جایگاه خانواده در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =') |
|||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|زن و خانواده}} | {{درگاه|زن و خانواده}} | ||
خانواده از مهمترین نهادهای اجتماعی در جامعه است که قرآن با احکام مختلف و متنوعی سعی بر حفظ و استحکام آن دارد. حفظ و قوام خانواده، سبب سلامت جامعه می‌شود و | خانواده از مهمترین نهادهای اجتماعی در جامعه است که قرآن با احکام مختلف و متنوعی سعی بر حفظ و استحکام آن دارد. حفظ و قوام خانواده، سبب سلامت جامعه می‌شود و انسان را از فساد و فحشا دور می‌کند. قوانینی همچون ارث، [[اهمیت ازدواج از دیدگاه اسلام|ازدواج]]، امر به [[واژگان عفت و حیاء و غض در قرآن|پاکدامنی]]، حرمت نگاه به نامحرم، حرمت زنا، حقوق زن و فرزند، [[نفقه]] و [[تمکین]]، عدالت مرد، حد [[قذف در قرآن|قذف]] و... همه برای مستحکم نگه‌داشتن نهاد خانواده است تا مرد و زن و فرزندان در بستری آرام و پاک، بتوانند زندگی کنند. | ||
== ارزش خانواده == | == ارزش خانواده == | ||
خانواده از دیدگاه قرآن، از جایگاه محوری و کلیدی برخوردار است و | خانواده از دیدگاه قرآن، از جایگاه محوری و کلیدی برخوردار است و هسته مرکزی شکل‌گیری جامعه را تشکیل می‌دهد.<ref>سوره بقره، آیه ۲۲۳.</ref> خانواده از منظر قرآن، خشت بنای اجتماع است. اگر خانواده سالم و صالح و استوار باشند، می‌توان به داشتن جامعه‌ای سالم، صالح و متعالی و استوار امیدوار بود. <ref name=":0">بهشتی، احمد، خانواده در قرآن، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوّم، ۱۳۷۷، ص۲.</ref> به صورت پیوند رفت و برگشتی: خانواده سالم مساوی با جامعه‌ای سالم. | ||
در این راستا آیات زیادی وارد شده | در این راستا آیات زیادی وارد شده است؛ از جمله: {{قرآن||ترجمه=اى مردم، از پروردگارتان كه شما را از «نفس واحدى» آفريد و جفتش را [نيز ] از او آفريد، و از آن دو، مردان و زنان بسيارى پراكنده كرد، پروا داريد؛ و از خدايى كه به [نام] او از همديگر درخواست مى‌كنيد پروا نماييد؛ و زنهار از خويشاوندان مَبُريد، كه خدا همواره بر شما نگهبان است.|سوره=نساء|آیه=۱}} | ||
[[علامه طباطبائی]] ذیل آیه «۲۲۳» سوره بقره می‌فرماید: نسبت زنان به جامعه انسانی، نسبت کشتزار است به انسان کشت‌کار. همان طوری که کشتزار برای بذر لازم است، و اگر نباشد بذرها به کلی نابود می‌شود و دیگر غذایی برای حفظ حیات و ابقای آن نمی‌ماند هم‌چنین است اگر زنان نباشند، نوع و نسل انسانی دوام نمی‌یابد و قطع می‌شود؛ لذا خداوند از طریق رحمت و مودت این پیوند را مستحکم نموده است و جایگاه ارزش آن را حفظ نموده است<ref>تفسیرالمیزان، مترجم محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۳۱۸.</ref> در جای دیگر قرآن | [[علامه طباطبائی]] ذیل آیه «۲۲۳» سوره بقره می‌فرماید: نسبت زنان به جامعه انسانی، نسبت کشتزار است به انسان کشت‌کار. همان طوری که کشتزار برای بذر لازم است، و اگر نباشد بذرها به کلی نابود می‌شود و دیگر غذایی برای حفظ حیات و ابقای آن نمی‌ماند هم‌چنین است اگر زنان نباشند، نوع و نسل انسانی دوام نمی‌یابد و قطع می‌شود؛ لذا خداوند از طریق رحمت و مودت این پیوند را مستحکم نموده است و جایگاه ارزش آن را حفظ نموده است<ref>طباطبایی، محمدحسین، تفسیرالمیزان، مترجم: محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۳۱۸.</ref> در جای دیگر قرآن پیوند تنگاتنگ مرد و زن را چونان پیراهن تن یکدیگر تشبیه می‌کند و با این تشبیه اوج جایگاه ارزشی خانواده را بیان می‌کند: {{قرآن||ترجمه=آنها لباس شما هستند، و شما لباس آنها، (هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگر)|سوره=بقره|آیه=۱۸۷}} | ||
== حقوق خانواده == | == حقوق خانواده == | ||
قرآن | قرآن برای تثبیت جایگاه خانواده، به حقوق خانواده، به صورت محوری نگاه می‌کند و به آن اهمیت زیادی می‌دهد. در مورد حقوق فرزندان می‌فرماید: {{قرآن|مادران، دو سال تمام فرزندان خود را شیر می‌دهند، (این) برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند. و بر آن کس که فرزند برای او متولّد شده (پدر)، لازم است خوراک و پوشاک مادر را به‌طور شایسته بپردازد، هیچ‌کس موظف به بیش از توانایی خود نیست.|سوره=بقره|آیه=۲۳۳}} در راستای جایگاه حقوقی خانواده بحث‌های زیادی مانند استقلال زن،<ref>سوره نساء، آیه ۱۹. </ref> مدیریت خانواده،<ref>سوره نساء، آیه ۱۵.</ref> محارم،<ref>سوره احزاب، آیه ۵۵.</ref> چند همسری،<ref>سوره نساء، آیه ۳.</ref> عدالت در خانواده،<ref>سوره نساء، آیه ۱۲۷–۱۲۹. سوره ذاریات، آیه ۲۶.</ref> مسؤولیت طبیعی زن در خانواده،<ref>سوره نور، آیه ۲–۳.</ref> و… مطرح است. | ||
== جایگاه فرهنگی خانواده == | == جایگاه فرهنگی خانواده == | ||
قرآن، جایگاه فرهنگی خانواده را بسیار زیبا و عالی مورد بررسی قرار می‌دهد و خانواده را همانند دژ مستحکم می‌داند و هر گونه روابط نامشروع را محکوم می‌کند و در مبارزه با آن سنگ‌تمام گذاشته است. قرآن فحشا را تجاوزی به حقوق جامعه می‌داند: {{قرآن|هر یک از زن و مرد زناکار را صد تازیانه بزنید، و نباید رأفت (و محبت کاذب) نسبت به آن دو شما را از اجرای حکم الهی مانع، اگر به خدا و روز جزا ایمان دارید؛ و باید گروهی از مؤمنان مجازاتشان را مشاهده کنند، مرد زناکار جز با زن زناکار یا مشرک ازدواج نمی‌کند؛ و زن زناکار را جز مرد زناکار یا مشرک به ازدواج خود درنمی‌آورد و این کار بر مؤمنان حرام شده است.|سوره=نور|آیه=۲–۳}} | |||
در این راستا، | در این راستا، قرآن، محورهای زیادی همانند حدّ قدف،<ref>سوره نور،آیه۴–۵.</ref> مبانی فرهنگی قوانین ازدواج،<ref> سوره نساء، آیه۲۳–۲۶.</ref> امنیت خانواده<ref>سوره نور، آیه۲۷–۲۹ و ۵۸–۶۰.</ref> و … را مورد دقت قرار داده است. | ||
== اقتصاد خانواده == | == اقتصاد خانواده == | ||
قرآن [[معجزه]] علمی [[رسول خدا(ص)]] است، امور انسانی و پدیده‌های اجتماعی را همه‌جانبه و به‌طور جامع مورد مدّاقه قرار داده است. از این جهت جایگاه خانواده از دیدگاه اقتصادی، در قرآن مورد بررسی قرار گرفته است و در ابعاد مختلف همانند [[مهریه]]،<ref>سوره نساءآیه۴. ۱۹. ۲۱ و ۲۵.</ref> خرج و نفقه<ref>سوره بقره، آیه۲۲۳.</ref> و غیره، آن را مورد بررسی قرار داده است.<ref name=":0"/> در مورد مهریه و پرداخت آن می‌فرماید: {{قرآن|و آنها را که توانایی ازدواج با زنان (آزاد) پاکدامن باایمان را ندارند، می‌توانند با زنان پاکدامن از بردگان باایمانی که در اختیار دارید ازدواج کنند ـ خدا به ایمان شما آگاه‌تر است؛ و همگی اعضای یک پیکرید ـ آنها را با اجازهٔ صاحبان آنان تزویج نمایید، و مهرشان را به خودشان بدهید؛ به شرط آن که پاکدامن باشند.|سوره =نساء|آیه=۲۵}} | |||
== جایگاه عواطف خانوادگی و تربیت == | == جایگاه عواطف خانوادگی و تربیت == | ||
خانواده دارای چهار رکن | خانواده دارای چهار رکن عاطفی می‌باشد که بر آن استوار است: ۱. محبت ۲. قدرت ۳. رقابت ۴. همدلی و تفاهم. | ||
رکن محبت بر دوش مادر است. قدرت و مدیریت، متوجه پدر است. رقابت سالم بین فرزندان است و همدلی و تفاهم، بین کلیه اعضای خانواده. قرآن | رکن محبت بر دوش مادر است. قدرت و مدیریت، متوجه پدر است. رقابت سالم بین فرزندان است و همدلی و تفاهم، بین کلیه اعضای خانواده. قرآن به صورت مستقیم و غیر مستقیم، بعد عاطفی خانواده را در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داده است. به عنوان مثال در مورد احترام به پدر و مادر می‌فرماید: {{قرآن|بر آنها فریاد مزن، و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو. و بالهای تواضع خویش را از محبت و لطف، در برابر آن فرو آر؛ و بگو: پروردگارا! همان گونه که مرا در کوچکی تربیت کردند، مشمول رحمتشان قرار ده.|سوره=اسراء|آیه=۲۳–۲۴}} | ||
در | در اعتماد به اعضا خانواده می‌فرماید: {{قرآن|ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بعضی از همسران و فرزندانتان دشمنان شما هستند. از آنها برحذر باشید؛ و اگر عفو کنید و چشم بپوشید و ببخشید، (خدا شما را می‌بخشد)؛ چرا که خداوند بخشنده و مهربان است. اموال و فرزندانتان فقط وسیله آزمایش شما هستند، و خداست که پاداش عظیم نزد اوست… کسانی که از بخل و حرص خویشتن مصون بمانند رستگارانند.| سوره=تغابن| آیه=۱۴–۱۶}}{{پایان پاسخ}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر = | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| | | ارزیابی کمی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت =ج | | اولویت =ج | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۳
جایگاه خانواده را از دیدگاه قرآن تبیین کنید؟
خانواده از مهمترین نهادهای اجتماعی در جامعه است که قرآن با احکام مختلف و متنوعی سعی بر حفظ و استحکام آن دارد. حفظ و قوام خانواده، سبب سلامت جامعه می‌شود و انسان را از فساد و فحشا دور می‌کند. قوانینی همچون ارث، ازدواج، امر به پاکدامنی، حرمت نگاه به نامحرم، حرمت زنا، حقوق زن و فرزند، نفقه و تمکین، عدالت مرد، حد قذف و... همه برای مستحکم نگه‌داشتن نهاد خانواده است تا مرد و زن و فرزندان در بستری آرام و پاک، بتوانند زندگی کنند.
ارزش خانواده
خانواده از دیدگاه قرآن، از جایگاه محوری و کلیدی برخوردار است و هسته مرکزی شکل‌گیری جامعه را تشکیل می‌دهد.[۱] خانواده از منظر قرآن، خشت بنای اجتماع است. اگر خانواده سالم و صالح و استوار باشند، می‌توان به داشتن جامعه‌ای سالم، صالح و متعالی و استوار امیدوار بود. [۲] به صورت پیوند رفت و برگشتی: خانواده سالم مساوی با جامعه‌ای سالم.
در این راستا آیات زیادی وارد شده است؛ از جمله: ﴿اى مردم، از پروردگارتان كه شما را از «نفس واحدى» آفريد و جفتش را [نيز ] از او آفريد، و از آن دو، مردان و زنان بسيارى پراكنده كرد، پروا داريد؛ و از خدايى كه به [نام] او از همديگر درخواست مى‌كنيد پروا نماييد؛ و زنهار از خويشاوندان مَبُريد، كه خدا همواره بر شما نگهبان است.﴾(نساء:۱)
علامه طباطبائی ذیل آیه «۲۲۳» سوره بقره می‌فرماید: نسبت زنان به جامعه انسانی، نسبت کشتزار است به انسان کشت‌کار. همان طوری که کشتزار برای بذر لازم است، و اگر نباشد بذرها به کلی نابود می‌شود و دیگر غذایی برای حفظ حیات و ابقای آن نمی‌ماند هم‌چنین است اگر زنان نباشند، نوع و نسل انسانی دوام نمی‌یابد و قطع می‌شود؛ لذا خداوند از طریق رحمت و مودت این پیوند را مستحکم نموده است و جایگاه ارزش آن را حفظ نموده است[۳] در جای دیگر قرآن پیوند تنگاتنگ مرد و زن را چونان پیراهن تن یکدیگر تشبیه می‌کند و با این تشبیه اوج جایگاه ارزشی خانواده را بیان می‌کند: ﴿آنها لباس شما هستند، و شما لباس آنها، (هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگر)﴾(بقره:۱۸۷)
حقوق خانواده
قرآن برای تثبیت جایگاه خانواده، به حقوق خانواده، به صورت محوری نگاه می‌کند و به آن اهمیت زیادی می‌دهد. در مورد حقوق فرزندان می‌فرماید: ﴿مادران، دو سال تمام فرزندان خود را شیر می‌دهند، (این) برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند. و بر آن کس که فرزند برای او متولّد شده (پدر)، لازم است خوراک و پوشاک مادر را به‌طور شایسته بپردازد، هیچ‌کس موظف به بیش از توانایی خود نیست.﴾(بقره:۲۳۳) در راستای جایگاه حقوقی خانواده بحث‌های زیادی مانند استقلال زن،[۴] مدیریت خانواده،[۵] محارم،[۶] چند همسری،[۷] عدالت در خانواده،[۸] مسؤولیت طبیعی زن در خانواده،[۹] و… مطرح است.
جایگاه فرهنگی خانواده
قرآن، جایگاه فرهنگی خانواده را بسیار زیبا و عالی مورد بررسی قرار می‌دهد و خانواده را همانند دژ مستحکم می‌داند و هر گونه روابط نامشروع را محکوم می‌کند و در مبارزه با آن سنگ‌تمام گذاشته است. قرآن فحشا را تجاوزی به حقوق جامعه می‌داند: ﴿هر یک از زن و مرد زناکار را صد تازیانه بزنید، و نباید رأفت (و محبت کاذب) نسبت به آن دو شما را از اجرای حکم الهی مانع، اگر به خدا و روز جزا ایمان دارید؛ و باید گروهی از مؤمنان مجازاتشان را مشاهده کنند، مرد زناکار جز با زن زناکار یا مشرک ازدواج نمی‌کند؛ و زن زناکار را جز مرد زناکار یا مشرک به ازدواج خود درنمی‌آورد و این کار بر مؤمنان حرام شده است.﴾(نور:۲–۳)
در این راستا، قرآن، محورهای زیادی همانند حدّ قدف،[۱۰] مبانی فرهنگی قوانین ازدواج،[۱۱] امنیت خانواده[۱۲] و … را مورد دقت قرار داده است.
اقتصاد خانواده
قرآن معجزه علمی رسول خدا(ص) است، امور انسانی و پدیده‌های اجتماعی را همه‌جانبه و به‌طور جامع مورد مدّاقه قرار داده است. از این جهت جایگاه خانواده از دیدگاه اقتصادی، در قرآن مورد بررسی قرار گرفته است و در ابعاد مختلف همانند مهریه،[۱۳] خرج و نفقه[۱۴] و غیره، آن را مورد بررسی قرار داده است.[۲] در مورد مهریه و پرداخت آن می‌فرماید: ﴿و آنها را که توانایی ازدواج با زنان (آزاد) پاکدامن باایمان را ندارند، می‌توانند با زنان پاکدامن از بردگان باایمانی که در اختیار دارید ازدواج کنند ـ خدا به ایمان شما آگاه‌تر است؛ و همگی اعضای یک پیکرید ـ آنها را با اجازهٔ صاحبان آنان تزویج نمایید، و مهرشان را به خودشان بدهید؛ به شرط آن که پاکدامن باشند.﴾(نساء:۲۵)
جایگاه عواطف خانوادگی و تربیت
خانواده دارای چهار رکن عاطفی می‌باشد که بر آن استوار است: ۱. محبت ۲. قدرت ۳. رقابت ۴. همدلی و تفاهم.
رکن محبت بر دوش مادر است. قدرت و مدیریت، متوجه پدر است. رقابت سالم بین فرزندان است و همدلی و تفاهم، بین کلیه اعضای خانواده. قرآن به صورت مستقیم و غیر مستقیم، بعد عاطفی خانواده را در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داده است. به عنوان مثال در مورد احترام به پدر و مادر می‌فرماید: ﴿بر آنها فریاد مزن، و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو. و بالهای تواضع خویش را از محبت و لطف، در برابر آن فرو آر؛ و بگو: پروردگارا! همان گونه که مرا در کوچکی تربیت کردند، مشمول رحمتشان قرار ده.﴾(اسراء:۲۳–۲۴)
در اعتماد به اعضا خانواده می‌فرماید: ﴿ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بعضی از همسران و فرزندانتان دشمنان شما هستند. از آنها برحذر باشید؛ و اگر عفو کنید و چشم بپوشید و ببخشید، (خدا شما را می‌بخشد)؛ چرا که خداوند بخشنده و مهربان است. اموال و فرزندانتان فقط وسیله آزمایش شما هستند، و خداست که پاداش عظیم نزد اوست… کسانی که از بخل و حرص خویشتن مصون بمانند رستگارانند.﴾(تغابن:۱۴–۱۶)
منابع
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۲۳.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ بهشتی، احمد، خانواده در قرآن، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوّم، ۱۳۷۷، ص۲.
- ↑ طباطبایی، محمدحسین، تفسیرالمیزان، مترجم: محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ج۱، ص۳۱۸.
- ↑ سوره نساء، آیه ۱۹.
- ↑ سوره نساء، آیه ۱۵.
- ↑ سوره احزاب، آیه ۵۵.
- ↑ سوره نساء، آیه ۳.
- ↑ سوره نساء، آیه ۱۲۷–۱۲۹. سوره ذاریات، آیه ۲۶.
- ↑ سوره نور، آیه ۲–۳.
- ↑ سوره نور،آیه۴–۵.
- ↑ سوره نساء، آیه۲۳–۲۶.
- ↑ سوره نور، آیه۲۷–۲۹ و ۵۸–۶۰.
- ↑ سوره نساءآیه۴. ۱۹. ۲۱ و ۲۵.
- ↑ سوره بقره، آیه۲۲۳.