راه‌های پیروی از اعمال صالح و ترک رذائل

سؤال

راه‌های پیروی از اعمال صالح و ترک رذائل (بدی‌ها) چیست؟

سه اصل خودسازی

برای خودسازی، که منجر به پیروی از اعمال صالح و ترک بدی‌ها می‌شود، سه اصل گفته شده است. آن سه اصل چنین است:

مشارطه

در مشارطه، انسان شرط و تعهد می‌بندد که گناهان را ترک کرده و بر این عهد و پیمان پایبند باشد. به گفته امام خميني، عالم و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، مشارطه به این معنا است كه انسان در ابتدای روز با خود شرط كند امروز مخالف دستورات خدا رفتار نكند. به گفته او، اینکه انسان یک روز با اوامر خدا مخالفت نکند آسان است و اینگونه، با مشارطه ترک گناهان بر فرد آسان می‌شود.

مراقبه

مراقبه، به این معنا است که انسان در تمام مدتي كه شرط كرده خلاف نكند، مراقب خود باشد و بر پيمان خود بماند. امام خمینی، انسان را در مراقبه به پزشک و پرستاری تشبیه کرده که از حال خود مواظبت می‌کند و خواسته‌های نا‌به‌جای نفس خود را کنترل می‌کند.

محاسبه

در محاسبه، انسان هر روز کارهای خود را حسابرسی می‌کند كه چه طاعتي انجام داده يا چه گناهی از او سر زده است. اگر طاعتي داشته تصمیم بگیرد آن را تقویت کند و اگر گناهي از او سر زده استغفار کرده و در جبران آن تلاش کند. انسان در حال محاسبه به علم خدا از اسرار پنهان توجه کرده و می‌داند خدا اعمال او را حسابرسي خواهد كرد. امام كاظم(ع) گفته است:‌ «کسی که هر روز نفس خود را محاسبه نکند از ما نیست.»

تفکر

تفكر در آيات الهي، متذكر شدن عظمت خداوند و نعمت‌هاي او را ياد كردن، توجه داشتن به اين كه انسان در محضر خداست و بايد از گناه بپرهيزد و ... همه و همه در سازندگي انسان و حتي در تقويت اعتقادات انساني مؤثر است. تفكر در طبيعت اطراف خود، تفكر در بدن و ميليون‌ها سلول زنده آن، مطالعه كتا‌ب‌هاي مفيد، معاشرت با انسان‌هاي معنوي و حضور در مكان‌هاي مذهبي از ديگر اموري است كه در تقويت اعتقاد آدمي مفيد است.

مطالعه بيشتر

• روش خودسازي. فريده مصطفوي و ديگران، جلد ۲. قم: انتشارات دفتر تبليغات، ۱۳۸۰.
• آئين تزكيه. محمد حسن رحيميان و محمد تقي رهبر. جلد ۱. قم: انتشارات دفتر تبليغات، ۱۳۸۰.
• درسهائي از تربيت انساني، محمد اسدي گرمارودي. جلد ۳ . تهران: مركز نشر فرهنگي رجاء، ۱۳۷۳.