ابن ابی‌حاتم رازی

سؤال

در مورد ابن ابی حاتم رازی از مفسرین شافعی توضیح دهید؟

عبد الرحمن بن محمد بن ادریس بن منذر تمیمی حنظلی رازی مشهور به ابن ابی حاتم، مفسر، متکلم و فقیه و محدث شافعی است. بیشترین استفاده ابن ابی حاتم، از پدر خود و ابو زرعه بوده است. او همچنین قرائت قرآن را نزد فضل بن شاذان نیشابوری آموخت. از اساتید به نام وی می‌توان به مسلم بن حجاج نیشابوری اشاره کرد. وی سر انجام بعد از مسافرت‌های گوناگون جهت استفاده از اساتید مختلف، در سال ۳۲۷ ق در زادگاهش ری درگذشت.

زندگی‌نامه

عبد الرحمن بن محمد بن ادریس بن منذر تمیمی حنظلی رازی مشهور به ابن ابی حاتم، متولد ۲۴۰ ق و متوفای ۳۲۷ ق، مفسر، متکلم، فقیه و محدث شافعی است. وی در ری به دنیا آمد و سال‌های نخستین زندگی را در همین شهر گذراند، گر چه وی اصالتاً از اصفهان بوده است. ابن ابی حاتم دو بار همراه پدر به حج رفت. سپس به طلب علم رهسپار شام و مصر گردید و ۷ ماه در مصر اقامت گزید و از عالمان آن دیار آموخت. اور در سال ۲۶۴ ق عازم اصفهان شد. زمان بازگشت او به ری مشخص نیست اما مشخصا او در ری در گذشته است.

استادان‏

ابن ابی حاتم از پدر خود و ابو زرعه رازی علم حدیث آموخت و از فضل بن شاذان نیشابوری قرائت قرآن فرا گرفت. از قرائن چنین بر می‌آید که وی در عراق و بغداد، که در آن روزگار کانون فقه و حدیث بود نیز سفر کرده است. اساتید دیگر ابن ابی حاتم عبارتند از:

• جعفر بن منیر رازی
• احمد بن سنان قطّان
• احمد بن منصور رمادی
• یونس بن حبیب اصفهانی
• حسن بن عرفه
• یونس بن عبد الاعلی
• محمد بن اسماعیل أحمس
• حجاج بن شاعر
• محمد بن حسان ازرق
• محمد بن مسلم بن واره
• صالح بن احمد بن حنبل
• علی ابن جنید
• مسلم بن حجاج

آثار

برخی از آثار وی عبارتند از:

• تفسیر القرآن العظیم‏
• آداب الشافعی و مناقبه‏
• الجرح و التعدیل در ۹ جلد
• زهد الثمانیه من التابعین‏
• علل الحدیث در ۲ جلد
• المراسیل‏
• اصل السنه واعتقاد الدین‏
• ثواب الاعمال‏
• المسند فی الحدیث در ۶ جلد

در میان اینها الجرح و التعدیل مشهورترین اثر ابن ابی حاتم می‌باشد که بارها چاپ شده است.

مطالعه بیشتر

• مقدمه تحقیق تفسیر ابن ابی حاتم جلد اول و نیز سایر مجلدات‏
• دائره المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی ج۲ ص۶۳۷
• تفسیر و مفسران آیت الله معرفت ج۱ ص۳۸۹ و ج۲ ص۱۷۹.