راه‌های رهایی از غفلت: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
== شناخت == | == شناخت == | ||
شناخت [[پیامدهای غفلت]] برای ایجاد انگیزه و تلاش برای رهایی از غفلت مؤثر است. | {{همچنین ببینید|پیامدهای غفلت}} | ||
شناخت [[پیامدهای غفلت]] برای ایجاد انگیزه و تلاش برای رهایی از غفلت مؤثر است. | |||
همچنین انسانی که به جایگاه و ارزش خود آگاه نیست، وظیفه‌های خود در برابر خدا را نمی‌داند، دچار غفلت می‌شود؛ به همین دلیل، اولین قدم شناخت عوامل و پیامدهای غفلت و شناخت حقیقت انسان و وظایف او در برابر خدا است.<ref name=":0">شيرواني، علي؛ چكيده اخلاق در قرآن، ۱۳۷۹، چاپ دوم، ج۱، ص۵۹.</ref> | همچنین انسانی که به جایگاه و ارزش خود آگاه نیست، وظیفه‌های خود در برابر خدا را نمی‌داند، دچار غفلت می‌شود؛ به همین دلیل، اولین قدم شناخت عوامل و پیامدهای غفلت و شناخت حقیقت انسان و وظایف او در برابر خدا است.<ref name=":0">شيرواني، علي؛ چكيده اخلاق در قرآن، ۱۳۷۹، چاپ دوم، ج۱، ص۵۹.</ref> | ||
== توبه == | |||
{{اصلی|توبه}} | |||
توبه به معنای پشیمانی و بازگشت از گناه به سوی خداوند، یکی از راهکارهای رهایی از غفلت است. انسان هرگاه متوجه غفلت خود شد، باید توبه کند؛ بنابراین به عقب انداختن توبه بر غفلت و دوری از خدا می‌افزاید؛ چراکه انسان با تأخیر انداختن توبه، به‌تدریج از مسیر رشد دور می‌شود و بیشتر دچار غفلت از یاد خدا می‌شود. | |||
== پرهیز از دنیازدگی == | == پرهیز از دنیازدگی == | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۵: | ||
حتی فرد می‌تواند برای پیشرفت معنوی خود از دوستان مؤمن خود بخواهد عیب‌هایش را به او گوشزد کنند. بر پایه روایتی، امام صادق(ع) بهترین برادر خود را کسی دانسته که عیب‌های او را به وی هدیه کند؛ یعنی همان گونه که هدیه انسان را خوشحال می‌کند مؤمن نیز از شناخت عیب‌های خود برای برطرف کردن آنها خوشحال می‌شود.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی؛ پندهای امام صادق به ره جویان صادق، ۱۳۸۱، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ص۱۷۲، اقتباس.</ref> | حتی فرد می‌تواند برای پیشرفت معنوی خود از دوستان مؤمن خود بخواهد عیب‌هایش را به او گوشزد کنند. بر پایه روایتی، امام صادق(ع) بهترین برادر خود را کسی دانسته که عیب‌های او را به وی هدیه کند؛ یعنی همان گونه که هدیه انسان را خوشحال می‌کند مؤمن نیز از شناخت عیب‌های خود برای برطرف کردن آنها خوشحال می‌شود.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی؛ پندهای امام صادق به ره جویان صادق، ۱۳۸۱، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ص۱۷۲، اقتباس.</ref> | ||
حضرت عیسی به حواریون سفارش کرد با کسی همنشینی داشته باشید که دیدارش شما را به یاد خدا اندازد و عمل او اشتیاق به آخرت را در شما ایجاد کند. | |||
دیدار با عالمان نیز از عوامل اثرگذار در رفع غفلت دانسته شده است. | |||
== و | == دوری از مجالس و افراد غفلت‌زا == | ||
انسان برای رهایی از غفلت باید از مجالس و افرادی که با وجود آنها، دچار غفلت می‌شود دوری کند. البته این در صورتی است که انسان توانایی تغییر مجلس یا افراد گفته شده را ندارد.<ref>مکارم شیرازی، ۱۵۰ درس زندگی، مدرسه امام علی بن ابیطالب، ۱۳۸۰، چاپ ۱۷، ص۱۳۰.</ref> | |||
== | == استفاده از برنامه خودسازی == | ||
{{اصلی|برنامه عملی محاسبه نفس}} | |||
محاسبه نفس و داشتن برنامه‌ای برای خودسازی، یکی از راه‌های رهایی از غفلت است. بر پایه روایتی، امام کاظم(ع) کسی که همه روزه به محاسبه اعمال خود نرسد را را نکوهیده است.<ref>۱۵۰ درس زندگی، ص۵۱.</ref> | |||
== | ساختار این برنامه از چهار بخش مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاقبه تشکیل شده است.<ref name=":02">دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).</ref> بر اساس این برنامه، شخص در ابتدای روز با خود شرط می‌کند تا پایان روز، [[واجبات]] و [[محرمات|مُحَرّمات]] را رعایت کند.<ref name=":03">دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).</ref> او در طول روز از شرط و عهدی که بسته مراقبت می‌کند و هنگام شب به محاسبه و بررسی اعمال خود در آن روز می‌پردازد. او در پایان، برای مواردی که به درستی عمل کرده [[پاداش]]، و برای مواردی که خلاف شرط خود عمل کرده، مجازات در نظر می‌گیرد.<ref name=":04">دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).</ref> | ||
به | |||
مهمترین محتوای این برنامه، رعایت واجبات و محرمات است. ترک ویژگی‌های ناپسندی که شخص به آنها مبتلا شده نیز می‌تواند جزء محتوای آن قرار بگیرد. | |||
== | == دیگر روش‌ها == | ||
برای رهایی از غفلت راه‌های دیگری نیز وجود دارد که برخی از آنها چنین‌اند: | |||
* عیادت از مریض: با عیادت بیمار، انسان متوجه نعمت سلامتی می‌افتد که خدا به او عطا کرده است. | |||
* شرکت در تشییع جنازه: شرکت در تشییع جنازه و یادآوری مرگ، دارای آثار غفلت‌زدایی است. | |||
* زیارت قبور به‌ویژه زیارت حرم امامان(ع)، امام زادگان و عالمان. | |||
* مطالعه کتاب‌های اخلاقی: مطالعه منظم و همیشگی کتاب‌های اخلاقی، اگر چه اندک باشد، باعث می‌شود انسان دچار غفلت نشود. | |||
* مطالعه حالات عارفان: خواندن حالات عارفان، انگیزه اصلاح و غفلت‌زدایی در انسان ایجاد می‌کند.<ref>ر. ک. مقدادی، علی، نشان از بی نشان‌ها، محمدی ری شهری، محمد، کیمیای محبت.</ref> | |||
== | == اعتدال == | ||
همیشه اعتدال را حفظ کنید. (مطالعه، تفریح، کار، خواب، رسیدگی به امور زندگی و…). قرآن در توصیف مؤمنین می-فرماید: «آنها افرادی هستند که تجارت و کار، آنها را از خداوند بازنمی‌دارد»؛ یعنی انسان باید در همه حال حالت توجه را حفظ کند نه اینکه برای خودسازی از همه فاصله بگیرد و در گوشه ای بخزد. | همیشه اعتدال را حفظ کنید. (مطالعه، تفریح، کار، خواب، رسیدگی به امور زندگی و…). قرآن در توصیف مؤمنین می-فرماید: «آنها افرادی هستند که تجارت و کار، آنها را از خداوند بازنمی‌دارد»؛ یعنی انسان باید در همه حال حالت توجه را حفظ کند نه اینکه برای خودسازی از همه فاصله بگیرد و در گوشه ای بخزد. | ||
نسخهٔ ۷ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۵۳
 | این مقاله هماکنون به دست A.ahmadi در حال ویرایش است. |
شناخت
شناخت پیامدهای غفلت برای ایجاد انگیزه و تلاش برای رهایی از غفلت مؤثر است.
همچنین انسانی که به جایگاه و ارزش خود آگاه نیست، وظیفه‌های خود در برابر خدا را نمی‌داند، دچار غفلت می‌شود؛ به همین دلیل، اولین قدم شناخت عوامل و پیامدهای غفلت و شناخت حقیقت انسان و وظایف او در برابر خدا است.[۱]
توبه
توبه به معنای پشیمانی و بازگشت از گناه به سوی خداوند، یکی از راهکارهای رهایی از غفلت است. انسان هرگاه متوجه غفلت خود شد، باید توبه کند؛ بنابراین به عقب انداختن توبه بر غفلت و دوری از خدا می‌افزاید؛ چراکه انسان با تأخیر انداختن توبه، به‌تدریج از مسیر رشد دور می‌شود و بیشتر دچار غفلت از یاد خدا می‌شود.
پرهیز از دنیازدگی
یکی از راه‌های رهایی از غفلت پرهیز از دنیازدگی است. پرداختن به دنیا کاری پسندیده و لازم است؛ ولی غرق شدن در آن و فراموش کردن امور معنوی، باعث غفلت از خدا می‌شود. انسان برای اینکه هم بتواند به امور دنیایی بپردازد و هم به یاد خدا باشد، باید با دید جهان‌بینیِ الهی به دنیا نگاه کند. با این دید، پشت هر نشانه‌ای از هستی، حکمتی از خدا دیده می‌شود و اختلاف رنگ‌ها و زبان‌ها او را به یاد خدا می‌اندازد.[۱]
تفکر
در مورد نشانه‌های خدا، آفرینش، هدف خلقت، تفکر کنیم از خود بپرسیم از کجا آمده‌ام به کجا خواهم رفت و…
بر اساس روایتی از امام علی(ع)، مؤمن بسیار اهل تفکر است.[۲]
اهل ذکر بودن
ذکر گفتن با توجه به معنای آن، در رهایی انسان از غفلت مؤثر است. ذکرهای کوتاه با توجه به معنای آن، حالتی از هوشیاری دائمی در انسان ایجاد می‌کند و باعث می‌شود که فرد همیشه سپاسگزار خدا بوده و نسبت به وسوسه‌های شیطان حالت دفاعی به خود بگیرد.
در روایتی امام علی(ع) مؤمن را همیشه در حال یاد خدا دانسته است.[۲] به گفته او، کسی که مشغول به ذکر خدا است همنشین و نزدیک به خدا است.
شنیدن موعظه
شرکت در جلسات موعظه و سخنرانی، باعث می‌شود انسان دچار غفلت نشود. این سخنان پیوسته انسان را در حال بیداری نگه می‌داد. افرادی که اهل این مجالس باشند و از وعظ مستقیم یا غیرمستقیم استفاده کنند نسبت به افرادی که به این امور توجه ندارند حالات معنوی بهتری دارند.
دوستی با مؤمنان
انتخاب دوستان مؤمن در غفلت‌زدایی از انسان تأثیرگذار است. افراد مؤمن دلسوز همدیگر بوده و نسبت به انحراف و خطای همدیگر بی‌اعتنا نیستند. آنها را به خوبی‌ها سفارش می‌کنند و از بدی‌ها بازمی‌دارند؛ بنابراین، دوستی با مؤمنان باعث می‌شود هنگام انحراف و غفلت، خدا و معنویت را به ما یادآورد شوند.
حتی فرد می‌تواند برای پیشرفت معنوی خود از دوستان مؤمن خود بخواهد عیب‌هایش را به او گوشزد کنند. بر پایه روایتی، امام صادق(ع) بهترین برادر خود را کسی دانسته که عیب‌های او را به وی هدیه کند؛ یعنی همان گونه که هدیه انسان را خوشحال می‌کند مؤمن نیز از شناخت عیب‌های خود برای برطرف کردن آنها خوشحال می‌شود.[۳]
حضرت عیسی به حواریون سفارش کرد با کسی همنشینی داشته باشید که دیدارش شما را به یاد خدا اندازد و عمل او اشتیاق به آخرت را در شما ایجاد کند.
دیدار با عالمان نیز از عوامل اثرگذار در رفع غفلت دانسته شده است.
دوری از مجالس و افراد غفلت‌زا
انسان برای رهایی از غفلت باید از مجالس و افرادی که با وجود آنها، دچار غفلت می‌شود دوری کند. البته این در صورتی است که انسان توانایی تغییر مجلس یا افراد گفته شده را ندارد.[۴]
استفاده از برنامه خودسازی
محاسبه نفس و داشتن برنامه‌ای برای خودسازی، یکی از راه‌های رهایی از غفلت است. بر پایه روایتی، امام کاظم(ع) کسی که همه روزه به محاسبه اعمال خود نرسد را را نکوهیده است.[۵]
ساختار این برنامه از چهار بخش مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاقبه تشکیل شده است.[۶] بر اساس این برنامه، شخص در ابتدای روز با خود شرط می‌کند تا پایان روز، واجبات و مُحَرّمات را رعایت کند.[۷] او در طول روز از شرط و عهدی که بسته مراقبت می‌کند و هنگام شب به محاسبه و بررسی اعمال خود در آن روز می‌پردازد. او در پایان، برای مواردی که به درستی عمل کرده پاداش، و برای مواردی که خلاف شرط خود عمل کرده، مجازات در نظر می‌گیرد.[۸]
مهمترین محتوای این برنامه، رعایت واجبات و محرمات است. ترک ویژگی‌های ناپسندی که شخص به آنها مبتلا شده نیز می‌تواند جزء محتوای آن قرار بگیرد.
دیگر روش‌ها
برای رهایی از غفلت راه‌های دیگری نیز وجود دارد که برخی از آنها چنین‌اند:
- عیادت از مریض: با عیادت بیمار، انسان متوجه نعمت سلامتی می‌افتد که خدا به او عطا کرده است.
- شرکت در تشییع جنازه: شرکت در تشییع جنازه و یادآوری مرگ، دارای آثار غفلت‌زدایی است.
- زیارت قبور به‌ویژه زیارت حرم امامان(ع)، امام زادگان و عالمان.
- مطالعه کتاب‌های اخلاقی: مطالعه منظم و همیشگی کتاب‌های اخلاقی، اگر چه اندک باشد، باعث می‌شود انسان دچار غفلت نشود.
- مطالعه حالات عارفان: خواندن حالات عارفان، انگیزه اصلاح و غفلت‌زدایی در انسان ایجاد می‌کند.[۹]
اعتدال
همیشه اعتدال را حفظ کنید. (مطالعه، تفریح، کار، خواب، رسیدگی به امور زندگی و…). قرآن در توصیف مؤمنین می-فرماید: «آنها افرادی هستند که تجارت و کار، آنها را از خداوند بازنمی‌دارد»؛ یعنی انسان باید در همه حال حالت توجه را حفظ کند نه اینکه برای خودسازی از همه فاصله بگیرد و در گوشه ای بخزد.
دیگر روش‌ها
به‌طور حتم با مطالعه موارد بالا علاقه‌مند شده‌اید که یاد خداوند در تمام لحظات زندگی شما جاری باشد در زیر نکاتی عملی و کاربردی برای غافل نشدن از یاد خداوند ذکر می‌کنیم که امیدواریم با به کارگیری این موارد بتوانید در راه بندگی خداوند و کمال انسانی گام بردارید:
- به یاد داشته باشید که خداوند همیشه و در همه حال آگاه به احوال انسان می‌باشد و به قول معروف عالم محضر خداست.
- در مراسمات مذهبی مانند: سخنرانی، جلسات قرآن، عزاداری ماه محرم و… شرکت فعال داشته باشید.
- سعی کنید نمازهای خود را به جماعت به جا آورید.
- سعی کنید دوستان خود را از میان افراد متدین و شایسته انتخاب کنید، چرا که تأثیر دوست در زندگی انسان بسیار عمیق است، به گونه ای که ارتباط با افراد فاسد، انسان را در سراشیبی سقوط و در معرض انحراف قرار می‌دهد، پس در انتخاب دوست کمال دقت را داشته باشید.
۵. در طول روز به مدت ۵ دقیقه قرآن قرائت کنید و در مورد آیات آن تفکر کنید.
۶. سعی کنید لذت یاد خداوند را در زندگی خود تجربه کنید و آن را با تمام وجود بچشید. برای این کار:
ـ واجبات الهی را انجام دهید.
ـ سعی کنید از گناهان پرهیز کنید.
آیات و روایاتی که در مورد یاد خداوند وجود دارد را یک کاغذ با خط زیبا بنویسید و آن در محلی که جلو چشمان شما قرار دارد، نصب کنید و هر روز خود را با این جملات آغاز کنید.
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ شيرواني، علي؛ چكيده اخلاق در قرآن، ۱۳۷۹، چاپ دوم، ج۱، ص۵۹.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ میزان الحکمه، دوره چهار جلدی، دارالحدیث قم، چاپ اول، ۱۴۱۶، جلد ۲، ص۹۶۶.
- ↑ مصباح یزدی، محمد تقی؛ پندهای امام صادق به ره جویان صادق، ۱۳۸۱، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ص۱۷۲، اقتباس.
- ↑ مکارم شیرازی، ۱۵۰ درس زندگی، مدرسه امام علی بن ابیطالب، ۱۳۸۰، چاپ ۱۷، ص۱۳۰.
- ↑ ۱۵۰ درس زندگی، ص۵۱.
- ↑ دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).
- ↑ دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).
- ↑ دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).
- ↑ ر. ک. مقدادی، علی، نشان از بی نشان‌ها، محمدی ری شهری، محمد، کیمیای محبت.