تفاوت برزخ و قیامت: تفاوت میان نسخه‌ها
Whitenoah91 (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
[[برزخ]] و [[قیامت]] دو عالَم پس از مرگ هستند | [[برزخ]] و [[قیامت]] دو عالَم پس از مرگ هستند. حوادث قیامت پس از پایان برزخ، برای انسان اتفاق می افتد. این دو عالم، علاوه بر تفاوت کلی، در برخی جزئیات نیز تفاوت دارند. وجود [[بدن مثالی]] در برزخ و [[معاد جسمانی]] در قیامت، ارتباط ارواح با دنیا در عالم برزخ، رسیدن خیرات به انسان در عالم برزخ و نفی [[شفاعت]] از جانب [[اهل بیت(ع)]] در برزخ از تفاوت‌های برزخ و قیامت ذکر شده است. همچنین بزرگی قیامت نسبت به برزخ خود موجب تفاوت‌هایی از قبیل تفاوت نعمتها و عذابها، ظهور حقایق عالم در قیامت و پرسش عمومی از همه موجودات در قیامت از تفاوت‌های این دو عالم ذکر شده است. | ||
==بدن مثالی در عالم برزخ== | ==بدن مثالی در عالم برزخ== | ||
باید توجه داشت که بین عالم | باید توجه داشت که بین عالم ماده و جسمانیت با عالم اسماء خداوندی، دو عالم دیگر نیز وجود دارد؛ عالم برزخ و عالم عقل. عالم برزخ از تجرد غیر تام برخوردار است یعنی موجودات برزخی هر چند مادی نیستند اما برخی لوازم ماده را همچون شکل و مقدار دارند، برخلاف عالم عقول که مجرد تام است و در آن نه از ماده خبری است و نه از لوازم و خصوصیات آن.<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، انسان از آغاز تا انجام، انتشارات الزهراء، ۱۳۶۹، ج۱، ص۸۸.</ref> | ||
با توجه به این | با توجه به این مقدمه، روح انسان پس از مرگ به [[بدن مثالی]] یا برزخی تعلق می‌گیرد و مقصود از بدن مثالی، بدنی است که از جنس ماده نیست و جرم و حجم و وزن ندارد اما از برخی لوازم و خصوصیات اشیای مادی همچون شکل و اندازه برخوردار است و در این ویژگی‌ها مشابه بدن طبیعی شخص است. مانند صورت‌هایی که در خواب مشاهده می‌شود.<ref>سعیدی مهر، محمد، آموزش کلام اسلامی، ۱۳۸۱، ج۲، ص۲۴۰.</ref> | ||
اما در قیامت بنا به گفته | اما در قیامت بنا به گفته بیشتر متکلمین<ref>سبحانی، جعفر، منشور جاوید، مؤسسه سیدالشهدا، چ۱، ۱۳۶۹، ج۹، ص۱۴۰.</ref> و گواهی آیاتی از قرآن،<ref>طه/ ۵۵، نوح/ ۱۸، روم/ ۲۵، اعراف/ ۲۵، نور/ ۲۴، یس/ ۶۵، نساء/ ۵۶.</ref> بدن مادی انسان بار دیگر برانگیخته می‌شود و بسیاری از عذاب و پاداش‌ها به آن تعلق می‌گیرد -نه بدن مثالی برزخ-. اگر چه عده‌ای از حکما همچون ملاصدرا کوشیده‌اند پاداش و عقاید عالم آخرت را نیز متعلق به بدن مثالی انسان بدانند<ref>شیرازی، صدرالدین، اسفار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چ۵، ۱۹۹۹، ج۹، ص۱۹۸،۱۹۹.</ref>. در مقابل، کسانی که معتقد هستند، در عالم قیامت هم معاد روحانی و هم معاد [[معاد جسمانی|جسمانی]] اتفاق می افتد، اتفاق نظر دارند که مراد از بدن در قیامت، همان بدن مادی عنصری است. | ||
==ارتباط ارواح با دنیا در عالم برزخ== | ==ارتباط ارواح با دنیا در عالم برزخ== | ||
{{همچنین ببینید|ارتباط اهل برزخ با اهل دنیا|دیدار با دوستان و اقوام در برزخ}} | {{همچنین ببینید|ارتباط اهل برزخ با اهل دنیا|دیدار با دوستان و اقوام در برزخ}} | ||
یکی دیگر از تفاوت‌های عالم برزخ و قیامت در امکان ارتباط ارواح با | یکی دیگر از تفاوت‌های عالم برزخ و قیامت در امکان ارتباط ارواح با عالم ماده است. از آنجایی که با وجود عالم برزخ، عالم دنیا همچنان باقی است، ارتباط ارواح با دنیا، ممکن است؛ ولی در مورد عالم آخرت وضع این چنین نیست؛ زیرا حکم قطعی بر این تعلق گرفته است که پیش از قیامت، زندگی دنیا پایان یابد.<ref>فلسفی، محمد تقی، معاد از نظر روح و جسم، هیئت نشر معارف اسلامی، ۱۳۶۰، ج۱، ص۲۸۷.</ref> در حدیثی از [[امام صادق(ع)]] آمده است که: «هیچ مؤمن و کافری نیست که در هنگام ظهر نزد خانواده خویش حاضر نگردد. وقتی مؤمن خانواده اش را در حال انجام اعمال صالح می‌بیند خدا را حمد گوید و وقتی کافر خانواده خود را در حال انجام اعمال صالح ببیند بر آنها غبطه می‌خورد.»<ref>کلینی، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵، ج۳، ص۲۳۰.</ref> | ||
==امکان تغییر سرنوشت انسان در عالم برزخ== | ==امکان تغییر سرنوشت انسان در عالم برزخ== | ||
یکی از ثمرات ارتباط ارواح با عالم | یکی از ثمرات ارتباط ارواح با عالم دنیا امکان تغییر شرائط در عالم برزخ و گاه تغییر سرنوشت می‌باشد. ممکن است بر اثر پاره‌ای از عوامل و شرائط، نعمت بعضی از افراد متنعم در عالم برزخ افزایش یابد یا به مقام بالاتری نائل گردند. همچنین امکان دارد عذاب بعضی از افراد معذَّب در برزخ کم شود یا آنکه از بین برود یا بالعکس کیفرشان شدیدتر و بر عذابشان افزوده شود. از این رو، خیرات آشنایان میت برای او و سنت‌های حسنه یا سیئه‌ی باقی مانده از وی در دنیا باعث تغییرات احوالش در عالم برزخ می‌گردد. | ||
[[امام باقر(ع)]] در این باره می‌فرماید: «هر بنده‌ای از بندگان خدا که روش هدایت کننده‌ای را بین مردم بنیان نهد، برای او ثوابی همانند ثواب کسانی که به آن عمل می‌کنند گذاشته می‌شود. بدون آنکه از پاداش عاملان به آن کاسته شود و هر بنده‌ای از بندگان خدا روش گمراه کننده‌ای را بین مردم بنیان نهد برای وی گناهی همانند گناه کسانی که مرتکب آن شده‌اند نوشته می‌شود بدون آنکه از گناه عاملان آن کاسته شود.<ref>صدوق، ثواب الاعمال، قم، انتشارات شریف رضی، چ ۲، ۱۳۶۴، ص۱۳۲.</ref> | [[امام باقر(ع)]] در این باره می‌فرماید: «هر بنده‌ای از بندگان خدا که روش هدایت کننده‌ای را بین مردم بنیان نهد، برای او ثوابی همانند ثواب کسانی که به آن عمل می‌کنند گذاشته می‌شود. بدون آنکه از پاداش عاملان به آن کاسته شود و هر بنده‌ای از بندگان خدا روش گمراه کننده‌ای را بین مردم بنیان نهد برای وی گناهی همانند گناه کسانی که مرتکب آن شده‌اند نوشته می‌شود بدون آنکه از گناه عاملان آن کاسته شود.<ref>صدوق، ثواب الاعمال، قم، انتشارات شریف رضی، چ ۲، ۱۳۶۴، ص۱۳۲.</ref> | ||
==تفاوت ظهور حقائق در برزخ و قیامت== | ==تفاوت ظهور حقائق در برزخ و قیامت== | ||
اگر چه در [[عالم برزخ]] همچون قیامت، حقائق فراوانی بر انسان کشف می‌شود و دیده انسان به | اگر چه در [[عالم برزخ]] همچون قیامت، حقائق فراوانی بر انسان کشف می‌شود و دیده انسان به آنها باز می‌شود و به تعبیر روایات، انسان با مرگ، تازه از خواب برمی‌خیزد<ref>ر. ک. ورام بن ابی فراس، مجموعه الورام، قم، انتشارات مکتبه الفقیه، ج۱، ص۱۵۰، قال رسول الله(ص) الناس نیام فاذا ماتوا انتبهوا.</ref>اما در عین حال این بیداری و دیده گشودن به حقائق جهان، بسیار نسبت به بیداری و دیدن حقائق در قیامت ضعیف تر است. | ||
==تفاوت نعمتها و عذابهای برزخی و اخروی== | ==تفاوت نعمتها و عذابهای برزخی و اخروی== | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
==نفی شفاعت در عالم برزخ== | ==نفی شفاعت در عالم برزخ== | ||
روایات [[ائمه(ع)]] این نکته را روشن می‌کند که [[شفاعت]] ایشان در عالم برزخ شامل حال افراد گنهکار و گرفتار نمی‌شود و شفاعت ایشان مختص به روز قیامت است. [[امام صادق(ع)]] در این باره می‌فرمایند: «شیعیان ما، با شفاعت | روایات [[ائمه(ع)]] این نکته را روشن می‌کند که [[شفاعت]] ایشان در عالم برزخ شامل حال افراد گنهکار و گرفتار نمی‌شود و شفاعت ایشان مختص به روز قیامت است. [[امام صادق(ع)]] در این باره می‌فرمایند: «شیعیان ما، با شفاعت پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) در قیامت همگی بهشتی‌اند اما سوگند به خدا از وضع و حالتان در برزخ خوف دارم<ref>کلینی، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵، ج۳، ص۲۴۲.</ref> [[آیت الله جوادی آملی]]، در توجیه روایاتی که می‌فرماید به فکر خود باشید و به ظاهر شفاعت را نفی می‌کند، می‌فرماید: منظور این است که دست شما انسانها در برزخ از ما اهل بیت کوتاه است نه اینکه دست اهل بیت بسته باشد و نتوانند شفاعت کنند. | ||
==عمومیت پرسش در قیامت== | ==عمومیت پرسش در قیامت== | ||
از روایات امامان معصوم | از روایات امامان معصوم فهمیده می‌شود که پرسش و بازخواست در عالم برزخ تنها مختص به دو گروه است: کسانی که ممحض در ایمان هستند، کسانی که سراسر وجودشان را کفر لبریز کرده است. اما دیگران یعنی سایر انسانها مورد پرسش و بازجویی قرار نمی‌گیرند، اما در روز قیامت همه مردم بدون استثنا مورد پرسش و بازجویی و حسابرسی اعمال قرار می‌گیرند. امام صادق(ع) در این باره می‌فرمایند: «در قبر (برزخ) جز دو گروه مورد پرسش قرار نمی‌گیرند: نخست کسانی که یکپارچه ایمانند و دوم کسانی که یکپارچه کفرند؛ اما دیگران مورد بازخواست قرار نمی‌گیرند»<ref>کلینی، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵، ج۳، ص۲۳۵.</ref> | ||
مطابق آنچه از روایات وارد شده است، در عالم برزخ فقط مسائلی که انسان باید به آنها اعتقاد و ایمان داشته | مطابق آنچه از روایات وارد شده است، در عالم برزخ فقط مسائلی که انسان باید به آنها اعتقاد و ایمان داشته باشد، مورد پرسش و رسیدگی واقع می‌شود و رسیدگی به سایر مسائل موکول به قیامت است.<ref>کلینی، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵، ج۳، ص۲۳۷.</ref> | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی نویسنده = | | بازبینی نویسنده = | ||
| | | ارزیابی کمی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = ب | | اولویت = ب | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۳۳
عالم برزخ با عالم قیامت چه تفاوتی دارد؟
برزخ و قیامت دو عالَم پس از مرگ هستند. حوادث قیامت پس از پایان برزخ، برای انسان اتفاق می افتد. این دو عالم، علاوه بر تفاوت کلی، در برخی جزئیات نیز تفاوت دارند. وجود بدن مثالی در برزخ و معاد جسمانی در قیامت، ارتباط ارواح با دنیا در عالم برزخ، رسیدن خیرات به انسان در عالم برزخ و نفی شفاعت از جانب اهل بیت(ع) در برزخ از تفاوت‌های برزخ و قیامت ذکر شده است. همچنین بزرگی قیامت نسبت به برزخ خود موجب تفاوت‌هایی از قبیل تفاوت نعمتها و عذابها، ظهور حقایق عالم در قیامت و پرسش عمومی از همه موجودات در قیامت از تفاوت‌های این دو عالم ذکر شده است.
بدن مثالی در عالم برزخ
باید توجه داشت که بین عالم ماده و جسمانیت با عالم اسماء خداوندی، دو عالم دیگر نیز وجود دارد؛ عالم برزخ و عالم عقل. عالم برزخ از تجرد غیر تام برخوردار است یعنی موجودات برزخی هر چند مادی نیستند اما برخی لوازم ماده را همچون شکل و مقدار دارند، برخلاف عالم عقول که مجرد تام است و در آن نه از ماده خبری است و نه از لوازم و خصوصیات آن.[۱]
با توجه به این مقدمه، روح انسان پس از مرگ به بدن مثالی یا برزخی تعلق می‌گیرد و مقصود از بدن مثالی، بدنی است که از جنس ماده نیست و جرم و حجم و وزن ندارد اما از برخی لوازم و خصوصیات اشیای مادی همچون شکل و اندازه برخوردار است و در این ویژگی‌ها مشابه بدن طبیعی شخص است. مانند صورت‌هایی که در خواب مشاهده می‌شود.[۲]
اما در قیامت بنا به گفته بیشتر متکلمین[۳] و گواهی آیاتی از قرآن،[۴] بدن مادی انسان بار دیگر برانگیخته می‌شود و بسیاری از عذاب و پاداش‌ها به آن تعلق می‌گیرد -نه بدن مثالی برزخ-. اگر چه عده‌ای از حکما همچون ملاصدرا کوشیده‌اند پاداش و عقاید عالم آخرت را نیز متعلق به بدن مثالی انسان بدانند[۵]. در مقابل، کسانی که معتقد هستند، در عالم قیامت هم معاد روحانی و هم معاد جسمانی اتفاق می افتد، اتفاق نظر دارند که مراد از بدن در قیامت، همان بدن مادی عنصری است.
ارتباط ارواح با دنیا در عالم برزخ
یکی دیگر از تفاوت‌های عالم برزخ و قیامت در امکان ارتباط ارواح با عالم ماده است. از آنجایی که با وجود عالم برزخ، عالم دنیا همچنان باقی است، ارتباط ارواح با دنیا، ممکن است؛ ولی در مورد عالم آخرت وضع این چنین نیست؛ زیرا حکم قطعی بر این تعلق گرفته است که پیش از قیامت، زندگی دنیا پایان یابد.[۶] در حدیثی از امام صادق(ع) آمده است که: «هیچ مؤمن و کافری نیست که در هنگام ظهر نزد خانواده خویش حاضر نگردد. وقتی مؤمن خانواده اش را در حال انجام اعمال صالح می‌بیند خدا را حمد گوید و وقتی کافر خانواده خود را در حال انجام اعمال صالح ببیند بر آنها غبطه می‌خورد.»[۷]
امکان تغییر سرنوشت انسان در عالم برزخ
یکی از ثمرات ارتباط ارواح با عالم دنیا امکان تغییر شرائط در عالم برزخ و گاه تغییر سرنوشت می‌باشد. ممکن است بر اثر پاره‌ای از عوامل و شرائط، نعمت بعضی از افراد متنعم در عالم برزخ افزایش یابد یا به مقام بالاتری نائل گردند. همچنین امکان دارد عذاب بعضی از افراد معذَّب در برزخ کم شود یا آنکه از بین برود یا بالعکس کیفرشان شدیدتر و بر عذابشان افزوده شود. از این رو، خیرات آشنایان میت برای او و سنت‌های حسنه یا سیئه‌ی باقی مانده از وی در دنیا باعث تغییرات احوالش در عالم برزخ می‌گردد.
امام باقر(ع) در این باره می‌فرماید: «هر بنده‌ای از بندگان خدا که روش هدایت کننده‌ای را بین مردم بنیان نهد، برای او ثوابی همانند ثواب کسانی که به آن عمل می‌کنند گذاشته می‌شود. بدون آنکه از پاداش عاملان به آن کاسته شود و هر بنده‌ای از بندگان خدا روش گمراه کننده‌ای را بین مردم بنیان نهد برای وی گناهی همانند گناه کسانی که مرتکب آن شده‌اند نوشته می‌شود بدون آنکه از گناه عاملان آن کاسته شود.[۸]
تفاوت ظهور حقائق در برزخ و قیامت
اگر چه در عالم برزخ همچون قیامت، حقائق فراوانی بر انسان کشف می‌شود و دیده انسان به آنها باز می‌شود و به تعبیر روایات، انسان با مرگ، تازه از خواب برمی‌خیزد[۹]اما در عین حال این بیداری و دیده گشودن به حقائق جهان، بسیار نسبت به بیداری و دیدن حقائق در قیامت ضعیف تر است.
تفاوت نعمتها و عذابهای برزخی و اخروی
نعمتها و عذابهای برزخی، بسیار ضعیفتر از نعمتها و عذابهای روز قیامت هستند از این روست که خداوند درباره عذاب برزخی قوم فرعون، اینطور فرموده است. ﴿النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْهَا غُدُوًّا وَعَشِیًّا ۖ وَیَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذَابِ؛ عذاب آنها آتش است که هر صبح و شام بر آن عرضه می‌شوند؛ و روزی که قیامت برپا شود (می‌فرماید:) آل فرعون را در سخت‌ترین عذابها وارد کنید!﴾(غافر:۴۶)
نفی شفاعت در عالم برزخ
روایات ائمه(ع) این نکته را روشن می‌کند که شفاعت ایشان در عالم برزخ شامل حال افراد گنهکار و گرفتار نمی‌شود و شفاعت ایشان مختص به روز قیامت است. امام صادق(ع) در این باره می‌فرمایند: «شیعیان ما، با شفاعت پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) در قیامت همگی بهشتی‌اند اما سوگند به خدا از وضع و حالتان در برزخ خوف دارم[۱۰] آیت الله جوادی آملی، در توجیه روایاتی که می‌فرماید به فکر خود باشید و به ظاهر شفاعت را نفی می‌کند، می‌فرماید: منظور این است که دست شما انسانها در برزخ از ما اهل بیت کوتاه است نه اینکه دست اهل بیت بسته باشد و نتوانند شفاعت کنند.
عمومیت پرسش در قیامت
از روایات امامان معصوم فهمیده می‌شود که پرسش و بازخواست در عالم برزخ تنها مختص به دو گروه است: کسانی که ممحض در ایمان هستند، کسانی که سراسر وجودشان را کفر لبریز کرده است. اما دیگران یعنی سایر انسانها مورد پرسش و بازجویی قرار نمی‌گیرند، اما در روز قیامت همه مردم بدون استثنا مورد پرسش و بازجویی و حسابرسی اعمال قرار می‌گیرند. امام صادق(ع) در این باره می‌فرمایند: «در قبر (برزخ) جز دو گروه مورد پرسش قرار نمی‌گیرند: نخست کسانی که یکپارچه ایمانند و دوم کسانی که یکپارچه کفرند؛ اما دیگران مورد بازخواست قرار نمی‌گیرند»[۱۱]
مطابق آنچه از روایات وارد شده است، در عالم برزخ فقط مسائلی که انسان باید به آنها اعتقاد و ایمان داشته باشد، مورد پرسش و رسیدگی واقع می‌شود و رسیدگی به سایر مسائل موکول به قیامت است.[۱۲]
جستارهای وابسته
مطالعه بیشتر
- صالحی حاجی‌آبادی، انسان از مرگ تا برزخ، انتشارات گلهای بهشت، ج۵، ۱۳۸۲.
- تفسیر موضوعی، ج۴ و ۵، مواد در قرآن، آیت الله جوادی آملی.
منابع
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، انسان از آغاز تا انجام، انتشارات الزهراء، ۱۳۶۹، ج۱، ص۸۸.
- ↑ سعیدی مهر، محمد، آموزش کلام اسلامی، ۱۳۸۱، ج۲، ص۲۴۰.
- ↑ سبحانی، جعفر، منشور جاوید، مؤسسه سیدالشهدا، چ۱، ۱۳۶۹، ج۹، ص۱۴۰.
- ↑ طه/ ۵۵، نوح/ ۱۸، روم/ ۲۵، اعراف/ ۲۵، نور/ ۲۴، یس/ ۶۵، نساء/ ۵۶.
- ↑ شیرازی، صدرالدین، اسفار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چ۵، ۱۹۹۹، ج۹، ص۱۹۸،۱۹۹.
- ↑ فلسفی، محمد تقی، معاد از نظر روح و جسم، هیئت نشر معارف اسلامی، ۱۳۶۰، ج۱، ص۲۸۷.
- ↑ کلینی، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵، ج۳، ص۲۳۰.
- ↑ صدوق، ثواب الاعمال، قم، انتشارات شریف رضی، چ ۲، ۱۳۶۴، ص۱۳۲.
- ↑ ر. ک. ورام بن ابی فراس، مجموعه الورام، قم، انتشارات مکتبه الفقیه، ج۱، ص۱۵۰، قال رسول الله(ص) الناس نیام فاذا ماتوا انتبهوا.
- ↑ کلینی، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵، ج۳، ص۲۴۲.
- ↑ کلینی، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵، ج۳، ص۲۳۵.
- ↑ کلینی، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵، ج۳، ص۲۳۷.