دلایل موافقان تفسیر علمی قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۲۶

سؤال

دلایل موافقان تفسیر علمی قرآن چیست؟

موافقان تفسیر علمی قرآن دلایلی را برای ادعای خود بیان کرده‌اند از جمله: روشن شدن معانی برخی آیات، اثبات اعجاز علمی قرآن، عمق بخشی به ایمان مومنان، مخاطبان و شنوندگان قرآن و جذب پیروان سایر ادیان از طریق تفسیر علمی قرآن.

دلایل موافقان تفسیر علمی قرآن

روش تفسیر علمی در میان مفسران شیعه و اهل سنت رواج بسیار دارد. آنان بر این باورند که عدم استفاده از این روش باعث نقصان در تفسیر می‌گردد. موافقان تفسیر علمی دلایلی برای استفاده از این نوع تفسیر بیان نموده‌اند:

دلیل اوّل؛ یافته‌های قطعی علمی، موجب روشن شدن معنای آیات می‌شود و این همان معنای اصطلاحی تفسیر است. «تفسیر» یعنی تبیین و توضیح مفاد آیات و نیز بیان اهداف خداوند از آنها.^[۱]در بعضی آیات از یافته‌های علوم تجربی برای تفسیر استفاده می‌شود تا مفهوم آن‌ها روشن شود؛ مثلا آیات اول سوره حج و سوره مؤمنون، مسئله مراحل جنینی در رحم مادر را بیان می‌کند. با مراجعه به یافته‌های علم پزشکی، معنای واژه‌های «مضغه»، «علقه»، «مخلقه»و «غیرمخلقه» روشن می‌گردد.

یافته‌های علوم تجربی می‌تواند کمکی در روشن‌تر شدن آیات قرآن باشد. برخی معتقدند حدود ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ آیه، اشاره به علوم تجربی دارد. این هنر تبیین و روشن کردن مفهوم آیات، از تفسیر علمی برمی‌آید. تفسیر علمی همانند تفسیر قرآن به قرآن، موجب روشن شدن معنای آیات می‌شود. این اشکال که مسلمانان صدر اسلام اطلاعی از علوم تجربی نداشته‌اند و این نوع آیات در آن زمان کاربرد نداشته است، دلیل بر استفاده نکردن از روش تفسیر علمی نمی‌شود. بعضی از آیات دارای مفهومی عمیق‌اند و با گذشت زمان و رشد علمی بشر، یک سری تعبیرها و تفسیرهای جدید برای فهم بهتر آیه‌ها به وجود می‌آید.

دلیل دوّم؛ یکی از ابعاد اعجاز قرآن، اعجاز علمی آن است. کشفیات جدید و قانون‌های ثابت شده علمی و یافته‌های قطعی تجربی می‌تواند اعجاز علمی قرآن را اثبات کند؛ قرآن حدود ۱۴۰۰ سال قبل مطلبی را بیان کرده است که بشر آن روز با توجه به علوم تجربی محدود آن دوران نمی‌توانست آن را بفهمد و بعدها این مطلب کشف شده است. این کشف می‌تواند نشان ‌دهنده اعجاز قرآن باشد. البته در این زمینه ادعاهای افراطی و نیز استفاده‌های غلط و مخالف نیز شده است.

فرهنگ علمی آن زمان به مواردی هم‌چون نیروی جاذبه،^[۲] مسئله حرکت خورشید و جریان آن،^[۳] حرمت شراب،^[۴] زوجیت گیاهان،^[۵] مراحل خلقت انسان،^[۶] مسئله لقاح آبستن شدن گیاهان و ابرها، و…^[۷] نرسیده بود و امروزه علم آن‌ها را کشف کرده است و این دلیلی بر اعجاز علمی قرآن می‌باشد.

دلیل سوم؛ اشارات علمی بالاتر و جلوتر از فکر بشر می‌تواند ایمان به قرآن و اسلام را در مخاطبان آن عمیق‌تر و زیادتر کند. با این رویکرد گاهی اعجاز اثبات می‌شود و گاهی نمی‌شود. در مواردی که اعجاز اثبات نمی‌شود، شگفتی‌ها و اشارات علمی قرآن، نوعی شوق برای افراد، مخصوصاً اشخاص متخصص، ایجاد می‌کند و علاقه آنها را به قرآن و دین زیادتر می‌کند.

دلیل چهارم؛ گاهی نکات علمی قرآن، موجب جذب پیروان سایر ادیان به سوی قرآن و اسلام می‌شود. تلاش در این زمینه، نوعی ترویج اسلام است. دکتر «موریس بوکای» فرانسوی، در کتاب تورات، انجیل، قرآن و علم،^[۸] که چندین بار به فارسی و عربی ترجمه شده است، اعجاز علمی قرآن را با تورات و انجیل و علوم روز مقایسه نموده و ایمان خود را به قرآن ابراز کرده است. برخی از تفاسیر شیعی و سنی از روش علمی استفاده نموده‌اند؛ مانند تفسیر المیزان و تفسیر المنار.

جستارهای وابسته

منابع

↑ طباطبایی، محمّد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۷ق، ج۱،ص۴.
↑ سوره رعد، آیه ۲ و سوره لقمان، آیه‌۱۰.
↑ سوره یس، آیه ۳۸.
↑ سوره محمد، آیه ۱۵.
↑ سوره یس، آیه ۳۶.
↑ سوره حج، آیه ۱۵.
↑ سوره حجر، آیه ۲۲.
↑ ترجمه مهندس ذبیح الله، تهران، ج۳، ص۳۳۸.

[1] طباطبایی، محمّد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۷ق، ج۱،ص۴.

[2] سوره رعد، آیه ۲ و سوره لقمان، آیه‌۱۰.

[3] سوره یس، آیه ۳۸.

[4] سوره محمد، آیه ۱۵.

[5] سوره یس، آیه ۳۶.

[6] سوره حج، آیه ۱۵.

[7] سوره حجر، آیه ۲۲.

[8] ترجمه مهندس ذبیح الله، تهران، ج۳، ص۳۳۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{ویرایش}}
 {{شروع متن}}
-{{شروع سوال}}
+{{سوال}}
-دليل موافقان تفسير علمي قرآن چيست؟
+دلایل موافقان تفسیر علمی قرآن چیست؟
 {{پایان سوال}}
-{{شروع پاسخ}}
+{{پاسخ}}
-دكتر رضايي: برخي با روش استخدام موافق‌اند و بسياري از مفسرين و غيرمفسرين، مخالف اين روش هستند؛ البته در هر روشي عده‌اي موافق‌اند و عده‌اي مخالف و دلايلي نيز براي موافقت و يا مخالفت دارند؛ ولي مسلماً در تفاسير امروزي، شيعه و اهل سنّت، به دلايلي، از اين روش علمي زياد استفاده مي‌شود؛ حتّي شايد بتوان گفت عدم استفاده از آن باعث نقصان در تفسير مي‎گردد.
+'''موافقان تفسیر علمی قرآن''' دلایلی را برای ادعای خود بیان کرده‌اند از جمله: روشن شدن معانی برخی آیات، اثبات [[اعجاز علمی قرآن]]، عمق بخشی به [[ایمان]] مومنان، مخاطبان و شنوندگان [[قرآن]] و جذب پیروان سایر [[ادیان]] از طریق [[تفسیر علمی قرآن]].
-دليل اوّل كشفيات و يافته‌هاي قطعي علمي موجب روشن شدن معناي آيات مي‌شود و اين همان چيزي است كه در اصطلاح به آن تفسير گويند. «تفسير» يعني تبيين و توضيح مفاد آيات و نيز بيان اهداف خداوند از آنها؛ پس گاهي ناچاريم در بعضي آيات از يافته‌هاي علوم تجربي استفاده كنيم تا مفهوم آيه روشن شود؛ مثلاً آيات اول سوره‌ي حج و سوره‌ي مؤمنون، مسئله‌ي مضغه، علقه‌، مخلقه، غيرمخلقه و مراحلي كه جنين در رحم مادر مي‌گذراند را بيان مي‌كند كه با مراجعه به يافته‌هاي علم پزشكي معناي آنها روشن مي‌گردند.
-نتيجه اين‌كه، يكي از دلايل موافقان اين است كه يافته‌هاي علوم تجربي مي‌تواند كمكي در روشن‌تر شدن آيات قرآن باشد. برخي معتقدند حدود ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ آيه، اشاره به علوم تجربي دارد.
-قرآن براي همه‌ي انسان‌هاست و از جمله مخاطبان اوليه‌ي آن مسلمانان صدر اسلام بودند كه از اين يافته‌هاي علوم تجربي اطلاعي نداشته‌اند. آيا آنها واقعاً به روشني مطالب را نمي‌فهميدند؟
+==دلایل موافقان تفسیر علمی قرآن==
+روش تفسیر علمی در میان مفسران [[شیعه]] و [[اهل سنت]] رواج بسیار دارد. آنان بر این باورند که عدم استفاده از این روش باعث نقصان در تفسیر می‌گردد. موافقان تفسیر علمی دلایلی برای استفاده از این نوع تفسیر بیان نموده‌اند:
-دكتر رضايي: دكتر ذهبي<ref>التفسير و المفسرون، ج۲، ص۴۹۱.</ref> به اين نكته اشاره نموده و آن را جزو دلايل مخالفان تفسير علمي بيان كرده است و آن اين‌كه آيا از ۱۱۰۰ سال قبل تا حال، اين مفاهيم تغيير كرده است يا نه؟ ما اين دليل را در ضمن دلايل مخالفان پاسخ خواهيم داد.
+'''دلیل اوّل'''؛ یافته‌های قطعی علمی، موجب روشن شدن معنای آیات می‌شود و این همان معنای اصطلاحی تفسیر است. «تفسیر» یعنی تبیین و توضیح مفاد آیات و نیز بیان اهداف [[خداوند خدا|خداوند]] از آنها.<ref>طباطبایی، محمّد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۷ق، ج۱،ص۴.</ref>در بعضی آیات از یافته‌های علوم تجربی برای تفسیر استفاده می‌شود تا مفهوم آن‌ها روشن شود؛ مثلا آیات اول [[سوره حج]] و [[سوره مؤمنون]]، مسئله [[مراحل جنینی]] در [[رحم مادر]] را بیان می‌کند. با مراجعه به یافته‌های [[علم پزشکی]]، معنای واژه‌های «[[مضغه]]»، «[[علقه]]»، «[[مخلقه]]»و «[[غیرمخلقه]]» روشن می‌گردد.
-اين‌كه فرموديد «فهم روشني»، لازمه‌اش اين است كه، كساني كه از يافته‌هاي تجربي استفاده نكردند فهم روشني نداشته باشند، در حالي كه برخي تعبير به تبيين دارند؛ به نظر شما كدام يك بهتر و درست است؟
+یافته‌های [[علوم تجربی]] می‌تواند کمکی در روشن‌تر شدن [[آیات قرآن]] باشد. برخی معتقدند حدود ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ آیه، اشاره به علوم تجربی دارد. این [[هنر]] تبیین و روشن کردن مفهوم آیات، از تفسیر علمی برمی‌آید. تفسیر علمی همانند [[تفسیر قرآن به قرآن]]، موجب روشن شدن معنای آیات می‌شود. این اشکال که [[مسلمانان صدر اسلام]] اطلاعی از علوم تجربی نداشته‌اند و این نوع آیات در آن زمان کاربرد نداشته است، دلیل بر استفاده نکردن از روش تفسیر علمی نمی‌شود. بعضی از آیات دارای مفهومی عمیق‌اند و با گذشت زمان و رشد علمی بشر، یک سری تعبیرها و تفسیرهای جدید برای فهم بهتر آیه‌ها به وجود می‌آید.
-دكتر رضايي: ما بر سر واژگان بحثي نداريم. آنچه كه تفسير ناميده مي‌شود، تبيين آيات قرآن و روشن كردن مقاصد گوينده است؛ اين هنر، از تفسير علمي نيز برمي‌آيد. تفسير علمي نيز، همانند تفسير قرآن به قرآن، موجب روشن شدن معناي آيات مي‌شود. لزوماً اين طور نبوده كه مخاطبان قرآن در صدر اسلام، همه‌ي مطالب آن را متوجه شوند؛ زيرا قرآن سطوح مختلف مردم را در نظر مي‌گيرد. گاهي بعضي از آيات خيلي عميق‌اند؛ مثلاً در مورد آيات اول سوره‌ي حديد، «هُوَ الْأَوَّلُ وَ اْلاخِرُ وَ الظَّاهِرُ و الباطن» و نيز سوره‌ي فاتحه، روايت داريم كه اين آيات را، مردم آخرالزمان<ref>حويزي، نورالثقلين، سوره‌ي حديد، آيه‌ي ۱.</ref> خواهند فهميد؛ لذا با گذشت زمان و رشد علمي بشر، يك سري تعبيرها و تفسيرهاي جديد براي فهم بهتر آيه‌ها به وجود مي‌آيد. مسائل علمي قرآن نيز به همين صورت است. برخي از آيات قرآن اشارات علمي دارد، و تا زماني كه علوم پيش‌رفت نكند، بشر متوجه اين اشارات نمي‌شود؛ مثلاً اين‌كه قرآن مي‌فرمايد: «شراب حرام است، چون ضرر آن بيش‌تر از نفع آن است»<ref>إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما، سوره‌ي بقره، آيه‌ي ۲۱۹.</ref> ممكن است كاملاً براي افراد آن زمان مشخص نبوده باشد، ولي امروزه با كشف ضررهاي متعدد شراب در زمينه‌هاي اجتماعي، پزشكي و رواني، مقصود آيات بهتر روشن مي‌گردد.
+'''دلیل دوّم'''؛ یکی از ابعاد [[اعجاز قرآن]]، اعجاز علمی آن است. کشفیات جدید و قانون‌های ثابت شده علمی و یافته‌های قطعی تجربی می‌تواند اعجاز علمی قرآن را اثبات کند؛ قرآن حدود ۱۴۰۰ سال قبل مطلبی را بیان کرده است که بشر آن روز با توجه به علوم تجربی محدود آن دوران نمی‌توانست آن را بفهمد و بعدها این مطلب کشف شده است. این کشف می‌تواند نشان ‌دهنده اعجاز قرآن باشد. البته در این زمینه ادعاهای افراطی و نیز استفاده‌های غلط و مخالف نیز شده است.
-دليل دوّم: كشفيات جديد و قانون‌هاي ثابت شده‌ي علمي و يافته‌هاي قطعي تجربي مي‌تواند اعجاز علمي قرآن را اثبات كند؛ يعني يكي از ابعاد اعجاز قرآن، اعجاز علمي آن است. قرآن حدود ۱۴۰۰ سال قبل مطلبي را بيان كرده است كه بشر آن روز ـ با توجه به علوم تجربي خود ـ نمي‌توانست آن را بفهمد و بعدها اين مطلب كشف شد.
+فرهنگ علمی آن زمان به مواردی هم‌چون نیروی جاذبه،<ref>سوره رعد، آیه ۲ و سوره لقمان، آیه‌۱۰.</ref> مسئله حرکت خورشید و جریان آن،<ref>سوره یس، آیه ۳۸.</ref> حرمت [[شراب]]،<ref>سوره محمد، آیه ۱۵.</ref> زوجیت گیاهان،<ref>سوره یس، آیه ۳۶.</ref> مراحل خلقت انسان،<ref>سوره حج، آیه ۱۵.</ref> [[مسئله لقاح]] آبستن شدن گیاهان و ابرها، و…<ref>سوره حجر، آیه ۲۲.</ref> نرسیده بود و امروزه علم آن‌ها را کشف کرده است و این دلیلی بر اعجاز علمی قرآن می‌باشد.
-بنابراين، اين مطلب نشان مي‌دهد كه قرآن معجزه است؛ البته در اين زمينه ادعاهاي افراطي و نيز استفاده‌هاي غلط و مخالف شده است، ولي اصل قضيه صحيح است، هرچند موارد آن كم باشد.
-فرهنگ علمي آن زمان به مواردي هم‌چون نيروي جاذبه،<ref>سوره‌ي رعد، آيه‌ي ۲ و سوره‌ي لقمان، آيه‌ي‌۱۰.</ref> مسئله‌ي حركت خورشيد و جريان آن،<ref>سوره‌ي يس، آيه‌ي ۳۸.</ref> حرمت شراب،<ref>سوره‌ي محمد، آيه‌ي ۱۵.</ref> زوجيت گياهان<ref>سوره‌ي يس، آيه‌ي ۳۶.</ref>، مراحل خلقت انسان،<ref>سوره‌ي‌ حج، آيه‌ي ۱۵.</ref> مسئله‌ي لقاح و آبستن شدن گياهان و ابرها، و...<ref>سوره‌ي حجر، آيه‌ي ۲۲.</ref> نرسيده بود و الآن به آن رسيده‌اند و اين دليلي بر اعجازِ علميِ قرآن است.
+'''دلیل سوم'''؛ اشارات علمی بالاتر و جلوتر از فکر بشر می‌تواند ایمان به قرآن و [[اسلام]] را در مخاطبان آن عمیق‌تر و زیادتر کند. با این رویکرد گاهی اعجاز اثبات می‌شود و گاهی نمی‌شود. در مواردی که اعجاز اثبات نمی‌شود، شگفتی‌ها و اشارات علمی قرآن، نوعی شوق برای افراد، مخصوصاً اشخاص متخصص، ایجاد می‌کند و علاقه آنها را به قرآن و دین زیادتر می‌کند.
-دليل سوم: وقتي مخاطب قرآن متوجه شود كه قرآن، اشاراتي علمي بالاتر و جلوتر از فكر بشر داشته است، ايمانش به قرآن و اسلام عميق‌تر و زيادتر مي‌شود. ما به وضوح متوجه مي‌شويم كه نسل جوان مخاطب قرآن، شيفته‌ي اين نوع تفسيرند. پس بايد مواظب باشيم، تا به دام تفسير به رأي و تحميل نظريات بر قرآن نيفتيم.
-آيا اين‌كه در برخي موارد اثبات اعجاز علمي قرآن موجب اشتياق و ازدياد ايمان افراد مي‌شود به دليل قبلي برنمي‌گردد؟
+'''دلیل چهارم'''؛ گاهی نکات علمی قرآن، موجب جذب پیروان سایر ادیان به سوی قرآن و اسلام می‌شود. تلاش در این زمینه، نوعی [[ترویج اسلام]] است. دکتر «موریس بوکای» فرانسوی، در کتاب تورات، انجیل، قرآن و علم،<ref>ترجمه مهندس ذبیح الله، تهران، ج۳، ص۳۳۸.</ref> که چندین بار به فارسی و عربی ترجمه شده است، اعجاز علمی قرآن را با تورات و انجیل و علوم روز مقایسه نموده و ایمان خود را به قرآن ابراز کرده است. برخی از تفاسیر شیعی و سنی از روش علمی استفاده نموده‌اند؛ مانند [[تفسیر المیزان]] و [[تفسیر المنار]].
-دكتر رضايي: اين نتيجه‌ي همان دليل قبلي است. طرف‌داران تفسير علمي اين را يكي از دلايل تفسير علمي مي‌دانند؛ البته گاهي اعجاز اثبات مي‌شود و گاهي نمي‌شود. در مواردي كه اعجاز اثبات نمي‌شود، باز هم شگفتي‌ها و اشاراتِ علميِ قرآن، يك نوع شوق و شادي براي افراد، مخصوصاً براي متخصصين، ايجاد مي‎كند و علاقه‌ي آنها را به قرآن و دين زيادتر مي‌كند؛ مثلاً براي پزشك‌ها نكات پزشكي قرآن گفته مي‌شود.
+==جستارهای وابسته==
+* [[دلایل مخالفان تفسیر علمی قرآن]]
+* [[مراد از علم در تفسیر علمی قرآن]]
+* [[معیارهای تفسیر علمی تفسیر قرآن]]
+* [[مفهوم و اقسام تفسیر علمی قرآن]]
-دليل چهارم: گاهي نكات علمي قرآن موجب جذب غيرمسلمان‌ها به طرف قرآن و اسلام مي‌شود؛ پس تلاش در اين زمينه، يك نوع ترويج اسلام است؛ چون برخي از افراد اين راه را رفته‌اند و كتاب‌هايي هم در زمينه‌ي اشارات علمي قرآن نوشته‌اند؛ مثلاً دكتر «موريس بوكاي» فرانسوي، در كتاب تورات، انجيل، قرآن و علم،<ref>ترجمه‌ي مهندس ذبيح الله، تهران، ج۳، ص۳۳۸.</ref> كه چندين بار به فارسي و عربي ترجمه شده است، اعجاز علمي قرآن را با تورات و انجيل و علوم روز مقايسه نموده و ايمان خود را به قرآن ابراز كرده است. آيا درست است ما در اين زمينه تلاش نكنيم و اعجاز علمي قرآن را بررسي ننماييم؟ ما مي‌توانيم با بيان اعجاز علمي قرآن حقانيت و برتري آن را بر كتاب تورات و انجيل به اثبات برسانيم. ما بايد از بُعد علمي قرآن، براي جذب ديگران به طرف اسلام و اثبات حقّانيت قرآن و اسلام استفاده كنيم. البته بسياري از تفاسير رايج و موجود ـ چه شيعي و چه سني ـ از روش علمي استفاده نموده‌اند؛ مثل تفسير نمونه و الميزان.
-{{پایان پاسخ}}
-==منابع==
+== منابع ==
-<references />
+{{پانویس|۲}}
 {{شاخه
-  | شاخه اصلی =
+  | شاخه اصلی = تفسیر
-|شاخه فرعی۱ =
+ | شاخه فرعی۱ = روش‌ها و مبانی تفسیری
-|شاخه فرعی۲ =
+ | شاخه فرعی۲ = تفسیر علمی
-|شاخه فرعی۳ =
+| شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =شد
-  | تیترها =
+  | تیترها =شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
-  | تغییر مسیر =
+  | تغییر مسیر =شد
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+  | بازبینی نویسنده =
-  | تکمیل =
+ | ارزیابی کمی =
-  | اولویت =
+  | تکمیل =
-  | کیفیت =
+  | اولویت = ب
+  | کیفیت = ج
 }}
 {{پایان متن}}