عقل رعایت و عقل روایت

سؤال

سوال: در این روایت منظور از « عقل رعایت و عقل روایت » چیست: «اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَه لَا عَقْلَ رِوَايَه فَإِنَّ رُوَاه الْعِلْمِ كَثِيرٌ وَ رُعَاتَهُ قَلِيلٌ»؟

عقل رعایت، تدبر و فهمیدن معنا همراه با عمل کردن است عقل روایت، فقط نقل کردن الفاظ و توجه نکردن به پیام‌های اصلی آن است.

رعایت عقل این است که آنچه را که می‌شنوید، خوب درک کنید، پیامش را بگیرید و در زندگی خود عملی سازید، نه اینکه فقط به شنیدن و نقل کردن آن به دیگران بدون عمل بسنده کنید.

متن حدیث

امیرمومنان(ع) فرمود:

« اعْقِلُوا الْخَبَرَ إِذَا سَمِعْتُمُوهُ عَقْلَ رِعَايَه لَا عَقْلَ رِوَايَه فَإِنَّ رُوَاه الْعِلْمِ كَثِيرٌ ورُعَاتَهُ قَلِيلٌ

چون روايتى را شنيديد، آن را بفهميد(و عمل کنید)، نه اینکه نقل كنيد(وعمل نداشته باشید)، زيرا راويان علم فراوان و عمل كنندگان آن اندكند.

»

عقل رعایه و عقل روایه

امیر مومنان(ع) تذکر می‌دهد که هر چه را شنیدید، برای عمل کردن بشنوید نه برای حفظ کردن و شنیدن خالی. برای عمل کردن باید شنیده‌ها را فهمید و مراعات کرد و عقل روایت یعنی انسان فقط روایت کند و گوش دهد. یاد گرفتن دانش و عملی نکردن آن در زنذگی ثمره‌ای ندارد و این است که حضرت می‌گوید هر گاه خبرى را مى‏‌شنويد، آن را فهم و رعايت كنيد نه آنكه بشنويد براى روايت كردن كه راويان علم بسيارند و كسانى كه بفهمند و رعايت كنند اندك هستند. در نگاه امیرمومنان، عقل رعایت، تدبر و فهمیدن معنا و عمل کردن بدان در زندگی است و عقل روایت، فقط نقل کردن الفاظ و توجه نکردن به پیام‌های اصلی آن است.

امیر مومنان(ع) مردم را از اينكه لطايف علمى و حكمت را از او و ديگران مى‏‌شنوند و بدون تأمل و درك كردن آن را روايت كنند، منع کرده است و اين كارى است كه امروز برخی از محدثان انجام مى‏‌دهند. بيشتر قاریان قرآن مى‏‌خوانند ولى از معانى آن جز اندكى نمى‏‌فهمند و در قرآن تدبر ندارند. حضرت به آنان فرمان داده است آنچه را مى‏‌شنوند در باره‌‏اش تعقل كنند و با فهم و معرفت دريابند. امیرمومنان در پایان هشدار می‌دهد كسانى كه بينديشند و رعايت كنند کم هستند و کسانی که نقل کنند و تاثیری در زندگی خود نداشته باشد فراوان هستند و حقیقت را گفته است.