زیارت اهل قبور از دیدگاه قرآن و روایات: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۵۴

سؤال

از دیدگاه قرآن و روایات، زیارت اهل قبور درست است؟

یکی از عللی که مسلمین را برای زیارت اهل قبور سوق می‌دهد، اعتقاد به زنده بودن آنها است. تمام ادیان و شرایع الهی، انسان را برای بقا می‌دانند نه برای فنا، لذا با آمدن مرگ، جسم خاکی انسان در زیر خاک نهفته می‌شود، امّا روح او زنده و به جایگاه متعالی اوج می‌کند.

دلیل قرآنی

خداوند در سوره توبه آیه ۸۴ می‌فرماید: ﴿وَ لا تُصَلِّ عَلی أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَداً وَ لا تَقُمْ عَلی قَبْرِهِ…﴾ هرگز بر هیچ‌یک از آنها (منافقان) که بمیرد نماز مخوان! و بر قبرش (طلب مغفرت و رحمت را) مایست، چرا آنها به خدا و رسولش کافر شدند و در حال فسق (و بیرون از طاعت خدا) مردند.

از این آیه استفاده می‌شود که پیامبر اسلام(ص) بر جنازه مردگان نماز می‌خواند و به زیارت آنها می‌رفت و برای آنها طلب مغفرت می‌نمود. امّا بعداً از چنین اعمال نسبت به منافقان نهی شد.

اکثر مفسران با استدلال به این آیه، ایستادن بر قبر و دعا کردن را عبادتی مشروع می‌دانند، اگر چنین نبود خدای سبحان نهی از این عمل را مخصوص کافر نمی‌کرد.^[۱]

دلیل روایی

روایت‌های فراوانی از اهل بیت عصمت و طهارت به ما رسیده که استحباب زیارت اهل قبور مخصوصاً زیارت ائمه اطهار(ع) را می‌رساند، نمونه‌هایی از آن روایات را متذکر می‌شویم.

الف. انس بن مالک از پیامبر اسلام(ص) نقل می‌کند که پیامبر فرمودند: «شما را از زیارت قبور نهی می‌کردم (امّا امروز می‌گویم) قبور را زیارت کنید که شما را به یاد مرگ می‌اندازد.^[۲]

ب. عایشه روایت می‌کند که حضرت رسول(ص) فرمودند: جبرئیل نزدم آمد و گفت: پروردگارت به تو امر می‌کند که در قبرستان اهل بقیع حاضر شوی و برایشان طلب آمرزش کنی…».^[۳]

ج. حضرت علی(ع) هنگام زیارت قبور در کوفه فرمود: «السلام علیکم یا اهل الدّیار من المؤمنین و المسلمین و…».^[۴]

د. استحباب زیارت امام حسین(ع) و امام رضا(ع) و اهل بیت(ع) و پیامبر اسلام(ص) از منابع شیعه از حد تواتر گذشته است.

روایات فوق نشان می‌دهد که زیارت اهل قبور، مورد تأیید و تأکید اهل بیت(ع) بودند.

شواهد تاریخی

زیارت قبور در اسلام تاریخ دیرین دارد، زیرا پایه‌گذار زیارت قبور مسلمین پیامبر اسلام(ص) بودند و گروهی از وهابیون اعتقاد به زیارت قبور ندارند وآن را شرک می‌خوانند. در حالی که با مراجعه به منابع اصیل‌شان و کتاب‌های تاریخی در می‌یابیم که آنها نیز به مسئله زیارت قبور پرداخته‌اند.

الف. محمد بن سعد در الطبقات الکبری نقل می‌کند که «در واقعه حدیبیه (سال ششم هجری) پیامبر(ص) برسر قبر آمنه رفت و بر آن گریست و به مرمت و بازسازی آن پرداخت و هم چنین پس از حجه الوداع نیز به زیارت قبر مادرش آمنه رفت.»^[۵]

ب. بیهقی و محدثان دیگر نقل کرده‌اند که حضرت رسول قبور شهدا را در احد زیارت کرد.^[۶]

ج. درباره حضرت علی(ع) نوشته‌اند که ایشان به قصد زیارت حضرت فاطمه(س) بیرون می‌رفت و بر سر مزار آن حضرت گریه می‌کرد و برای آن حضرت دعا می‌کرد.^[۷]

د. تاریخ به ما نشان می‌دهد که زیارت امام حسین(ع) از شور انگیزترین زیارت‌ها بود و مورد تأکید و تشویق امامان بوده است و از سال ۶۱ هجری تا سال ۱۳۲ هجری (که انقراض بنی امیه بوده) شیعیان تحت فشار حکومت نتوانسته‌اند زیارت کنند باز هم به عشق آن آقا و از راه مخفیانه به زیارت آن شهید می‌رفته‌اند؛ و کاروان زیارت آن حضرت در طول تاریخ تشیع از حرکت بازنایستاد.^[۸]

مطالعه بیشتر

شوق دیدار، دکتر محمد مهدی رکنی، انتشارات آستان قدس رضوی.
خصائص الحسینیه، شیخ جعفر شوشتری، انتشارات نبی الزهرا.
لهوف، سید بن طاووس، انتشارات مؤید اسلام.
آیین وهابیت، استاد جعفر سبحانی، نشر مشعر، چ ۴، ۱۳۸۰، ص۱۰۲–۱۱۰.

منابع

↑ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، قم، انتشارات اسماعیلیان، ذیل آیه ۸۴، سوره توبه؛ طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، قم، انتشارات اسراء، ذیل آیه فوق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ذیل آیه فوق.
↑ امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.
↑ امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.
↑ امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.
↑ رکنی، محمد مهدی، شوق دیدار، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ چهارم، ۱۳۸۱، ص۱۹، به نقل از مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۰، ص۴۴۱.
↑ همان.
↑ میبدی، رشید الدین، کشف الاسرار وعده الابرار، ج۱، ص۶۲۶.
↑ کامل الزیارات، ص۱۲۶؛ و ر.ک. شوشتری، خصائص الحسینیه، قم، انتشارات نبی الزهرا.

[1] فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، قم، انتشارات اسماعیلیان، ذیل آیه ۸۴، سوره توبه؛ طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، قم، انتشارات اسراء، ذیل آیه فوق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ذیل آیه فوق.

[2] امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.

[3] امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.

[4] امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.

[5] رکنی، محمد مهدی، شوق دیدار، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ چهارم، ۱۳۸۱، ص۱۹، به نقل از مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۰، ص۴۴۱.

[6] همان.

[7] میبدی، رشید الدین، کشف الاسرار وعده الابرار، ج۱، ص۶۲۶.

[8] کامل الزیارات، ص۱۲۶؛ و ر.ک. شوشتری، خصائص الحسینیه، قم، انتشارات نبی الزهرا.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

@@ خط ۵: / خط ۵: @@
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-یکی از عللی که مسلمین را برای زیارت اهل قبور سوق می‌دهد، اعتقاد به زنده بودن آنها است.
+یکی از عللی که مسلمین را برای زیارت اهل قبور سوق می‌دهد، اعتقاد به زنده بودن آنها است. تمام ادیان و شرایع الهی، انسان را برای بقا می‌دانند نه برای فنا، لذا با آمدن مرگ، جسم خاکی انسان در زیر خاک نهفته می‌شود، امّا روح او زنده و به جایگاه متعالی اوج می‌کند.
-تمام ادیان و شرایع الهی، انسان را برای بقا می‌دانند نه برای فنا، لذا با آمدن مرگ، جسم خاکی انسان در زیر خاک نهفته می‌شود، امّا روح او زنده و به جایگاه متعالی اوج می‌کند.
 == دلیل قرآنی ==
-خداوند در سوره توبه آیه ۸۴ می‌فرماید: {{قرآن|وَ لا تُصَلِّ عَلی أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَداً وَ لا تَقُمْ عَلی قَبْرِهِ…}} هرگز بر هیچ‌یک از آنها (منافقان) که بمیرد نماز مخوان! و بر قبرش (طلب مغفرت و رحمت را) مایست، چرا آنها به خدا و رسولش کافر شدند و در حال فسق (و بیرون از طاعت خدا) مردند.
+خداوند در [[سوره توبه]] آیه ۸۴ می‌فرماید: {{قرآن|وَ لا تُصَلِّ عَلی أَحَدٍ مِنْهُمْ ماتَ أَبَداً وَ لا تَقُمْ عَلی قَبْرِهِ…}} هرگز بر هیچ‌یک از آنها (منافقان) که بمیرد نماز مخوان! و بر قبرش (طلب مغفرت و رحمت را) مایست، چرا آنها به خدا و رسولش کافر شدند و در حال فسق (و بیرون از طاعت خدا) مردند.
-از این آیه استفاده می‌شود که پیامبر اسلام(ص) بر جنازه مردگان نماز می‌خواند و به زیارت آنها می‌رفت و برای آنها طلب مغفرت می‌نمود. امّا بعداً از چنین اعمال نسبت به منافقان نهی شد.
+از این آیه استفاده می‌شود که [[پیامبر اسلام(ص)]] بر جنازه مردگان نماز می‌خواند و به زیارت آنها می‌رفت و برای آنها طلب مغفرت می‌نمود. امّا بعداً از چنین اعمال نسبت به منافقان نهی شد.
 اکثر مفسران با استدلال به این آیه، ایستادن بر قبر و دعا کردن را عبادتی مشروع می‌دانند، اگر چنین نبود خدای سبحان نهی از این عمل را مخصوص کافر نمی‌کرد.<ref>فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، قم، انتشارات اسماعیلیان، ذیل آیه ۸۴، سوره توبه؛ طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، قم، انتشارات اسراء، ذیل آیه فوق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ذیل آیه فوق.</ref>
@@ خط ۲۱: / خط ۱۹: @@
 الف. انس بن مالک از پیامبر اسلام(ص) نقل می‌کند که پیامبر فرمودند: «شما را از زیارت قبور نهی می‌کردم (امّا امروز می‌گویم) قبور را زیارت کنید که شما را به یاد مرگ می‌اندازد.<ref>امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.</ref>
-ب. عایشه روایت می‌کند که حضرت رسول(ص) فرمودند: جبرئیل نزدم آمد و گفت: پروردگارت به تو امر می‌کند که در قبرستان اهل بقیع حاضر شوی و برایشان طلب آمرزش کنی…».<ref>همان.</ref>
+ب. عایشه روایت می‌کند که حضرت رسول(ص) فرمودند: جبرئیل نزدم آمد و گفت: پروردگارت به تو امر می‌کند که در قبرستان اهل بقیع حاضر شوی و برایشان طلب آمرزش کنی…».<ref>امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.</ref>
-ج. حضرت علی(ع) هنگام زیارت قبور در کوفه فرمود: «السلام علیکم یا اهل الدّیار من المؤمنین و المسلمین و…».<ref>همان.</ref>
+ج. حضرت علی(ع) هنگام زیارت قبور در کوفه فرمود: «السلام علیکم یا اهل الدّیار من المؤمنین و المسلمین و…».<ref>امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.</ref>
-د. استحباب زیارت امام حسین(ع) و امام رضا(ع) و اهل بیت(ع) و پیامبر اسلام(ص) از منابع شیعه از حد تواتر گذشته است.
+د. استحباب زیارت امام حسین(ع) و [[امام رضا(ع)]] و [[اهل بیت(ع)]] و پیامبر اسلام(ص) از منابع شیعه از حد تواتر گذشته است.
 روایات فوق نشان می‌دهد که زیارت اهل قبور، مورد تأیید و تأکید اهل بیت(ع) بودند.
@@ خط ۳۶: / خط ۳۴: @@
 ب. بیهقی و محدثان دیگر نقل کرده‌اند که حضرت رسول قبور شهدا را در احد زیارت کرد.<ref>همان.</ref>
-ج. درباره حضرت علی(ع) نوشته‌اند که ایشان به قصد زیارت حضرت فاطمه(س) بیرون می‌رفت و بر سر مزار آن حضرت گریه می‌کرد و برای آن حضرت دعا می‌کرد.<ref>میبدی، رشید الدین، کشف الاسرار وعده الابرار، ج۱، ص۶۲۶.</ref>
+ج. درباره حضرت علی(ع) نوشته‌اند که ایشان به قصد زیارت [[حضرت فاطمه(س)]] بیرون می‌رفت و بر سر مزار آن حضرت گریه می‌کرد و برای آن حضرت دعا می‌کرد.<ref>میبدی، رشید الدین، کشف الاسرار وعده الابرار، ج۱، ص۶۲۶.</ref>
-د. تاریخ به ما نشان می‌دهد که زیارت امام حسین(ع) از شور انگیزترین زیارت‌ها بود و مورد تأکید و تشویق امامان بوده است و از سال ۶۱ هجری تا سال ۱۳۲ هجری (که انقراض بنی امیه بوده) شیعیان تحت فشار حکومت نتوانسته‌اند زیارت کنند باز هم به عشق آن آقا و از راه مخفیانه به زیارت آن شهید می‌رفته‌اند؛ و کاروان زیارت آن حضرت در طول تاریخ تشیع از حرکت بازنایستاد.<ref>ر. ک. کامل الزیارات، ص۱۲۶؛ و ر.ک. شوشتری، خصائص الحسینیه، قم، انتشارات نبی الزهرا.</ref>
+د. تاریخ به ما نشان می‌دهد که زیارت [[امام حسین(ع)]] از شور انگیزترین زیارت‌ها بود و مورد تأکید و تشویق امامان بوده است و از سال ۶۱ هجری تا سال ۱۳۲ هجری (که انقراض بنی امیه بوده) شیعیان تحت فشار حکومت نتوانسته‌اند زیارت کنند باز هم به عشق آن آقا و از راه مخفیانه به زیارت آن شهید می‌رفته‌اند؛ و کاروان زیارت آن حضرت در طول تاریخ تشیع از حرکت بازنایستاد.<ref>کامل الزیارات، ص۱۲۶؛ و ر.ک. شوشتری، خصائص الحسینیه، قم، انتشارات نبی الزهرا.</ref>
 <span></span>