توقیفی بودن نماز

سؤال

چرا باید نماز را به همان صورتی که در صدر اسلام گفته شده خواند؟ چرا نمی‌توان نماز را به شکلی دیگر، که در آن نیز یاد خدا باشد، انجام داد؟

دلیل اینکه باید نماز را به همان صورتی که در صدر اسلام گفته شده خواند، دستور خدا بر انجام نماز به همان صورت است. از طرفی، شکل نماز به صورتی که از جانب خدا واجب شده، با روح عبادت (اخلاص، فروتنی و بندگی) سازگار است؛ بنابراین دلیلی برای تغییر این شکل وجود ندارد.

اگر برای نماز شکلی واحد نباشد، در طول زمان دچار تحریف شده؛ بلکه ممکن است به کلی از میان برود. وجود شکل خاصی برای نماز، از ایجاد اختلاف بین مردم درباره صورت نماز نیز، جلوگیری می‌کند.

عبادات با تغییر عصر، تغییر پیدا نمی‌کنند؛ زیرا مربوط به بُعد روحانی انسانند و بعد روحانی انسان با تغییر عصر، تغییر نمی‌کند.

دستور خدا

بر اساس آیه ﴿لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكًا هُمْ نَاسِكُوه؛ برای هر امتی عبادتی ویژه قرار داده ایم که آن را انجام می‌دهند.﴾(حج:۶۷)، شکل خاصی از عبادت، در زمان پیامبر(ص)، تشریع شده و نزدیک به سه قرن پس از پیامبر(ص) عبادات با همان شکل، توسط پیامبر(ص) و پس از او توسط امامان(ع) انجام می‌شده است.

از جایی که انسان دسترسی به نظام تشریع الهی ندارد، لازم است عبادات را به صورتی که در زمان پیامبر(ص) انجام می‌شد به‌جا آورد و جایز نیست تنها از روی احتمالات، از قانون الهی سرپیچی کند.

سازگاری شکل نماز با ستایش خدا

شکل نماز به صورتی که از جانب خدا واجب شده، با روح عبادت (اخلاص، فروتنی و بندگی) سازگار است؛ بنابراین دلیلی برای تغییر این شکل وجود ندارد.

کیفیت نماز، ستایش و تعظیم پروردگار و ذلت و فروتنی بنده در برابر خداوند است و تردید درباره نحوه انجام آن معقول نیست. اجزاء مختلف نماز، مانند رکوع و سجده، نهایت تعظیم انسان در برابر پروردگار است. ذکرهای نماز نیز، مانند ﴿إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِين؛ تنها تو را می‌پرستیم وتنها از تو کمک می‌خواهیم.﴾اظهار توحید است و شامل نیایش‌هایی مانند ﴿اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيم؛ ما را به راهِ راست راهنمایی کن.﴾ برای هدایت انسان است.

باقی ماندن عبادت

اگر برای نماز قالبی خاص نباشد، هدف از واجب شدن آن که روح معنویت و اظهار بندگی است نیز، باقی نمی‌ماند.

وجود شکلی خاص برای نماز، باعث می‌شود در طول زمان از تحریف و دستکاری ایمن بوده و اصل عبادت نیز حفظ شود. اگر عبادت شکل، دستورات و شرایط خاصی نداشته باشد، به‌تدریج در طول زمان، به کلی فراموش می‌شود.

عصریت‌پذیر نبودن عبادات

عبادات با تغییر عصر، تغییر پیدا نمی‌کنند؛ زیرا مربوط به بُعد روحانی انسانند و بعد روحانی انسان با تغییر عصر، تغییر نمی‌کند. با تغییر عصر، تنها اموری مادی تغییر می‌کنند.

بر اساس روایتی که مورد قبول همه عالمان شیعه است، دستورات دین اسلام تا قیامت تغییری نمی‌کند. در روایتی دیگر از پیامبر(ص)، پس از اینکه خبر داده بعد از او پیامبر دیگری نیست، دستور داده نماز در وقت‌های پنچ‌گانه آن به‌جا آورده شود. از این روایت استفاده می‌شود نماز مُستمر و تغییرناپذیر است.

جلوگیری از اختلاف

وجود شکل خاصی برای نماز از ایجاد اختلاف بین مردم جلوگیری می‌کند.

انجام نیایش بدون شکلی خاص غیر ممکن است؛ بنابراین باید هر نیایشی شکلی داشته باشد؛ اگر خداوند مردم را امر به نیایش کند ولی نحوه انجام آن را نگوید، هر کسی نحوه خاصی را انتخاب کرده و نحوه عبادت دیگری را انکار می‌کند.

جستارهای وابسته

• توقیفی بودن اسماء الهی