مناظره امام رضا(ع) با ابن‌جهم پیرامون عصمت انبیاء

سؤال

با توجه به مناظره امام رضا(ع) با علی بن جهم، نظر شیعه در مورد عصمت حضرت داود و آدم(ع) را بنویسید.

امام رضا(ع) در مناظره‌ای به اشکالات ابن‌جهم در مورد عصمت انبیاء پاسخ گفته و معتقد است از هیچ آیه‌ی قرآن، عصیان و گناه پیامبران به‌دست نمی‌آید.

امام رضا(ع) درباره حضرت آدم(ع) می‌گوید که او حجت و خلیفه خدا در زمین بود و واجب بود که او در زمین معصوم باشد. اما معصیت آدم که در قرآن نقل شده، در بهشت بود و این نقضی برای عصمت او در زمین ندارد.

امام داستان ازدواج با زن اوریا را چنین دانست که زنان در آن زمان پس از مرگ شوهر، هرگز ازدواج نمی‌کردند. داوود این رسم را از بین برد و پس از کشته شدن اوریا در جنگ، همسر اوریا عده وفات نگه داشت و سپس داوود با آن زن ازدواج کرد. این امر بر مردم سخت آمد.

امام رضا(ع) در مورد آیه «آنچه در دل پنهان می‌داشتی، خدا می‌خواست آشکار سازد» برای این دانسته که پیامبر از طریق وحی فهمید بعدها با زینب دختر جحش که در آن زمان، همسرِ زید بن حارثه بود،‌ ازدواج خواهد کرد. پیامبر از منافقان پس از شنیدن این مطلب ترس داشت و خداوند به او یادآوری کرد که خدا شایسته ترس است.

مناظره امام رضا(ع) با علی بن جهم

مأمون، خلیفه بنی‌عباس، جلسه مناظره‌ای میان امام رضا و برخی بزرگان مذاهب و ادیان مختلف قرار داد. علی بن محمد بن جهم از امام رضا در مورد عصمت انبیاء سوال کرد. امام گفت که عصمت انبیاء را قبول دارد. ابن‌جهم به برخی آیات قرآن استناد کرده و از آن‌ها،‌ گناه برخی انبیاء از جمله حضرت آدم، ذا النون، یوسف و داوود اشکال کرده است و امام به این آیات جواب داد.

آدم(ع)

ابن‌جهم در مورد حضرت آدم به آیه ﴿آدم پروردگارش را نافرمانی کرد و ناکام ماند.﴾(طه:۱۲۱) استدلال کرد.

امام رضا(ع) درباره حضرت آدم(ع) می‌گوید که او حجت و خلیفه خدا در زمین بود و واجب بود که او در زمین معصوم باشد. اما معصیت آدم که در قرآن نقل شده، در بهشت بود و این نقضی برای عصمت او در زمین ندارد. خداوند پس از هبوط آدم به زمین، او را خلیفه قرار داد و او دارای مقام عصمت گردید.

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان نوشته است که داستان حضرت آدم(ع) قبل از تشریع اصل دین اتفاق افتاده، و بهشتی که آن حضرت در آن ساکن بود، بهشت برزخی بوده که در زندگی غیر دنیوی و مادی وجود داشته است. همچنین نهی خدا از خوردن میوه ممنوعه،‌ ارشادی بوده و مخالفت با نهی ارشادی، معصیت شمرده نمی‌شود.

یوسف(ع)

پیرامون حضرت یوسف، ابن‌جهم به آیه ﴿آن زن قصد او کرد؛ و او نیز اگر برهان پروردگار را نمی‌دید، قصد وی می‌نمود﴾(یوسف:۲۴)

براساس این روایت، امام رضا(ع) قصد یوسف را نه در کامجویی از آن زن، بلکه قتل او دانسته است. از امام رضا(ع) در این روایت آمده که یوسف اگر برهان الهی را نمی‌دید، تصمیم داشت آن زن را بکشد.

داوود(ع)

ابن‌جهم در مورد حضرت داوود به داستانی از تورات استناد کرد که داود دلبسته زنی شوهردار شده و اسباب کشته شدن آن مرد را فراهم آورد و سپس با زن ازدواج کرد. امام پس از شنیدن این سخنان، با دست بر پیشانی خود زد و آیه انا لله و انا الیه راجعون را خواند. امام در ادامه از این‌گونه نسبت‌ها به پیامبران الهی، اظهار تعجب کرد.

امام داستان ازدواج با زن اوریا را چنین دانست که زنان در آن زمان پس از مرگ شوهر، هرگز ازدواج نمی‌کردند. داوود این رسم را از بین برد و پس از کشته شدن اوریا در جنگ، همسر اوریا عده وفات نگه داشت و سپس داوود با آن زن ازدواج کرد. این امر بر مردم سخت آمد.

امام همچنین در مورد حضرت داوود به داستان قضاوت او نیز پرداخته و آن مسئله و آیات پیرامون آن را توضیح می‌دهد.

پیامبر اسلام(ص)

ابن‌جهم در مورد پیامبر اسلام به آیه ﴿و آنچه در دل پنهان می‌داشتی، خدا می‌خواست آشکار سازد.﴾(احزاب:۳۷)

امام رضا(ع) علت نزول این آیه را در این می‌داند که پیامبر، اسامی زنان خود، در دنیا و آخرت را اطلاع یافت. یکی از این زنان زینب دختر جحش بود که در آن زمان همسرِ زید بن حارثه بود. پیامبر از آشکار کردن نام این زن پرهیز داشت تا مبادا منافقان بگویند پیامبر، زن دیگری را همسر خود می‌خواند. پیامبر از گفتن این مطلب ترس داشت و خداوند به او یادآوری کرد که خدا شایسته ترس است.