بیت المقدس: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
در صورت امکان در مورد بیت المقدس از پیدایش تاکنون توضیح دهید؟
در مورد بیت المقدس از پیدایش تاکنون توضیح دهید.
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}'''بیت‌المقدس'''، نام شهری باستانی در [[فلسطین]] است. اورشلیم و قدس نام‌های دیگر این شهر است. بیت المقدس از شهرهای مهم و مقدس میان ادیان در طول تاریخ شناخته می‌شود. این شهر در طول تاریخ به تصرف مسلمانان و مسیحیان درمی‌آمد. فتح شام در اواخر ایام خلافت ابوبکر (۱۳ق /۶۳۴م) آغاز شد. در [[جنگ‌های صلیبی]]، مسیحیان این شهر را تصرف کردند و تا سال ۵۸۳ق به دست آنان بود. در این سال [[صلاح‌الدین ایوبی]] شهر را بی‌آنکه کشتاری به راه اندازد، باز پس گرفت. به دنبال قدرت یافتن ترکان عثمانی در سدهٔ ۱۰ق /۱۶م، تحول بزرگی در خاورمیانه و به‌ویژه در بیت‌المقدس پدیدار شد که تا حدود ۴ سده ادامه یافت.
شهر بیتُ المُقَدَّس یا بیتُ المَقْدِس یا قُدس شهری است باستانی در سرزمین فلسطین که در ۳۵ درجه و ۱۳ دقیقهٔ طول شرقی و ۳۱ درجه و ۵۰ دقیقهٔ عرض شمالی، در غرب آسیا و شمال خاورمیانه واقع شده است.<ref>دایرةالمعارف تشیع، مؤسسهٔ دایرة المعارف تشیع با همکاری شرکت نشر یادآوران، چاپ اول، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۵۵۸.</ref>


== بیت المقدس از آغاز تا فتح اسلامی ==
در سدهٔ ۱۳ ق / ۱۹ م و تا آغاز جنگ جهانی اول، سرزمین فلسطین به نحو سازمان یافته‌ای شاهد مهاجرت یهودیان به آنجا بود. اقدامات یهودیان از زمان تشکیل «نخستین کنگرهٔ صهیونیستها» در ۱۸۹۷م در شهر بازل سویس، و طرح ادعای «موطن» نسبت به فلسطین، تا تشکیل «صندوق ملی یهود» در ۱۹۰۱ م، با همراهی‌های انگلستان برای اسکان یهودیان و ایجاد موطن برای آنان، منجر به صدور [[اعلامیۀ بالفور]] شد. دولت بریتانیا در ۱۳۲۶ ش /۱۹۴۷ م اعلام داشت که قیمومت خود را در ۱۵ آوریل ۱۹۴۸ ملغا خواهد ساخت. بر اساس قطعنامهٔ سازمان ملل، بیت‌المقدس به دو نیم شرقی (شامل شهر کهن، در اختیار عرب‌ها) و غربی (در دست یهودیان) تقسیم گردید. طی جنگ ۶ روزه، در ۷ ژوئن ۱۹۶۷، اسرائیل بخش شرقی را نیز تصرف کرد و پس از گذشت حدود ۸۵۹ سال از رسیدن لشکر صلیبیون به پشت دیوارهای شهر، آن را به اشغال کامل خود درآورد.
بنابر شواهد باستان شناختی، سابقهٔ حیات بشر در منطقهٔ بیت المقدس به دورهٔ نخست از دوران چهارم زمین‌شناسی بازمی‌گردد. همچنین شواهدی از دورهٔ پارینه سنگی در اطراف این ناحیه به دست آمده و نقاط مسکونی باستانی متعددی مربوط به دوره‌های میان سنگی و نو سنگی هم در اینجا شناسایی شده است. گفته‌اند: در اواخر عصر مفرغ، بیت المقدس به صورت دژی بود که عربهای کوچنده از جزیره العرب در حدود سال ۳۰۰۰ ق، آن را برآورده بودند.
[[پرونده:بیت المقدس.jpg|بندانگشتی| تصویری از بیت المقدس در زمان حکومت عثمانی]]
== نام ==
از بیت المقدس در متون و دوره‌های مختلف با نام‌های گوناگون، اما پیوسته به عنوان شهری قدسی و مورد احترام یاد شده است. از جملهٔ این نام‌هاست: یبوس، یابیش، کادش، سالم، شالم، سالیم، صهیون، شهر داوود، اورسالم (اوروسالیم)، ایلیا، اورشلیم، یروشالئیم (یروشالایم)، قُدس، القُدُس، بیت‌المَقْدِس، بیت‌المُقدَّس و گاهی نیز آن را شهر عدالت، شهر امین، شهر زیبا، شهر مقدس، کوه معبد، شهر خدا یا به تنهایی و به‌طور مطلق، معبد یا شهر خوانده‌اند.


از نوشتارهای تل العمارنه و نیز از عهد عتیق می‌توان اطلاعات بیشتری دربارهٔ بیت المقدس اواخر عصر مفرغ به عنوان دولت شهری کنعانی به دست آورد که با عبرانیان مهاجم در ستیز بودند؛ اما با وجود همهٔ فراز و نشیب‌ها این شهر تا روزگار داوود نبی(ع) در دست یبوسیان، از کنعانیان باقی ماند. پژوهش‌های باستان شناختی نشان می‌دهد که بیت المقدس در زمان کنعانیان، شکلی بیضوی با ۴ دروازه در ۴ جهت اصلی داشت حادثهٔ فتح بیت المقدس به دست داوود(ع) در سدهٔ ۱۱ ق. م و انتقال «تابوت عهد» به این شهر، در عهد عتیق آمده است.
در متون مذهبی حدود ۲۰ نام مختلف برای بیت‌المقدس به‌کار رفته است. این شهر در قرآن کریم به صورتهای «القریة»، «الارض المبارکة»، «الزیتون» و «الساهرة» آمده است. در تورات در کنار نام‌های دیگر، بیش از ۶۵۰ بار نام اورشلیم آمده است. پیش از آنکه داوود نبی(ع) به این مکان وارد شود، نه تنها نزد یبوسیان، ساکنان نخستین آن، بلکه نزد ابراهیم نبی(ع) مکانی مقدس به‌شمار می‌رفت و آن را محلی دانسته‌اند که ابراهیم خلیل(ع) فرزند خود را در آنجا به قربانگاه برد؛ نیز آنجا را محل نزول وحی بر یعقوب نبی(ع) آورده‌اند. صورت یونانی نام این شهر، هیروسولوما نیز از مقدس بودن آن خبر می‌دهد. از این‌رو، این شهر به عنوان «جایگاه انبیا و مهبط وحی»، پیوسته نزد ادیان و مذاهب مختلف، به‌ویژه مسلمانان، مسیحیان و یهودیان، شهری مقدس بوده است. اورشلیم از نام‌های مشهور این شهر است. این شهر در دورهٔ اسلامی به‌طور اخص قدس و گاهی قدس شریف خوانده می‌شد. این شهر را عرب‌ها قدس (القدس)، و ایرانیان بیشتر بیت‌المقدس می‌خوانند.<ref>جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.</ref>


بیت المقدس به روزگار فرمانروایی حضرت سلیمان(ع)، توسعهٔ بسیار و نیز موقعیت و اهمیتی خاص یافت و از آن پس، مرکز تحولات بزرگ و کوچک دینی و اجتماعی گردید؛ چنان‌که چند بار میان خاندان داوود و شاهان یهود و فرمانروایان آشوری، دست به دست شد و سرانجام بابلیان بر آن جا چیره شدند.<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۳ هـ ش، جلد سیزدهم، ص۳۰۰ و ۳۰۱.</ref>


کورش، شاهنشاه ایران، بابل را گشود و یهودیان را از اسارت رهانید و اجازه داد که بیت المقدس و معابد آن را باز سازی کند. از این پس در تمام دورهٔ هخامنشی، بیت المقدس ایالتی در قلمرو ایران به‌شمار می‌رفت.<ref>پرفسور محمد آ. دندامایف، تاریخ سیاسی هخامنشیان، ترجمهٔ خشایار بهاری، تهران، نشر کارنگ، ۱۳۸۱ هـ ش، چاپ اول، ص۸۴ و ۸۵.</ref>
== بناهای تاریخی ==
از میان بناهای جالب توجه در درون دیوارهای شهر کهن، دو دسته به نحو شاخصی بر جای مانده‌اند: نخست، مجموعهٔ حرم شریف شامل دو مکان از معتبرترین مکان‌ها نزد مسلمانان، یعنی [[مسجد الاقصی]] و [[قبةالصخره]] (مسجد عمر) که بنایی زیبا و باشکوه است؛ حرم شریف از مهم‌ترین مکانهای بیت‌المقدس است که پیروان ادیان گوناگون در آن به عبادت می‌پردازند و با ردیف مدارس مذهبی و مقابر خود که در داخل حصار و دروازه‌ها قرار دارد، از جلوه و ارزش ویژه‌ای برخوردار است. قبةالصخره با گنبد طلایی و کاشیهای آبی، سبز و فیروزه‌ای، در ۵۰۰ متری جنوبی مسجدالاقصی قرار دارد. بنای آن را خلیفهٔ اموی، عبدالملک شروع و پسرش، ولید به اتمام رسانده که حاوی آثار بسیاری از دورهٔ اسلامی است. عبدالملک و پسرش ولید در بیت‌المقدس مساجد، بناها و قصرهای بسیاری برپا کردند و بدین ترتیب، این شهر به عنوان یکی از مراکز بزرگ امویان به‌شمار می‌آمد. دومین مجموعه بنای مهم بیت‌المقدس، [[مجموعۀ کلیسای قیامت]] است که بخش‌هایی از آن مربوط به سرآغاز سدهٔ ۵ق است و از یک کلیسای مدور، همراه با دیرها و کلیساهای کوچک که آن را احاطه کرده‌اند، تشکیل شده است.<ref>جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.</ref>


مقارن سقوط هخامنشیان، این شهر در زمرهٔ متصرفات اسکندر قرار گرفت. پس از مرگ او مصریان، و آن گاه سلوکیان بر آن جا استیلا یافتند.
== تاریخچه ==
=== از آغاز تا فتح اسلامی ===
بیت‌المقدس به روزگار فرمانروایی حضرت سلیمان(ع) توسعهٔ بسیار، و نیز موقعیت و اهمیتی خاص یافت و از آن پس، مرکز تحولات بزرگ و کوچک دینی و اجتماعی گردید؛ چنان‌که چندبار میان خاندان داوود و شاهان یهود و فرمانروایان آشوری دست به دست شد و سرانجام، بابلیان بر آنجا چیره شدند.


در سال ۶۳ ق. م، رومیان و در سال ۴۰ ق. م پارتیان ایرانی بر بیت المقدس مسلط شدند و اندکی بعد هرود به یاری رومیان بر بیت المقدس استیلا یافت. حضرت عیسی(ع) در دورهٔ حکومت هرود متولد شد.
در ۵۳۹ ق‌م کورش، شاهنشاه ایران بابل را گشود و یهودیان را از اسارت رهانید و اجازه داد که بیت‌المقدس و معابد آن را بازسازی کنند. از این پس، در تمام دورهٔ هخامنشی بیت‌المقدس ایالتی در قلمرو ایران به‌شمار می‌رفت. مقارن سقوطِ هخامنشیان، شهر در زمرهٔ متصرفات اسکندر قرار گرفت. پس از مرگ او مصریان، و آن گاه سلوکیان بر آنجا استیلا یافتند. در ۶۳ق‌م رومیان، و در ۴۰ق‌م پارتیان ایرانی بر بیت‌المقدس مسلط شدند و اندکی بعد هرود به یاری رومیان بر بیت المقدس استیلا یافت.  


در سال‌های ۶۶ و ۱۳۲ م شورشهایی بزرگ در بیت المقدس روی داد که به شدت از سوی رومیان سرکوب شد. سرزمین فلسطین و بیت المقدس در سال ۱۳۲ م به متصرفات قسطنطنین، امپراتور مسیحی روم افزوده شد. در این دوره کلیساها و انبیهٔ دینی مسیحی رو به توسعه نهاد و گروه‌های مسیحی به این شهر کوچیدند و در آن جا اقامت گزیدند.<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، پیشین، جلد سیزدهم، ص۳۰۱.</ref>
در سالهای ۶۶ و ۱۳۲ م شورش‌هایی بزرگ در بیت‌المقدس روی داد که به شدت از سوی رومیان سرکوب شد. سرزمین فلسطین و بیت‌المقدس در ۳۱۲م به متصرفات قسطنطین، امپراتور مسیحی روم افزوده شد. در این دوره کلیساها و ابنیهٔ دینی مسیحی روی به توسعه نهاد و گروه‌های مسیحی به این شهر کوچیدند و در آنجا اقامت گزیدند. پس از تجزیهٔ امپراتوری روم، فلسطین در قلمرو دولت بیزانس قرار گرفت. مدتی بعد، در پی شکستِ رومیان از ساسانیان، بیت‌المقدس به متصرفات ایران افزوده شد؛ ولی در تحولات نظامی و سیاسیِ بعدی، شهر دوباره، تا فتحِ آن به دست مسلمانان، به دست بیزانسیان افتاد.<ref>جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.</ref>


پس از تجزیهٔ امپراطوری روم، فلسطین در قلمرو و دولت بیزانس قرار گرفت. مدتی بعد در پی شکست رومیان از ساسانیان، بیت المقدس به متصرفات ایران افزوده شد؛ ولی در تحولات نظامی و سیاسی بعدی، شهر دوباره تا فتح آن به دست مسلمانان به دست بیزانسیان افتاد.<ref>تئودور نولدکه، تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ترجمهٔ زریاب، عباس ، انتشارات انجمن آثار ملی، چاپ اول، ۱۳۵۸هـ. ش، ص۴۳۱ و ۴۳۲.</ref>
=== دورهٔ اسلامی تا عصر عثمانی ===
فتح شام در اواخر ایام خلافت ابوبکر (۱۳ق /۶۳۴م) آغاز شد. عمر بن خطاب خود به درخواست مردم شهر بیامد و صلح‌نامه نوشتند و دروازه‌های شهر را گشودند. مطابق این عهدنامه، مردم بر جان و مال و دین خود ایمن شدند. چنان‌که از آن صلح‌نامه و گزارش‌های مربوط به سنوات بعد پیداست، مسلمانان رفتاری تساهل آمیز با اصحاب ادیان، خاصه یهودیان که از سوی رومیان در زحمت و آزار بودند، پیش گرفتند و بدین‌سبب، بیت‌المقدس به زودی به مرکز ادیان بزرگ الاهی، و شهر صلح و آرامش تبدیل شد. بیت المقدس طی ۳قرن نخستِ خلافت عباسی نقش تاریخی چندانی نداشت. ظهور فاطمیان و تسلط آنها بر این شهر در ۳۵۸ق / ۹۶۹م آن را وارد مرحله‌ای جدید از تاریخ حیات خود کرد.


== دورهٔ اسلامی تا عصر عثمانی ==
جنگجویان صلیبی به قصد تسخیر این شهر و تسلط بر بزرگ‌ترین مرکز مسیحیت، به فلسطین سرازیر شدند. در سال ۴۹۲ق / ۱۰۹۹م فرنگان قدس را از مصریان گرفتند و چنان به کشتار و غارت دست زدند که مورخان مسیحی نیز از گزارش آن شقاوت‌ها گزیری نیافتند. به این ترتیب بیت‌المقدس مرکز دولت لاتینی صلیبیان در شرق شد و خط مشی نظامی سراسر قلمرو صلیبی در فلسطین را تعیین می‌کرد. فرمانروایان مسیحی، یهودیان را نیز از بیت‌المقدس راندند و گروه‌های مسیحی را که از غرب می‌آمدند، در شهر و اطراف آن جای دادند.
فتح شام در اواخر خلافت ابوبکر آغاز شد و حدود ۳ سال بعد، مسلمان‌ها به دروازه‌های بیت المقدس رسیدند.<ref>بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، فتوح البلدان، ترجمه و تعلیقات و مقدمه از دکتر توکل، محمد نشر نقره، چاپ اول، ۱۳۳۷ هـ. ش، ص۲۰۰.</ref> آورده‌اند که ابو عبیده بن جراح پس از تسخیر دمشق، در حمله به بیت المقدس مردد بود. پس نامه به عمر نوشت و خلیفه به توصیه علی(ع) دستور داد روانهٔ بیت المقدس شود. ابو عبیده نیز پی در پی سپاهیانی به آن جا فرستاد و شهر را به محاصره گرفت.<ref>واقدی، فتوح الشام، جلد اول، ص۳۱۸.</ref> چندی بعد، ابو عبیده، مردم شهر را به تسلیم دعوت کرد و کار سرانجام به صلح انجامید و خلیفهٔ دوم خود به درخواست مردم شهر بیامد و صلح نامه نوشتند و دروازه‌های شهر را گشودند. مطابق این عهد نامه، مردم بر جان و مال و دین خود ایمن شدند؛ بدین سان که اگر می‌ماندند، بایستی جزیه می‌دادند و زیر حمایت مسلمان‌ها قرار می‌گرفتند. و اگر می‌خواستند، می توانستند اموال منقول خود را برداشته، به جای دیگر بروند.<ref>تاریخ طبری، چاپ چهارم، قاهره، دار المعارف، ۱۳۸۲ هـ. ق، جلد سوم، ص۶۰۸ و ۶۰۹.</ref>


جریان فتح بیت المقدس توسط مسلمانان در ربیع الآخر سال ۱۶ هـ. ق<ref>تاریخ طبری، بیروت، دار القاموس الحدیث، جلد چهارم، ص۱۶۰.</ref> و به روایتی در سال ۱۷ هـ. ق اتفاق افتاد.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۰ هـ. ق، جلد پنجم، ص۱۹۹.</ref>
بیت‌المقدس تا ۵۸۳ق /۱۱۸۷م در دست صلیبیان بود. در این سال صلاح‌الدین ایوبی شهر را بی‌آنکه کشتاری به راه اندازد، باز پس گرفت. به دستور او مسجد الاقصی را که روی به ویرانی نهاده بود، عمارت کردند و پس از ۹۲سال که شهر در دست فرنگان بود، در آنجا نماز بر پای داشتند. از این پس، بیت المقدس میان مسلمانان و فرنگان دست به دست می‌شد.<ref>جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.</ref>


چنان‌که از آن صلحنامه و گزارش‌های مربوط به سالهای بعد، پیداست، مسلمان‌ها رفتاری تساهل آمیز با صاحبان ادیان، بویژه یهودیان که از سوی رومی‌ها در زحمت و آزار بودند، پیش گرفتند و بدین سبب، بیت المقدس به مرکز ادیان بزرگ الهی و شهر صلح و آرامش تبدیل شد.
=== عصر عثمانی ===
به دنبال قدرت یافتن ترکان عثمانی در سدهٔ ۱۰ق /۱۶م، تحول بزرگی در خاورمیانه و به‌ویژه در بیت‌المقدس پدیدار شد که تا حدود ۴ سده ادامه یافت. هنگامی که سلطان سلیم در ۹۲۳ ق /۱۵۱۷ م به این شهر دست یافت، به‌رغم رو به زوال بودن و جمعیت نسبتاً کم، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود.


از این زمان تا دههٔ ۷۰ هـ. ق، حادثهٔ بزرگی در این شهر اتفاق نیفتاد.<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، پیشین، جلد سیزدهم، ص۳۰۲.</ref> به روز گار قیام عبدالله بن زبیر در حجاز و بازگویی کارهای زشت مروانیان که شامیان را نسبت به خلفا بد بین می‌کرد، عبدالملک بن مروان برای جلوگیری از سفر مردم به حجاز برای حج، به بنای قبه الصخره و جامع الاقصی دست زد تا شامیان برای حج به آن جا بروند. در تمام سالهایی که ابن زبیر به حجاز تسلط داشت، شامیان در موسم حج به طواف آن قبه می‌رفتند و همان‌جا قربانی می‌کردند.<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، بیروت، دار الکتب العلمیه، جلد ۸، ص ۲۸۳.</ref> فرزند و جانشین او، ولید هم چند قبهٔ دیگر در بیت المقدس بنا کرد.<ref>همان، جلد ۹، ص۱۶۵.</ref>
به روزگار سلطان سلیمان، امور مسیحیان بیت‌المقدس به دنبال معاهداتی، در دست رهبران دینی کاتولیک بود؛ ولی در عصر سلطان مراد چهارم، یونانیان ارتدکس بر این امور مسلط شدند. حکومت عثمانی تا مدتی بیت‌المقدس را به خوبی اداره می‌کرد، اما اقدامات مدنی آنان دیری نپایید و شهر رو به افول نهاد و به صورت شهری دردست حاکمان خودکامه درآمد. این وضعیت تا سدهٔ ۱۳ق /۱۹م که شرایط تا حدی بهبود یافته بود، طول کشید. در این دوره، اروپاییان بیت‌المقدس را حتی «نفرت‌انگیزترین مکان روی زمین»، و خانه‌های آن را «همچون زندان و گور» به‌شمار آورده‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.</ref>


مسجد الاقصی بنایی سخت با شکوه بود و به نام هر پیامبر بزرگ، محرابی داشت. بیت المقدس در این زمان، یکی از شهرهای مهم ولایت فلسطین به‌شمار می‌رفت.<ref>ابو الفداء، تقویم البلدان، ترجمهٔ عبدالمحمد آیتی، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران، چاپ اول، ۱۳۴۹ هـ. ش، ص۲۴۴.</ref> اما این شهر در اواخر حکومت امویها و در پی شورش بر ضد مروان بن محمد، آسیب دید. منصور عباسی در سال ۱۴۰ ق به قدس رفت و مسجد و قبه را که خرابی‌ها در آن راه یافته بود، آباد ساخت و تغییراتی در نقشهٔ مسجد داد.<ref>البدایه و النهایه، جلد ۸، ص۲۸۱.</ref>
== دوره معاصر ==
در سدهٔ ۱۳ ق / ۱۹ م و تا آغاز جنگ جهانی اول، سرزمین فلسطین به نحو سازمان یافته‌ای شاهد توسعهٔ جمعیتی و اقتصادی بود. در این دوره، تشویق یهودیان به مهاجرت به فلسطین بالا گرفت. در این میان، سازمان یهود به نحوی سازمان یافته، پی‌گیر ترغیب مهاجرت یهودیان به بیت‌المقدس بود. در واقع، اقدامات یهودیان از زمان تشکیل «نخستین کنگرهٔ صهیونیست‌ها» در ۱۸۹۷م در شهر بازل سویس، و طرح ادعای «موطن» نسبت به فلسطین، تا تشکیل «صندوق ملی یهود» در ۱۹۰۱ م، با همراهیهای انگلستان برای اسکان یهودیان و ایجاد موطن برای آنان، منجر به صدور اعلامیهٔ بالفور شد. با تصرف بیت‌المقدس از سوی قوای انگلیسی و خارج ساختن آن از دست حکومت عثمانی، وایزمن (رئیس فدراسیون صهیونیست‌های انگلستان)، دفتری در بیت‌المقدس راه‌اندازی کرد.


بیت المقدس در طی سه قرن اول خلافت عباسی، نقش تاریخی قابل توجهی نداشت. ظهور فاطمیان و تسلط آنان بر این شهر در سال ۳۵۸ هـ. ق، آن را وارد مرحله ای جدید از تاریخ حیات خود کرد.<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، پیشین، جلد سیزدهم، ص۳۰۲.</ref> مقدسی در نیمهٔ دوم قرن ۴ ق ازآن به عنوان شهری کثیف و گران با حاکمانی نالایق و ستمگر یاد کرده است.<ref>مقدسی، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمهٔ نقی منزوی، دکتر علی، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، ۱۳۶۱ هـ. ش، ص۲۳۴ و ۲۳۵.</ref>
دولت بریتانیا در ۱۳۲۶ ش /۱۹۴۷ م اعلام داشت که قیمومت خود را در ۱۵ آوریل ۱۹۴۸ ملغا خواهد ساخت و سرانجام در ۱۴ ماه مه، آخرین فرمانده عالی بریتانیا از فلسطین خارج شد و قیمومت این کشور بر فلسطین عملاً ملغا گردید. براساس قطعنامهٔ سازمان ملل، بیت‌المقدس به دو نیم: شرقی (شامل شهر کهن، در اختیار عرب‌ها) و غربی (در دست یهودیان) تقسیم گردید.


تسلط فاطمیان بر بیت المقدس با ظهور سلاجقه، مدتی خاتمه یافت ملکشاه در سال ۴۷۷ هـ. ق یکی از غلامان خود به نام ارتق بن اکشک را به موصل فرستاد و او از آن جا به شام رفت و از سوی تاج الدوله نقش بیت المقدس را به اقطاع گرفت. ارتقیان تا سال ۴۹۱ هـ. ق، بر آن جا حکومت کردند و در این سال بر اثر هجوم الافضل، وزیر فاطمیان، شهر را رها کردند و مصریان دوباره بر آن جا مسلط شدند.<ref>ابن میسر، اخبار مصر، قاهره، ص۶۵ و ۶۶.</ref>
بیت‌المقدس پیش از شکل‌گیری دولت صهیونی (۱۳۲۷ ش / ۱۹۴۸م)، مرکز مذهبی و فرهنگی و اداری ـ مالی سرزمین فلسطین بود. علاوه بر این، محل شورای عالی مسلمانان، مقر ۳ بطریرک و یک اسقف انگلیکان و نیز محل دفتر آژانس یهود به‌شمار می‌رفت. پس از شکل‌گیری دولت اسرائیل، این شهر به دو بخش بیت‌المقدس شرقی (در اختیار اردن) و بیت‌المقدس غربی (دردست اسرائیل) تقسیم شد که بخش غربی از ۱۹۴۹م به عنوان پایتخت خود ـ خواندهٔ اسرائیل معرفی گردید. در این حال، یهودیان قسمت اعظم شهر را به اشغال خود درآوردند. طی جنگ ۶ روزه، در ۷ ژوئن ۱۹۶۷، اسرائیل بخش شرقی را نیز تصرف کرد و پس از گذشت حدود ۸۵۹ سال از رسیدن لشکر صلیبیون به پشت دیوارهای شهر، آن را به اشغال کامل خود درآورد.<ref>جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.</ref>


اما این تسلط دوامی نیافت و جنگجویان صلیبی در روز جمعه ۱۳ شعبان ۴۹۲ هـ. ق، قدس را از مصریها گرفتند و دست به قتل و غارت زدند.<ref>البدایه و النهایه، جلد ۱۲، ص۱۵۶.</ref> بیت المقدس تا سال ۵۸۳ هـ. ق در دست صلیبیان بود. در این سال صلاح الدین ایوبی آن را باز پس گرفت. به دستور وی مسجد الاقصی را باز سازی کردند و در آن نماز خواندند.<ref>همان، ج۱۲، ص۳۲۲–۳۲۴.</ref>
== پیوند به بیرون ==
* منبع مقاله: مدخل «[https://www.cgie.org.ir/fa/article/229248/بیت-المقدس#c976f1702-3cbd-475d-9cf3-87283baf592f بیت المقدس]» از دائرة المعارف بزرگ اسلامی.


کوشش‌های فرنگی‌ها برای تسخیر مجد شهر در عصر صلاح الدین ایوبی به جایی نرسید.<ref>همان، جلد دوازدهم، ص۳۴۶.</ref> در سال ۶۰۰ ق نیز فرنگی‌ها برای باز پس‌گیری بیت المقدس کوشش‌های بی‌نتیجه ای کردند.<ref>همان، جلد سیزدهم، ص۳۶.</ref> اما پس از مرگ العادل ایوبی، صلیبیان پس از تسخیر دمیاط رو به بیت المقدس نهادند. المعظم که تاب مقاومت نداشت در محرم ۶۱۶ هـ. ق دیوارهای شهر را ویران کرد تا فرنگی‌ها پس از چیرگی نتوانند از آن جا به عنوان پایگاهی برای حمله به دیگر نقاط استفاده کنند.<ref>همان، جلد سیزدهم، ص۸۳.</ref>
== مطالعه بیشتر ==
 
از این پس، بیت المقدس میان مسلمان‌ها و فرنگی‌ها، دست به دست می‌شد. در سال ۶۲۶ هـ. ق، بیت المقدس در دست مصریها بود. در همین تاریخ شهر مطابق معاهده ای به فرنگی‌ها واگذار شد و فریدریک دوم، شاه آلمان در کلیسای قیامت تاجگذاری کرد. در سال ۶۴۱ هـ. ق، ایوبیان مصر به توسط ممالیک ترک، باز بر آنجا مسلط شدند. گرچه مدتی بعد بر اثر کشمکش‌های محلی و تهاجم خوارزمیان، شهر به دست صلیبیان افتاده ولی خوارزمیان به سرعت بر شهر چیره شدند. در سال ۶۵۱ هـ. ق که ممالیک مصر رشتهٔ کارها را در دست گرفتند، خواستند برای مقابله با شامی‌ها، بیت المقدس را به فرنگی‌ها بدهند ولی وساطت خلیفهٔ عباسی، کار را به صلح کشاند و بیت المقدس در دست مصریها بازماند.<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، پیشین، ص۳۰۳.</ref>
 
== عصر عثمانی ==
از سال ۱۵۱۷ م بیت المقدس تحت ادارهٔ حکومت عثمانی درآمد و همچنان در دست آنان قرار داشت تا آن که در سال ۱۹۱۷ م ۱۳۳۷ هـ امپریالیسم انگلیس به همکاری نیروهای متفقین و سربازان «انقلاب عربی» آن جا را تصرف کردند.<ref>خسروشاهی، سید هادی تاریخ بیت المقدس و مسألهٔ فلسطین، ۱۳۵۴ ش، چاپ اول، ص۲۵.</ref> بعد از فتح بیت المقدس، فرمانده سپاه انگلستان اعلام کرد که این منطقه ازاین به بعد توسط یک حکومت نظامی به نام «ادارهٔ جنوبی متصرفات دشمن» تابع فرماندهی لشکر، اداره خواهد شد.<ref>زعیتر، اکرم، سرگذشت فلسطین یا کار نامهٔ سیاه استعمار، ترجمهٔ هاشمی رفسنجانی، اکبر، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۶۲ هـ. ش، ص۱۱۹.</ref>


در دوران قیمومیت انگلستان بر این شهر، تلاش زیادی برای یهودی سازی این شهر (با مهاجرت‌های ترغیبی یهودیان از سراسر جهان) صورت گرفت و اعتراضات و درگیری‌های زیادی به دنبال داشت تا این که در سال ۱۳۲۶ هـ. ق، ۱۹۴۷ م دولت بریتانیا اعلام کرد که قیمومت خود را در ۱۵ آوریل ۱۹۴۸ ملغی خواهد ساخت و سرانجام در ۱۴ ماه مه، آخرین فرمانده عالی بریتانیا از فلسطین خارج شد و قیمومت این کشور عملاً ملغی گردید. در همین سال، سازمان ملل، این مسئله را مطرح ساخت که بیت المقدس به صورت شهری بین‌المللی در آید. با رد این پیشنهاد از سوی دولت‌های عربی، بر اساس قطعنامهٔ سازمان ملل، بیت المقدس به دو نیم شرقی (شامل شهر کهن در اختیار عربها) و غربی (در دست یهودیان) تقسیم شد.
* حمیدی، جعفر، '''تاریخ اورشلیم'''، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۱ش.
 
طی جنگ ۶ روزه در ۷ ژوئن ۱۹۶۷م اسرائیل، بخش شرقی را نیز تصرف کرد. حادثهٔ دیگری که در این سال اتفاق افتاد، آتش‌سوزی مسجد الاقصی بود که موجب برانگیخته شدن احساسات مسلمانان شد. به دنبال آن و برای رسیدگی به این موضوع، سازمان کنفرانس اسلامی در رباط (پایتخت مراکش) برگزار شد و کشورهای اسلامی، اسرائیل را مسئول این آتش‌سوزی اعلام کردند.<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، پیشین، جلد سیزدهم، ص۳۰۴ و ۳۰۵.</ref>
 
خلاصه: از زمان اشغال فلسطین و بویژه بیت المقدس تا کنون قیام‌ها و مبارزات بسیار خونباری شکل گرفته است. در سال‌های اخیر نیز به دنبال ورود «شارون» به مسجد الاقصی درگیریهای خونین بین فلسطینیان و صهونیست‌ها به وجود آمده است که هر روز هم ادامه دارد.
 
== مطالعه بیشتر ==
۱. کتاب سرگذشت فلسطین، تألیف اکرم زعیتر ترجمهٔ آیه الله هاشمی رفسنجانی مراجعه شود.


== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی =
  | شاخه اصلی =ادیان و مذاهب
  | شاخه فرعی۱ =
  | شاخه فرعی۱ =مکان‌های مذهبی
  | شاخه فرعی۲ =
  | شاخه فرعی۲ =
  | شاخه فرعی۳ =
  | شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =
  | شناسه =شد
  | تیترها =
  | تیترها =شد
  | ویرایش =
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر =شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی =
  | ارزیابی کمی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =
  | اولویت =ج
  | کیفیت =
  | کیفیت =ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۰ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۲

سؤال

در مورد بیت المقدس از پیدایش تاکنون توضیح دهید.

بیت‌المقدس، نام شهری باستانی در فلسطین است. اورشلیم و قدس نام‌های دیگر این شهر است. بیت المقدس از شهرهای مهم و مقدس میان ادیان در طول تاریخ شناخته می‌شود. این شهر در طول تاریخ به تصرف مسلمانان و مسیحیان درمی‌آمد. فتح شام در اواخر ایام خلافت ابوبکر (۱۳ق /۶۳۴م) آغاز شد. در جنگ‌های صلیبی، مسیحیان این شهر را تصرف کردند و تا سال ۵۸۳ق به دست آنان بود. در این سال صلاح‌الدین ایوبی شهر را بی‌آنکه کشتاری به راه اندازد، باز پس گرفت. به دنبال قدرت یافتن ترکان عثمانی در سدهٔ ۱۰ق /۱۶م، تحول بزرگی در خاورمیانه و به‌ویژه در بیت‌المقدس پدیدار شد که تا حدود ۴ سده ادامه یافت.

در سدهٔ ۱۳ ق / ۱۹ م و تا آغاز جنگ جهانی اول، سرزمین فلسطین به نحو سازمان یافته‌ای شاهد مهاجرت یهودیان به آنجا بود. اقدامات یهودیان از زمان تشکیل «نخستین کنگرهٔ صهیونیستها» در ۱۸۹۷م در شهر بازل سویس، و طرح ادعای «موطن» نسبت به فلسطین، تا تشکیل «صندوق ملی یهود» در ۱۹۰۱ م، با همراهی‌های انگلستان برای اسکان یهودیان و ایجاد موطن برای آنان، منجر به صدور اعلامیۀ بالفور شد. دولت بریتانیا در ۱۳۲۶ ش /۱۹۴۷ م اعلام داشت که قیمومت خود را در ۱۵ آوریل ۱۹۴۸ ملغا خواهد ساخت. بر اساس قطعنامهٔ سازمان ملل، بیت‌المقدس به دو نیم شرقی (شامل شهر کهن، در اختیار عرب‌ها) و غربی (در دست یهودیان) تقسیم گردید. طی جنگ ۶ روزه، در ۷ ژوئن ۱۹۶۷، اسرائیل بخش شرقی را نیز تصرف کرد و پس از گذشت حدود ۸۵۹ سال از رسیدن لشکر صلیبیون به پشت دیوارهای شهر، آن را به اشغال کامل خود درآورد.

تصویری از بیت المقدس در زمان حکومت عثمانی

نام

از بیت المقدس در متون و دوره‌های مختلف با نام‌های گوناگون، اما پیوسته به عنوان شهری قدسی و مورد احترام یاد شده است. از جملهٔ این نام‌هاست: یبوس، یابیش، کادش، سالم، شالم، سالیم، صهیون، شهر داوود، اورسالم (اوروسالیم)، ایلیا، اورشلیم، یروشالئیم (یروشالایم)، قُدس، القُدُس، بیت‌المَقْدِس، بیت‌المُقدَّس و گاهی نیز آن را شهر عدالت، شهر امین، شهر زیبا، شهر مقدس، کوه معبد، شهر خدا یا به تنهایی و به‌طور مطلق، معبد یا شهر خوانده‌اند.

در متون مذهبی حدود ۲۰ نام مختلف برای بیت‌المقدس به‌کار رفته است. این شهر در قرآن کریم به صورتهای «القریة»، «الارض المبارکة»، «الزیتون» و «الساهرة» آمده است. در تورات در کنار نام‌های دیگر، بیش از ۶۵۰ بار نام اورشلیم آمده است. پیش از آنکه داوود نبی(ع) به این مکان وارد شود، نه تنها نزد یبوسیان، ساکنان نخستین آن، بلکه نزد ابراهیم نبی(ع) مکانی مقدس به‌شمار می‌رفت و آن را محلی دانسته‌اند که ابراهیم خلیل(ع) فرزند خود را در آنجا به قربانگاه برد؛ نیز آنجا را محل نزول وحی بر یعقوب نبی(ع) آورده‌اند. صورت یونانی نام این شهر، هیروسولوما نیز از مقدس بودن آن خبر می‌دهد. از این‌رو، این شهر به عنوان «جایگاه انبیا و مهبط وحی»، پیوسته نزد ادیان و مذاهب مختلف، به‌ویژه مسلمانان، مسیحیان و یهودیان، شهری مقدس بوده است. اورشلیم از نام‌های مشهور این شهر است. این شهر در دورهٔ اسلامی به‌طور اخص قدس و گاهی قدس شریف خوانده می‌شد. این شهر را عرب‌ها قدس (القدس)، و ایرانیان بیشتر بیت‌المقدس می‌خوانند.[۱]


بناهای تاریخی

از میان بناهای جالب توجه در درون دیوارهای شهر کهن، دو دسته به نحو شاخصی بر جای مانده‌اند: نخست، مجموعهٔ حرم شریف شامل دو مکان از معتبرترین مکان‌ها نزد مسلمانان، یعنی مسجد الاقصی و قبةالصخره (مسجد عمر) که بنایی زیبا و باشکوه است؛ حرم شریف از مهم‌ترین مکانهای بیت‌المقدس است که پیروان ادیان گوناگون در آن به عبادت می‌پردازند و با ردیف مدارس مذهبی و مقابر خود که در داخل حصار و دروازه‌ها قرار دارد، از جلوه و ارزش ویژه‌ای برخوردار است. قبةالصخره با گنبد طلایی و کاشیهای آبی، سبز و فیروزه‌ای، در ۵۰۰ متری جنوبی مسجدالاقصی قرار دارد. بنای آن را خلیفهٔ اموی، عبدالملک شروع و پسرش، ولید به اتمام رسانده که حاوی آثار بسیاری از دورهٔ اسلامی است. عبدالملک و پسرش ولید در بیت‌المقدس مساجد، بناها و قصرهای بسیاری برپا کردند و بدین ترتیب، این شهر به عنوان یکی از مراکز بزرگ امویان به‌شمار می‌آمد. دومین مجموعه بنای مهم بیت‌المقدس، مجموعۀ کلیسای قیامت است که بخش‌هایی از آن مربوط به سرآغاز سدهٔ ۵ق است و از یک کلیسای مدور، همراه با دیرها و کلیساهای کوچک که آن را احاطه کرده‌اند، تشکیل شده است.[۲]

تاریخچه

از آغاز تا فتح اسلامی

بیت‌المقدس به روزگار فرمانروایی حضرت سلیمان(ع) توسعهٔ بسیار، و نیز موقعیت و اهمیتی خاص یافت و از آن پس، مرکز تحولات بزرگ و کوچک دینی و اجتماعی گردید؛ چنان‌که چندبار میان خاندان داوود و شاهان یهود و فرمانروایان آشوری دست به دست شد و سرانجام، بابلیان بر آنجا چیره شدند.

در ۵۳۹ ق‌م کورش، شاهنشاه ایران بابل را گشود و یهودیان را از اسارت رهانید و اجازه داد که بیت‌المقدس و معابد آن را بازسازی کنند. از این پس، در تمام دورهٔ هخامنشی بیت‌المقدس ایالتی در قلمرو ایران به‌شمار می‌رفت. مقارن سقوطِ هخامنشیان، شهر در زمرهٔ متصرفات اسکندر قرار گرفت. پس از مرگ او مصریان، و آن گاه سلوکیان بر آنجا استیلا یافتند. در ۶۳ق‌م رومیان، و در ۴۰ق‌م پارتیان ایرانی بر بیت‌المقدس مسلط شدند و اندکی بعد هرود به یاری رومیان بر بیت المقدس استیلا یافت.

در سالهای ۶۶ و ۱۳۲ م شورش‌هایی بزرگ در بیت‌المقدس روی داد که به شدت از سوی رومیان سرکوب شد. سرزمین فلسطین و بیت‌المقدس در ۳۱۲م به متصرفات قسطنطین، امپراتور مسیحی روم افزوده شد. در این دوره کلیساها و ابنیهٔ دینی مسیحی روی به توسعه نهاد و گروه‌های مسیحی به این شهر کوچیدند و در آنجا اقامت گزیدند. پس از تجزیهٔ امپراتوری روم، فلسطین در قلمرو دولت بیزانس قرار گرفت. مدتی بعد، در پی شکستِ رومیان از ساسانیان، بیت‌المقدس به متصرفات ایران افزوده شد؛ ولی در تحولات نظامی و سیاسیِ بعدی، شهر دوباره، تا فتحِ آن به دست مسلمانان، به دست بیزانسیان افتاد.[۳]

دورهٔ اسلامی تا عصر عثمانی

فتح شام در اواخر ایام خلافت ابوبکر (۱۳ق /۶۳۴م) آغاز شد. عمر بن خطاب خود به درخواست مردم شهر بیامد و صلح‌نامه نوشتند و دروازه‌های شهر را گشودند. مطابق این عهدنامه، مردم بر جان و مال و دین خود ایمن شدند. چنان‌که از آن صلح‌نامه و گزارش‌های مربوط به سنوات بعد پیداست، مسلمانان رفتاری تساهل آمیز با اصحاب ادیان، خاصه یهودیان که از سوی رومیان در زحمت و آزار بودند، پیش گرفتند و بدین‌سبب، بیت‌المقدس به زودی به مرکز ادیان بزرگ الاهی، و شهر صلح و آرامش تبدیل شد. بیت المقدس طی ۳قرن نخستِ خلافت عباسی نقش تاریخی چندانی نداشت. ظهور فاطمیان و تسلط آنها بر این شهر در ۳۵۸ق / ۹۶۹م آن را وارد مرحله‌ای جدید از تاریخ حیات خود کرد.

جنگجویان صلیبی به قصد تسخیر این شهر و تسلط بر بزرگ‌ترین مرکز مسیحیت، به فلسطین سرازیر شدند. در سال ۴۹۲ق / ۱۰۹۹م فرنگان قدس را از مصریان گرفتند و چنان به کشتار و غارت دست زدند که مورخان مسیحی نیز از گزارش آن شقاوت‌ها گزیری نیافتند. به این ترتیب بیت‌المقدس مرکز دولت لاتینی صلیبیان در شرق شد و خط مشی نظامی سراسر قلمرو صلیبی در فلسطین را تعیین می‌کرد. فرمانروایان مسیحی، یهودیان را نیز از بیت‌المقدس راندند و گروه‌های مسیحی را که از غرب می‌آمدند، در شهر و اطراف آن جای دادند.

بیت‌المقدس تا ۵۸۳ق /۱۱۸۷م در دست صلیبیان بود. در این سال صلاح‌الدین ایوبی شهر را بی‌آنکه کشتاری به راه اندازد، باز پس گرفت. به دستور او مسجد الاقصی را که روی به ویرانی نهاده بود، عمارت کردند و پس از ۹۲سال که شهر در دست فرنگان بود، در آنجا نماز بر پای داشتند. از این پس، بیت المقدس میان مسلمانان و فرنگان دست به دست می‌شد.[۴]

عصر عثمانی

به دنبال قدرت یافتن ترکان عثمانی در سدهٔ ۱۰ق /۱۶م، تحول بزرگی در خاورمیانه و به‌ویژه در بیت‌المقدس پدیدار شد که تا حدود ۴ سده ادامه یافت. هنگامی که سلطان سلیم در ۹۲۳ ق /۱۵۱۷ م به این شهر دست یافت، به‌رغم رو به زوال بودن و جمعیت نسبتاً کم، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود.

به روزگار سلطان سلیمان، امور مسیحیان بیت‌المقدس به دنبال معاهداتی، در دست رهبران دینی کاتولیک بود؛ ولی در عصر سلطان مراد چهارم، یونانیان ارتدکس بر این امور مسلط شدند. حکومت عثمانی تا مدتی بیت‌المقدس را به خوبی اداره می‌کرد، اما اقدامات مدنی آنان دیری نپایید و شهر رو به افول نهاد و به صورت شهری دردست حاکمان خودکامه درآمد. این وضعیت تا سدهٔ ۱۳ق /۱۹م که شرایط تا حدی بهبود یافته بود، طول کشید. در این دوره، اروپاییان بیت‌المقدس را حتی «نفرت‌انگیزترین مکان روی زمین»، و خانه‌های آن را «همچون زندان و گور» به‌شمار آورده‌اند.[۵]

دوره معاصر

در سدهٔ ۱۳ ق / ۱۹ م و تا آغاز جنگ جهانی اول، سرزمین فلسطین به نحو سازمان یافته‌ای شاهد توسعهٔ جمعیتی و اقتصادی بود. در این دوره، تشویق یهودیان به مهاجرت به فلسطین بالا گرفت. در این میان، سازمان یهود به نحوی سازمان یافته، پی‌گیر ترغیب مهاجرت یهودیان به بیت‌المقدس بود. در واقع، اقدامات یهودیان از زمان تشکیل «نخستین کنگرهٔ صهیونیست‌ها» در ۱۸۹۷م در شهر بازل سویس، و طرح ادعای «موطن» نسبت به فلسطین، تا تشکیل «صندوق ملی یهود» در ۱۹۰۱ م، با همراهیهای انگلستان برای اسکان یهودیان و ایجاد موطن برای آنان، منجر به صدور اعلامیهٔ بالفور شد. با تصرف بیت‌المقدس از سوی قوای انگلیسی و خارج ساختن آن از دست حکومت عثمانی، وایزمن (رئیس فدراسیون صهیونیست‌های انگلستان)، دفتری در بیت‌المقدس راه‌اندازی کرد.

دولت بریتانیا در ۱۳۲۶ ش /۱۹۴۷ م اعلام داشت که قیمومت خود را در ۱۵ آوریل ۱۹۴۸ ملغا خواهد ساخت و سرانجام در ۱۴ ماه مه، آخرین فرمانده عالی بریتانیا از فلسطین خارج شد و قیمومت این کشور بر فلسطین عملاً ملغا گردید. براساس قطعنامهٔ سازمان ملل، بیت‌المقدس به دو نیم: شرقی (شامل شهر کهن، در اختیار عرب‌ها) و غربی (در دست یهودیان) تقسیم گردید.

بیت‌المقدس پیش از شکل‌گیری دولت صهیونی (۱۳۲۷ ش / ۱۹۴۸م)، مرکز مذهبی و فرهنگی و اداری ـ مالی سرزمین فلسطین بود. علاوه بر این، محل شورای عالی مسلمانان، مقر ۳ بطریرک و یک اسقف انگلیکان و نیز محل دفتر آژانس یهود به‌شمار می‌رفت. پس از شکل‌گیری دولت اسرائیل، این شهر به دو بخش بیت‌المقدس شرقی (در اختیار اردن) و بیت‌المقدس غربی (دردست اسرائیل) تقسیم شد که بخش غربی از ۱۹۴۹م به عنوان پایتخت خود ـ خواندهٔ اسرائیل معرفی گردید. در این حال، یهودیان قسمت اعظم شهر را به اشغال خود درآوردند. طی جنگ ۶ روزه، در ۷ ژوئن ۱۹۶۷، اسرائیل بخش شرقی را نیز تصرف کرد و پس از گذشت حدود ۸۵۹ سال از رسیدن لشکر صلیبیون به پشت دیوارهای شهر، آن را به اشغال کامل خود درآورد.[۶]

پیوند به بیرون

  • منبع مقاله: مدخل «بیت المقدس» از دائرة المعارف بزرگ اسلامی.

مطالعه بیشتر

  • حمیدی، جعفر، تاریخ اورشلیم، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۱ش.

منابع

  1. جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.
  2. جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.
  3. جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.
  4. جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.
  5. جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.
  6. جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.