کنیه‌ها و لقب‌های امام علی(ع)

سؤال

کنیه ها و القاب امام علی(ع) را ذکر کنید؟

درگاه‌ها

امام علی(ع) دارای کنیه و لقب‌های زیادی هستند. برخی از این القاب مختص امام علی است و فقط در مورد ایشان به کار می‌رفته است که در منابع شیعه و اهل سنت به این القاب و کنیه ها اشاره شده است. در اینجا به مشهورترین القاب و کنیه‌های امام(ع) اشاره می‌شود:

کنیه‌های امام علی(ع)

کنیه در فرهنگ عربی به نام‌هایی گفته می‌شود که برای مردان، دارای پیشوند «اَب» و «اِبن» و برای زنان با پیشوند «اُمّ» همراه باشد. برای احترام و بزرگداشت افراد، بیشتر از کنیه به جای نام اصلی استفاده می‌شود. معروفترین کنیه‌های امام علی(ع) عبارتند از:

• ابوالحسن
• ابوالسِّبْطَیْن (منظور از سبطین امام حسن و امام حسین(ع)‌ دانسته شده است.)
• ابوالرّیْحانَتَیْن (پدر دو ریحانه، که مراد از آن، امام حسن(ع) و امام حسین(ع)‌ هستند)
• ابو الاَئِمَه (پدر امامان)

لقب‌های امام علی(ع)

برخی از لقب‌های امام علی(ع) عبارتند از:

• ابوتراب: به معنای صاحب خاک یا شخص خاک‌آلود. این لقب از سوی پیامبر(ص) درباره امام علی به کار برده شد.
• اسدالله: به‌معنای شیر خدا. به کار رفتن اسد (شیر) درباره انسان، کنایه از شجاعت است.
• امیرالمؤمنین: از القاب اختصاصی امام علی(ع) است و شیعیان این لقب را برای دیگر امامان(ع) به کار نمی‌برند.
• صدیق اکبر: به معنای بسیار راست‌گو، از القاب اختصاصی امام علی(ع).
• صالح المؤمنین: این لقب در آیه چهارم سوره تحریم استفاده شده است. در منابع شیعه و اهل‌سنت، امام علی(ع) را تنها مصداق صالح المؤمنین دانسته‌اند.
• فاروق: به معنای جدا کننده حق از باطل است. بر اساس منابع شیعه، رسول خدا(ص)، امام علی(ع) را فاروق نامید. برخی از اهل سنت، عمر بن خطاب را فاروق می‌دانند.
• کَرّار غیرُ فَرّار: حمله‌کننده بی‌گریز. این لقب توسط پیامبر(ص) در غزوه خیبر به امام علی(ع) داده شد، زمانی که چند تن از صحابه نتوانستند پیروزی کسب کنند و از صحنه جنگ فرار کردند.
• یعسوب‌ الدین: به‌معنای بزرگ، سرپرست و رهبر مؤمنین است که از سوی پیامبر(ص) به ایشان داده شده است.

امام علی(ع) در خطبه‌ای فرمود: اسم من در انجیل، الیا و در تورات برئ و در زبور أری و نزد هندیان کبکر و نزد رومیان بطریسا و نزد ایرانیان (قدیم) حَبتَر و در زبان ترک: بشیر و در زبان زنگیان حیتر و در زبان کَهَنَه بوی و در زبان حبشیان شریک، در زبان ارمنیان فریق و در نزد اعراب علی و در قرآن کریم نام‌هایی دارم که مخصوص من هستند مانند صادق و مؤذن، محسن که خداوند در قرآن فرمود: ﴿وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ﴾ و آنان که در (راه) ما (به جان و مال) جهد و کوشش کردند محققا آنها را به راه‌های (معرفت و لطف) خویش هدایت می‌کنیم، و همیشه خدا یار نکوکاران است. منظور من هستم؛ و ذاکر در آیه ﴿إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَذِكْرَىٰ لِمَنْ كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ﴾ در این هلاک پیشینیان پند و تذکر است آن را که قلب هوشیاری داشته باشد یا گوش فرا دهد و توجه کامل کند و گواهی دهد. من هستم و من در آیه ﴿وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبًا وَصِهْرًا ۗ وَكَانَ رَبُّكَ قَدِيرًا﴾ و او خدایی است که از آب (نطفه) بشر را آفرید و بین آنها خویشی نسب و بستگی ازدواج قرار داد، و خدای تو (بر هر چیز) قادر است. «صهراً» من هستم من ولی المؤمنین هستم. من معیار شناخت مؤمن و منافق هستم. هر کس حب و مودت مرا دارد مؤمن است و هر کس ندارد و بغض مرا دارد منافق و شقی است.