کتاب کفایة الموحدین فی عقائد الدین

سؤال

آیا مطالعه کتاب کفایةالموحدین برای تصحیح و تکمیل اعتقادات مناسب است؟

کتاب کفایةالموحدین فی عقائدالدین کتابی است که نسبتا مفصل نوشته شده است و همانند دائرةالمعارفی سعی در آوردن همه آراء و اقوال و ادله را دارد. این اثر هر چند برای محققان مفید است؛ اما به نظر می‌رسد مطالعه آن برای عموم مردم مناسب نباشد.

معرفی اجمالی کتاب کفایةالموحدین فی عقائدالدین

کتاب «کفایةالموحدین فی عقائدالدین» اثر سید اسماعیل نوری طبرسی(متوفی۱۳۲۱ق) است که درباره مباحث اعتقادی نوشته شده است. طبق آنچه که مؤلف محترم در بیان انگیزه نگارش این کتاب بیان نموده است، کتاب وی نه مانند برخی کتب کلامی موجز است که نفعی نمی بخشد و نه مانند برخی دیگر مفصل است که ارباب معرفت از عوام و خواص قادر به انتفاع از آن نباشند. اما با کمی دقت و جستجو در میان آثار علماء در علم کلام، شاید اثر حاضر را در زمره آثار مفصل بتوان جای داد.

این کتاب همانند دائرةالمعارفی می‌ماند که در هر موضوعی اقوال و آراء و ادله موجود را می‌آورد و چه بسا در اثبات یک موضوعی مانند نفی شریک، چهارده دلیل می‌آورد. تتبع مؤلف در این کتاب قابل ستایش است. بنابراین مطالعه این کتاب می‌تواند اقوال و آراء موجود را در اختیار خواننده قرار دهد و کمی از زحمت تبع و جستجو در ادله و آراء بکاهد.

کتاب مذکور به نظر برای عموم مردم مناسب نباشد؛ زیرا اولاً قلم نگارنده کمی سنگین بوده و در عبارات خویش از الفاظ عربی استفاده نموده است که برای افرادی که آشنایی با زبان عربی ندارند چندان قابل استفاده نیست. ثانیاً ادبیات کتاب برای قریب صد سال پیش بوده و هم اکنون این ادبیات در بین مردم مرسوم نیست؛ بنابراین مطالعه آن کمی سخت است. ثالثاً این کتاب آراء و اقوال را جمع آوری نموده است و این بحث‌ها دردی از عموم مردم دوا نمی‌کند و چه بسا مطالعه این گونه کتب، آنها را دچار سردرگمی و نوعی صعوبت در فهم مطالب نماید. اما امثال این گونه کتب برای اهل تحقیق، مخصوصا اساتید این فن و روحانیون بسیار مفید است.

مشخصات نشر

کتاب مذکور در انتشارات رسالت در هفت جلد به زیور طبع آراسته شده است که دو جلد نخست آن حول مباحث توحید، عدل و نبوت، جلد سوم، چهارم و پنجم به مبحث امامت و دو جلد پایانی نیز به بحث معاد پرداخته است.

کتاب مذکور در پنج باب نوشته شده است:

• باب اول با عنوان «در اثبات صانع و صفات ثبوتیه و سلبیله او» نام می گیرد که در چهار فصل تنظیم شده است؛ فصل اول در اثبات وجود صانع تعالی، فصل دوم در صفات ثبوتیه و اقسام آن، فصل سوم در صفات فعلیه و فصل چهارم در صفات تنزیهی خداوند متعال تدوین یافته است.

• باب دوم کتاب اختصاص به مبحث «عدل» دارد و معنای آن با استناد به برخی روایات، رفع اتهام از خداوند متعال بیان می‌شود. • باب سوم از کتاب به بحثی مختصر از نبوت پرداخته و در فصل اول آن به اثبات نبوت مطلقه پرداخته می شود. در فصل دوم شرایط نبی مورد نظر قرار میگیرد و در این مسیر تفاوت معجزه و سحر و نظایر آن مذکور می افتد و بر عصمت انبیا تاکید بیشتری نسبت به سایر شروط دیده می شود. در فصل سوم نیز به بیان نحوه علم و صدق نبوت انبیا پرداخته میشود. در فصل چهارم که فصل پایانی این باب است به نبوت خاصه پرداخته و معجزه بودن قرآن و وجود اعجاز آن مدنظر قرار میگیرد. • باب چهارم از کتاب که بیشترین حجم کتاب را به خود اختصاص داده و سه جلد از هفت جلد را شامل می شود مبحث امامت است. این باب مشتمل بر مقدمات، فصول و یک خاتمه است. • باب پنجم و پایانی کتاب که دو مجلد آخر را به خود اختصاص داده مربوط به موضوع «معاد» است. مولف این باب را نیز مشتمل بر مقدمات و فصول و خاتمه قرار داده است.

انتشارات رائد نیز کتاب مذکور را با تصحیح و تحقیق آقای غلامرضا رضایی در چهار جلد به چاپ رانده است.