربان سال ۲۵۶ق درگذشت.[۱۲]
ارتباط صنعانی با بخاری
صنعانی از روات بخاری برشمرده شده است.[۱۳]
عبدالرزاق صنعانی نمی‌تواند از اساتید بخاری باشد، به دلایل زیر:
- در «عمده القاری» که شرحی از صحیح بخاری است، مؤلف در مقدمه کتاب، راویان و اساتید بخاری که از آنها حدیث نقل کرده به پنج طبقه تقسیم می‌نماید. در طبقه سوم از گروهی که زمان و مکان آنها را درک نموده و ملاقات کرده نام برده می‌شود، اما از آنها حدیث و روایتی نشنیده و نقل نکرده است و شاید با چند واسطه نقل کرده؛ که از جمله: یزید بن هارون و عبدالرزاق ذکر گردیده است:«(الثالثه) قوم حدثوا عن قوم ادرک زمانهم و امکنه لقیهم لکنه لم یسمع منهم کیزید بن هارون و عبدالرزاق؛ سوم؛ کسانی که زمان و مکان آنها درک شده اما روایتی از آنها نشنیده است مانند یزید بن هارون و عبدالرزاق.»[۱۴]
- در کتاب «رجال صحیح البخاری» که بخاری از آنها حدیث نقل نموده، از «عبدالرزاق صنعانی» اسم و صحبتی به میان نیامده است. این کتاب که در دو جلد نسبتاً قطور است، کسانی که بخاری از آنها نقل حدیث کرده، گردآوری شده‌اند.[۱۵]
- در شرح «کتاب صحیح البخاری» تألیف الکرمانی، در مقدمه ذکر احوالات بخاری، از اساتید او سه شیخ و دیگران را نام برده، ولی از عبدالزراق صنعانی ذکری نیامده است.[۱۶]
مطالعه بیشتر
- عبدالرزاق الصنعانی شخصیته و تراثه العلمی، السید حمید الحسینی و محمدجعفر المحمودتبار، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) و برگ فردوس.
منابع
- ↑ احمد بن محمد ابن خلکان، وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان، بیروت، دار صادر، ج ۳، ص ۲۱۶-۲۱۷.
- ↑ محمد بن الحسن الطوسی، رجال الطوسی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ص ۲۶۷.
- ↑ السید محسن الامین، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ج ۷، ص ۴۷۱.
- ↑ ابوالقاسم الخوئی، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‌جا، بی‌نا، ج ۱۱، ص ۱۵؛ نیز: محمدمحسن آقابزرک الطهرانی، الذّريعة إلى تصانيف الشّيعة، قم، اسماعیلیان، ج ۴، ص ۲۵۰- ۲۵۱.
- ↑ جمال‌الدین المزی، تهذيب الكمال في اسماء الرجال، بیروت، مؤسسة الرسالة، ج ۱۸، ص ۵۷-۶۱.
- ↑ إسماعيل بن محمد أمين الباباني البغدادي، هدية العارفين أسماء المؤلفين وآثار المصنفين، بیروت، دار إحياء التراث العربي، ج ۱، ص ۵۶۶.
- ↑ محمد بن حبان بن أحمد بن حبان، الثقات، الدکن، دائرة المعارف العثمانية بحيدر آباد الدكن الهند، ج ۸، ص ۴۱۲.
- ↑ احمد پاکتچی، «بخاری»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۱، ص ۴۵۶.
- ↑ احمد بن محمد ابن خلکان، وفیات الاعیان، قم، شریف رضی، ج ۴، ص ۱۸۸.
- ↑ محمد فرید وجدی، دایرةالمعارف القرن العشرین، بیروت دار الفکر، ج ۲، ص ۵۶.
- ↑ محمد بن اسحاق بن الندیم، کتاب الفهرست، بیروت، دار المعرفة، ص ۲۸۲.
- ↑ احمد پاکتچی، «بخاری»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج ۱۱، ص ۴۵۷.
- ↑ إسماعيل بن محمد أمين الباباني البغدادي، هدية العارفين أسماء المؤلفين وآثار المصنفين، بیروت، دار إحياء التراث العربي، ج ۱، ص ۵۶۶.
- ↑ العینی، بدرالدین احمد، عمده القاری (شرح صحیح البخاری)، دار احیاء التراث العربی، بیروت، بی تا، ج۱، ص ۷.
- ↑ بخاری کلابادی، احمد بن محمد، رجال صحیح البخاری (در دو جلد)، دار المعرفه، بیروت، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
- ↑ الکرمانی، البخاری، شرح الکرمانی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۷.