استفاده از مهر در نماز: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۶ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۲۲

سؤال

دلیل سجده شیعیان بر مهر چیست؟

گذاشتن پیشانی بر خاک، سنت پیامبر(ص) بوده است. اصحاب پیامبر(ص) سجده روی خاک را لازم می‌دانستند و به آن عمل می‌کردند. در روایتی آمده است که پیامبر(ص) شخصی را که روی فرش سجده می‌کرد، از این کار نهی فرمودند.

همچنین پیامبر(ص) فردی که با خود سنگی به مسجد ‌آورده بود و روی آن سجده می‌کرد را تایید کردند. حضرت زهرا(س) از خاک مزار حمزه تسبیح و مهر ساختند. پس از شهادت امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) از خاک کربلا تسبیح درست کردند و با آن ذکر می‌گفتند و مهر ساختند و با آن نماز می‌خواندند.

سجده بر خاک در سنت پیامبر(ص) و اصحاب

شیعیان و اهل‌سنت، روایات فراوانی نقل کرده‌اند که پیامبر(ص) برای سجده، پیشانی خود را بر خاک می‌گذاشتند.^[۱] پیامبر(ص) معتقد بود، زمین برای او سجده‌گاه و مایه طهارت قرار داده شده است.^[۲] پیامبر(ص) کسی بر روی فرش نماز می‌خواند (بر روی فرش سجده می‌کند) از این کار نهی کرده و آن فرش را کنار زدند.^[۳] عالمان شیعه براساس همین روایات، معتقدند سجده باید بر زمین یا چیزی که در سنت پیامبر، سجده بر آنها مجاز است، انجام گیرد.

مسلمانان به تبعیت از پیامبر(ص) نیز بر خاک سجده می‌کردند؛ ابوبکر همیشه بر روی زمین نماز می‌خواند، و اگر بر روی فرش می‌ایستاد، پیشانی را بر خاک می‌گذاشت.^[۴] او فردی که بر روی پارچه، نماز می‌خواند را نهی کرد.^[۵] عمر، سجده را به معنای گذاشتن پیشانی و صورت بر روی زمین می‌دانست و بر روی زمین سجده می‌نمود.^[۶] عثمان نیز بر روی زمین سجده می‌کرد.^[۷] ابن‌مسعود نیز فقط بر روی زمین نماز می‌خواند.^[۸]

روایات در این زمینه در کتاب‌های معتبر اهل سنت بسیار است که عبدالوهاب شافعی می‌گوید: «من در کتاب‌های معتبر اهل سنت یک روایت قابل استناد که صریحا جواز سجده را بر روی فرش و لباس داشته باشد، نیافته‌ام، بلکه عدم جواز بر اینها را یافته‌ام».^[۹]

تاریخچه استفاده از مهر

عبدالله بن عمر، فرزند خلیفه دوم نقل می‌کند: «در یک شب بارانی برای نماز صبح به مسجد رفتیم، فردی که در مسیرش سنگ ریزه بود، سنگ مناسبی را برای نماز برداشت، پارچه‌ای را پهن کرده و سنگ را بر روی آن گذاشت و نماز می‌خواند، پیامبر(ص) ایشان را دیدند و فرمودند: چه کار قشنگ و خوبی است».^[۱۰]

ساختن تسبیح و مهر از گِل نیز در تاریخ گزارش شده است: حضرت فاطمه(س) با خاک، تسبیح درست کرده و با آن ذکر می‌گفتند، تا اینکه در سال دوم هجری در جنگ اُحُد، حمزه بن عبدالمطلب، عموی پیامبر(ص) به شهادت رسید. پیامبر(ص) برای نشان دادن عظمت این شهید، از خاک قبر او برداشته و با خود به مدینه آوردند؛ حضرت فاطمه(س) نیز از خاک قبر حمزه برداشته و با آن تسبیح برای ذکر و مهر برای نماز خواندن ساخت، اهل مدینه به تبعیت از ایشان مهر ساخته و با آن نماز می‌خواندند.^[۱۱]

این سنت بین مسلمانان وجود داشت و هنگامی که به مسافرتی می‌رفتند، از خاک مدینه برای خود مهری می‌ساختند و می‌بردند تا با آن نماز بخوانند.^[۱۲] تا این که امام حسین(ع) در کربلا به شهادت رسید. امام سجاد(ع) از خاک کربلا تسبیح درست کردند و با آن ذکر می‌گفتند و مهر ساختند و با آن نماز می‌خواندند. شیعیان نیز به تبعیت از ائمه خود از مهر کربلا استفاده می‌کردند که کم‌کم به شعار و سنت شیعیان تبدیل شد.^[۱۳]

مطالعه بیشتر

شیخ طوسی، المبسوط، ج۱، ص۹۰ و ۹۱.
شیخ طوسی، الخلاف، ج۱، ص۳۵۷ و ۳۵۸.
شریف مرتضی، الناصریات، ص۱۵۲.

منابع

↑ عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۵۷.
↑ امینی، راه و روش ما راه و روش پیامبر ما است، مترجم سید باقر موسوی، تهران، مکتبه الامام امیرالمؤمنین، چاپ دوم، ۱۳۹۴، ص۲۳۱.
↑ الهندی، کنز العمال، ص۱۲۷.
↑ الهندی، علامه علاء الدین المتقی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسه الرساله، سال ۱۴۰۹ ق، ج۸، ص۱۲۸.
↑ عطائی اصفهانی، ص۵۱.
↑ عطائی اصفهانی، ص۵۲.
↑ عطائی اصفهانی، ص۵۵.
↑ عرفانیان، ص۵۷.
↑ عرفانيان، ص۴۶.
↑ عطائی اصفهانی، ص۳۸ و ۳۹.
↑ عرفانیان، ص۶۷–۶۴.
↑ عطائی اصفهانی، صص ۶۹–۶۷.
↑ عرفانیان، ص۶۶–۴۶.

[[رده:]]

[1] عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۵۷.

[2] امینی، راه و روش ما راه و روش پیامبر ما است، مترجم سید باقر موسوی، تهران، مکتبه الامام امیرالمؤمنین، چاپ دوم، ۱۳۹۴، ص۲۳۱.

[3] الهندی، کنز العمال، ص۱۲۷.

[4] الهندی، علامه علاء الدین المتقی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسه الرساله، سال ۱۴۰۹ ق، ج۸، ص۱۲۸.

[5] عطائی اصفهانی، ص۵۱.

[6] عطائی اصفهانی، ص۵۲.

[7] عطائی اصفهانی، ص۵۵.

[8] عرفانیان، ص۵۷.

[9] عرفانيان، ص۴۶.

[10] عطائی اصفهانی، ص۳۸ و ۳۹.

[11] عرفانیان، ص۶۷–۶۴.

[12] عطائی اصفهانی، صص ۶۹–۶۷.

[13] عرفانیان، ص۶۶–۴۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 == سجده بر خاک در سنت پیامبر(ص) و اصحاب ==
 {{همچنین ببینید|حدیث پاک‌کننده و مسجد بودن زمین}}
-اهل سنت و شیعه، روایات فراوانی نقل کرده‌اند که پیامبر(ص) برای سجده، پیشانی خود را بر خاک می‌گذاشتند،<ref>عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۵۷.</ref> و می‌فرمودند: «خداوند به من چند چیز عطا فرمودند که به انبیاء گذشته نداده بودند؛ از جمله آنها، خداوند زمین را برای من سجده‌گاه و پاک کننده قرار داده است. پس هر فردی از امت من در هر کجا باشند، وقت نماز که شد، همان‌جا به نماز بایستد».<ref>عطائی اصفهانی، مهر نماز، اختراع شیعه یا انکار اهل سنت، قم، انتشارات حضرت عباس(س)، دوم، ۱۳۸۲، ص۲۵.</ref>
+شیعیان و اهل‌سنت، روایات فراوانی نقل کرده‌اند که پیامبر(ص) برای سجده، پیشانی خود را بر خاک می‌گذاشتند.<ref>عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۵۷.</ref> پیامبر(ص) معتقد بود، زمین برای او سجده‌گاه و مایه طهارت قرار داده شده است.<ref>امینی، راه و روش ما راه و روش پیامبر ما است، مترجم سید باقر موسوی، تهران، مکتبه الامام امیرالمؤمنین، چاپ دوم، ۱۳۹۴، ص۲۳۱.</ref> پیامبر(ص) کسی بر روی فرش نماز می‌خواند (بر روی فرش سجده می‌کند) از این کار نهی کرده و آن فرش را کنار زدند.<ref>الهندی، کنز العمال، ص۱۲۷.</ref> عالمان شیعه براساس همین روایات، معتقدند سجده باید بر زمین یا چیزی که در سنت پیامبر، سجده بر آنها مجاز است، انجام گیرد.
-در روایات آمده است که پیامبر(ص) دیدند، کسی بر روی فرش نماز می‌خواند (بر روی فرش سجده می‌کند) فرمودند: «خداوند این عمل را قبیح می‌داند» و آن فرش را کنار زدند.<ref>الهندی، کنز العمال، ص۱۲۷.</ref>
+مسلمانان به تبعیت از پیامبر(ص) نیز بر خاک سجده می‌کردند؛ ابوبکر همیشه بر روی زمین نماز می‌خواند، و اگر بر روی فرش می‌ایستاد، پیشانی را بر خاک می‌گذاشت.<ref>الهندی، علامه علاء الدین المتقی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسه الرساله، سال ۱۴۰۹ ق، ج۸، ص۱۲۸.</ref> او فردی که بر روی پارچه، نماز می‌خواند را نهی کرد.<ref>عطائی اصفهانی، ص۵۱.</ref> عمر، سجده را به معنای گذاشتن پیشانی و صورت بر روی زمین می‌دانست و بر روی زمین سجده می‌نمود.<ref>عطائی اصفهانی، ص۵۲.</ref> عثمان نیز بر روی زمین سجده می‌کرد.<ref>عطائی اصفهانی، ص۵۵.</ref> ابن‌مسعود نیز فقط بر روی زمین نماز می‌خواند.<ref>عرفانیان، ص۵۷.</ref>
-مسلمانان به تبعیت از پیامبر(ص) نیز بر خاک سجده می‌کردند، برای نمونه، رفتار دائمی ابوبکر این بود که بر زمین نماز می‌خواند، و اگر بر روی فرش می‌ایستاد، پیشانی را بر خاک می‌گذاشت.<ref>الهندی، علامه علاء الدین المتقی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسه الرساله، سال ۱۴۰۹ ق، ج۸، ص۱۲۸.</ref> همچنین نقل شده است ابوبکر کسی که بر روی پارچه‌ای نماز می‌خواند را نهی کرد.<ref>عطائی اصفهانی، ص۵۱.</ref> عمر، سجده را به معنای گذاشتن پیشانی و صورت بر روی زمین می‌دانست و بر روی زمین سجده می‌نمود.<ref>عطائی اصفهانی، ص۵۲.</ref> عثمان نیز بر روی زمین سجده می‌کرد.<ref>عطائی اصفهانی، ص۵۵.</ref> ابن‌مسعود نیز تنها بر روی زمین نماز می‌خواند.<ref>عرفانیان، ص۵۷.</ref>
 روایات در این زمینه در کتاب‌های معتبر اهل سنت بسیار است که عبدالوهاب شافعی می‌گوید: «من در کتاب‌های معتبر اهل سنت یک روایت قابل استناد که صریحا جواز سجده را بر روی فرش و لباس داشته باشد، نیافته‌ام، بلکه عدم جواز بر اینها را یافته‌ام».<ref>عرفانيان، ص۴۶.</ref>