روحانیت و توسعه و تکنولوژی: تفاوت میان نسخه‌ها

(صفحه‌ای تازه حاوی «{{شروع متن}} {{سوال}} تاريخ مي گويد شما(روحانیت) هميشه دشمن تكنولوژي و توسعه بوده ايد، مگر شما نبوديد با شناسنامه و... مخالفت كرديد؟ {{پایان سوال}} {{پاسخ}} اگر امروز غرب مدعی تمدن و پیشرفت است، مسلمانان در پرتو تعالیم اسلام، سالیان طولانی برخوردار ا...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایشگر دیداری
 
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
تاريخ مي گويد شما(روحانیت) هميشه دشمن تكنولوژي و توسعه بوده ايد، مگر شما نبوديد با شناسنامه و... مخالفت كرديد؟
آیا حوزه و روحانیت مخالف تکنولوژی و توسعه است؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{درگاه|حوزه و روحانیت}}
آموزه‌های [[اسلام]]، تأکید و تشویق ویژه نسبت به علم و دانش و اهمیت تفکر و اندیشه‌ورزی زمینه‌ساز رشد و پیشرفت [[مسلمانان]] و پایه‌گذاری تمدنی درخشان گردید. اسلام و جامعه روحانیت از پیشتازان پیشرفت و توسعه و گسترش تمدن در جهان بوده‌اند. دانشمندان غربی همچون ویل دورانت معتقدند تمدن اسلامی سبب پیشرفت و گسترش علم و فرهنگ در جهان به خصوص جامعه غربی شده و بسیاری از علوم مختلف مدیون فعالیت مسلمانان بوده است.
اسلام و علمای اسلامی، با مبانی و تفکر الحادی حاکم بر تمدن غربی مخالفند.
مبانی و تفکر غربی با نگاه تک بعدی و مادی خود به انسان، ارزش‌های اخلاقی و معنوی انسان را از بین برده و انسان را در بحران‌های متعددی گرفتار کرده‌است.


{{پاسخ}}
==وامداری غرب از تمدن اسلامی==
اگر امروز غرب مدعی تمدن و پیشرفت است، مسلمانان در پرتو تعالیم اسلام، سالیان طولانی برخوردار از پیشرفت و تمدن بوده اند و غرب پیشرفت خود را وامدار اسلام است.
اگر امروز غرب مدعی تمدن و پیشرفت است، مسلمانان در پرتو تعالیم [[اسلام]]، سالیان طولانی برخوردار از پیشرفت و تمدن بوده‌اند و غرب پیشرفت خود را وامدار اسلام است.


پیشینه و کارنامه درخشان تمدن اسلامی سندی روشن بر توانمندی و ظرفیت علمی و کارنامه عملی اسلام در ترسیم پیشرفت و توسعه است.  
پیشینه و کارنامه درخشان [[تمدن اسلامی]] قبل از پیشرفت غرب پسا رنسانس، سندی روشن بر توانمندی و ظرفیت علمی و کارنامه عملی اسلام در ترسیم پیشرفت و توسعه است.  


نمونه هایی از اعترافات اندیشمندان غربی به تمدن اسلامی و وامداری غرب از آن
=== اعترافات اندیشمندان غربی===
ویل دورانت -تاریخ‌نگار آمریکایی- در کتاب تاریخ تمدن چنین می‌نویسد: «[[اسلام]] طی پنج قرن، از سال ۸۱ تا ۵۹۷ق (۷۰۰ تا ۱۲۰۰م) از لحاظ نیرو، نظم، بسط قلمرو حکومت، تصفیه [[اخلاق]] و رفتار، سطح زندگانی، وضع قوانین منصفانه انسانی و [[تساهل دینی]]، ادبیات، دانشوری، علم، طب و [[فلسفه]] پیشاهنگ جهان بود... اسلام در جهان مسیحی نفوذ همه جانبه و بسیار داشت. اروپای مسیحی غذاها، شربت‌ها، دارو، درمان، اسلحه، استفاده از نشان‌های مخصوص خانوادگی، سلیقه و انگیزه هنری، ابزارها و فنون صنعت و تجارت و قوانین و راه‌های دریایی را از اسلام فرا گرفت و غالباً لغات آن را نیز از مسلمانان اقتباس کرد... علمای اسلامی، ریاضیات، طبیعیات، شیمی، ستاره‌شناسی و پزشکی یونان را حفظ کردند و به کمال رساندند و این میراث یونانی را که بسیار غنی‌تر شده بود، به اروپا انتقال دادند. پزشکان اسلامی پانصد سال تمام، علمدار طب در جهان بودند.. [[ابن سینا]] و ابن رشد از نظر فلاسفه مدرسی اروپا که این دو را در مرجعیت بعد از یونانیان قرار می‌دادند، انوار شرق بودند... این نفوذ اسلامی از راه بازرگانی و [[جنگ‌های صلیبی]]، ترجمه هزاران کتاب از عربی به لاتینی و مسافرت‌های دانشورانی از قبیل ژربر، مایکل اسکات و... به اسپانیای مسلمان انجام گرفت»<ref>ویل، دورانت، تاریخ تمدن، ترجمه ابوطالب صارمی و دیگران، (عصر ایمان، بخش اول)، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی،۱۳۷۳ش، ج۴، ص۴۳۴-۴۳۲.</ref>


ویل دورانت در تاریخ تمدن چنین می نویسد: « اسلام طى پنج قرن، از سال ۸۱ تا ۵۹۷ ه. ق (۷۰۰ تا ۱۲۰۰ م) از لحاظ نیرو، نظم، بسط قلمرو حکومت، تصفیه اخلاق و رفتار، سطح زندگانى، وضع قوانین منصفانه انسانى و تساهل دینى، ادبیات، دانشورى، علم، طب و فلسفه پیشاهنگ جهان بود...اسلام در جهان مسیحى نفوذ گوناگون و بسیارداشت. اروپاى مسیحى غذاها، شربت ها، دارو، درمان، اسلحه، استفاده از نشان هاى مخصوص خانوادگى، سلیقه و انگیزه هنرى، ابزارها و فنون صنعت و تجارت و قوانین و راه هاى دریایى را از اسلام فرا گرفت و غالباً لغات آن را نیز از مسلمانان اقتباس کرد ... علماى اسلامی ، ریاضیات، طبیعیات، شیمى، ستاره شناسی و پزشکی یونان را حفظ کردند و به کمال رسانیدند و این میراث یونانی را که بسیار غنى تر شده بود، به اروپا انتقال دادند. پزشکان اسلامی پانصد سال تمام علمدار طب در جهان بودند.. ابن سینا و ابن رشد از نظر فلاسفه مدرسی اروپا که این دو را در مرجعیت بعد از یونانیان قرار می دادند ، انوار شرق بودند ... این نفوذ اسلامى [از راه] بازرگانى و جنگ هاى صلیبى، ترجمه هزاران کتاب از عربى به لاتینى و مسافرت هاى دانشورانى از قبیل ژربر، مایکل اسکات ... به اسپانیاى مسلمان [انجام گرفت]»<ref>ویل، دورانت، تاریخ تمدن، ترجمه ابوطالب صارمی و دیگران، (عصر ایمان، بخش اول)، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى،۱۳۷۳، ج۴، ص۴۳۴-۴۳۲</ref>
مونتگمری وات می‌گوید: «ما اروپایی‌ها مدیون بودن فرهنگ‌مان را به [[اسلام]] نادیده می‌گیریم، ما اغلب اوقات گستره و اهمیت تأثیر اسلام را بر میراث فرهنگی‌مان دست کم می‌گیریم و بعضی اوقات حتی از آن به کلی چشم‌پوشی می‌کنیم... امروزه ما اروپاییان غربی باید برداشت غلط خودمان را اصلاح کنیم و بر دین‌مان نسبت به جهان اسلام و عرب اعتراف نماییم.»<ref>وات، مونتگمری، تأثیر اسلام در اروپا، ترجمه یقوب آژند، تهران، مولی، ۱۳۶۱ش، ص۱۰، ۱۴۸.</ref>  


مونتگمری وات می گوید : «ما اروپاییها مدیون بودن فرهنگمان را به اسلام نادیده می گیریم ، ما اغلب اوقات گستره و اهمیت تأثیر اسلام را بر میراث فرهنگی مان دست کم می گیریم و بعضی اوقات حتی از آن به کلی چشم پوشی می کنیم ... امروزه بر ما اروپاییان غربی است که برداشت غلط خودمان را اصلاح کنیم و بر دینمان نسبت به جهان اسلام و عرب اعتراف نماییم.»<ref>وات، مونتگمری، ت، تأثیر اسلام در اروپا، ترجمه یقوب آژند، تهران: مولی، ۱۳۶۱، ص۱۰ ، ۱۴۸</ref>  
زیگرید هونکه می‌نویسد: «تمدن اسلامی که به وسیله [[مسلمانان]] آغاز شد، نه تنها میراث یونان را از انهدام و فراموشی نجات داد و آن را اسلوب و نظم بخشید و به اروپا داد، بلکه آنان پایه‌گذار شیمی آزمایشی، فیزیک، جبر، علم حساب به مفهوم امروزی و مثلثات فضایی، زمین‌شناسی و جامعه‌شناسی هستند. تمدن اسلامی تعداد زیادی کشفیات گران‌بها و اختراعاتی در همه بخش‌های علوم تجربی که اکثر آن‌ها را بعدها نویسندگان اروپایی دزدانه به‌حساب خودشان گذاشتند، به مغرب زمین هدیه کرده است، ولی شاید گران‌بهاترین آن‌ها، اسلوب تحقیقات علم طبیعی باشد که این پیش‌قدمی مسلمانان بود که جای پا را برای اروپا باز کرد و منجر به شناخت قوانین طبیعت و برتری و کنترل آن گردیدند.»<ref>صرفی، محمد تقی، تمدن اسلامی از زبان بیگانگان، تهران، دفترنشربرگزیده، ۱۳۷۴ش، ص۱۰۶.</ref>


زیگرید هونکه می نویسد: «تمدن اسلامی که به وسیله مسلمانان آغاز شد ، نه تنها میراث یونان را از انهدام و فراموشی نجات داد و آن را اسلوب و نظم بخشید و به اروپا داد ، بلکه آنان پایه گذار شیمی آزمایشی ، فیزیک ، جبر ، علم حساب به مفهوم امروزی و مثلثات فضایی ، زمین شناسی و جامعه شناسی هستند . تمدن اسلامی تعداد زیادی کشفیات گرانبها و اختراعاتی در همه بخش های علوم تجربی که اکثر آنها بعدها نویسندگان اروپایی دزدانه به حساب خودشان گذاشتند، به مغرب زمین هدیه کرده است ، ولی شاید گرانبهاترین آنها را اسلوب تحقیقات علم طبیعی باشد که این پیش قدمی مسلمانان بود که جای پا را برای اروپا باز کرد و منجر به شناخت قوانین طبیعت و تفوق و کنترل آن گردیدند.»<ref>صرفی، محمد تقی، تمدن اسلامی از زبان بیگانگان، تهران:دفترنشربرگزیده،۱۳۷۴، ص۱۰۶</ref>
==عدم مخالفت علما با اصل توسعه و پیشرفت==
[[اسلام]] و علما با اصل توسعه و پیشرفت و دستاوردهای بشری مخالف نیستند. آموزه‌های اسلام، تأکید و تشویق ویژه‌ای نسبت به علم و دانش، اهمیت تفکر و اندیشه‌ورزی، سفارش به کار و تلاش و اتقان کارها و... دارد که زمینه‌ساز رشد و پیشرفت [[مسلمانان]] و پایه‌گذاری تمدنی درخشان گردید. آنچه اسلام و علما با آن مخالف هستند، مبانی و تفکر الحادی حاکم بر تمدن غربی است که با نگاه تک بعدی و مادی خود به انسان، ارزش‌های اخلاقی و معنوی انسان را به فراموشی سپرده‌اند و انسان را در بحران‌های متعددی گرفتار کرده و عرصه‌های مختلف زندگی بشر امروز را تحت تأثیر خود قرارداده است.


اسلام و علما با اصل توسعه و پیشرفت و دستاوردهای بشری مخالف نیستند. آموزه های اسلام، تأکید و تشویق ویژه نسبت به علم و دانش، اهمیت تفکر و اندیشه ورزی، سفارش به کار و تلاش و اتقان کارها و... زمینه ساز رشد و پیشرفت مسلمانان و پایه گذاری تمدنی درخشان گردید. آنچه اسلام و علما با آن مخالف هستند، مبانی و تکفر حاکم بر تمدن غربی است که با نگاه تک بعدی و مادی خود به انسان، ارزش های اخلاقی و معنوی انسان را به فراموشی سپرده اند و انسان را در گرداب بحران های متعددی گرفتار است که حوزه های مختلف زندگی بشر امروز را متأثر ساخته است.گستره این بحران ها از ساحت معرفت و اندیشه گرفته تا نگاه به انسان و ابعاد اخلاقی، سیاسی و اجتماعی او سایه افکنده است و زرق و برق پیشرفت مادی و تکنولوژیکی نیز نتوانسته، سایه سنگین افول ارزش های معنوی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی را پنهان دارد و در پس این پیشرفت مادی، پس رفت در معنویت، ارزش ها و انسانیت را به ارمغان آورده است.
مخالفت برخی از علما با بعضی از مظاهر تمدن به اصل آن‌ها مربوط نبوده، بلکه به فرهنگ مخلوط با آن و تأثیرات مخرب آن‌ها باز می‌گردد که بر فرهنگ مردم دارند. مخالفت علما با سینما، تئاتر، رادیو، تلویزیون و... در این راستا صورت می‌گرفت. از این جهت، مسئله تنها استفاده از تکنولوژی نیست، بلکه فرهنگی است که با این تکنولوژی منتقل می‌شود. زیرا تکنولوژی از ارزش‌های خود جدا نیست و با ورود تکنولوژی، فرهنگ آن نیز وارد زندگی می‌شود و این موجب فاصله گرفتن از فرهنگ اسلامی خواهد شد.


رنه گنون در مورد پیامدها و بن بست‌های تمدن جدید چنین می‌نویسد:«كسانی كه تنعّم و رفاه را آرمان خود ساخته بودند و از بهبودهایی كه بر اثر پیشرفت و ترقّی حاصل گشته، برخوردارند، آیا خوشبخت تر از ابنای بشر در روزگاران پیشین هستند؟ امروزه وسایل ارتباطی سریع تر و امكانات بیشتری وجود دارند، ولی عدم تعادل و نابسامانی و احساس نیاز بیشتر، او را در معرض خطر فقدان قرار داده و امنیت او هر چه بیشتر در معرض تهدید قرار گرفته است؛ زیرا هدف تمدن جدید، چیزی جز افزایش نیازمندی‌های تصنّعی، بهره گیری جنون آمیز از امكانات، مواهب طبیعی و لذت طلبی و ارضای هر چه بیشتر و غوطه ور ساختن انسان در زندگی ماشینی چیز دیگری نیست.»<ref>گنون، رنه ، بحران دنیای متجدد، ترجمه ضیاء الدین دهشیری، تهران : امیر كبیر، ۱۳۷۲، ص۱۴۴</ref>
اصل این واکنش‌ها صرف نظر از برخی واکنش‌های نامناسب، نشان‌دهنده هوشیاری علماست که نمی‌خواهند چشم و گوش بسته و بدون بررسی ابعاد مختلف یک موضوع، صرفاً به دلیل تقلید از دیگران، آن را بپذیرند؛ بلکه نسبت به ابعاد مختلف آن تأمل و توجه می‌کنند. روش علما در برخورد با مظاهر تمدن نه تعصب کورکورانه و پذیرش کامل آن بوده، نه تعصب جاهلانه در رد مطلق آن؛ بلکه نگاه واقع‌بینانه به آن و پذیرش جنبه‌های مثبت بوده‌است.  


مخالفت برخی از علما با بعضی از مظاهر تمدن به اصل آنها مربوط نبوده، بلکه به فرهنگی باز می گردد که به همراه خود داشته و تأثیرات مخربی است که بر فرهنگ مردم دارند. مخالفت علما با سینما، تئاتر، رادیو و تلویزیون و... در در این راستا صورت می گرفت. از این جهت مسأله تنها استفاده از تکنولوژی نیست، بلکه فرهنگی است که با این تکنولوژی منتقل می شود. زیرا تکنولوژی از ارزش های خود جدا نیست و با ورود تکنولوژی فرهنگ آن نیز وارد زندگی می شود و این موجب فاصله گرفتن از فرهنگ اسلامی خواهد شد.
در میان [[روحانیت]]، برخی افراد در برخورد با بعضی از مظاهر تمدن، واکنش‌های جمودگرایانه داشته‌اند که جریان‌های مخالف روحانیت تلاش می‌کنند با استناد به آن و عمومیت بخشی این نگاه به همه روحانیت، جامعه روحانیت را مخالف تمدن و پیشرفت معرفی نمایند؛ اما چنین نگاهی، نگاه موردی بوده نه نگاه غالب جامعه روحانیت؛ از این رو نباید آن را به‌عنوان نگاه جامعه علما و روحانیت تلقی گردد.  


اصل این واکنش ها صرف نظر از برخی از واکنش های نا مناسب، نشان دهنده هوشیاری علماست که نمی خواهند چشم و گوش بسته و بدون بررسی ابعاد مختلف یک موضوع، صرفاً به دلیل تقلید از دیگران، آن را بپذیرند، بلکه نسبت به ابعاد مختلف آن تأمل و توجه می کنند. روش علما در برخورد با مظاهر تمدن نه تعصب کورکورانه و پذیرش در بست آن بوده و نه تعصب جاهلانه در رد مطلق آن، بلکه نگاه واقع بینانه به آن و پذیرش جنبه های مثبت است.  
پیشرفت و توسعه نسخه واحدی نداشته و دستیابی به پیشرفت، منحصر به پذیرفتن همه الزامات تمدن غرب نیست و [[اسلام]] بر پایه آموزه‌ها و مبانی مترقی خود، پایه‌گذار پیشرفت بوده است.


در میان روحانیت، برخی افراد در برخورد با بعضی از مظاهر تمدن، واکنش های جمود گرایانه داشته اند که جریان های مخالف روحانیت تلاش می کنند با استناد به آن و تعمیم این نگاه به همه روحانیت، جامعه روحانیت را مخالف تمدن و پیشرفت معرفی نمایند، اما چنین نگاهی، نگاه موردی بوده نه نگاه غالب جامعه روحانیت از این رو نباید آن را به عنوان نگاه جامعه علما و روحانیت تلقی گردد.  
احیای [[تمدن اسلامی]] در عصر حاضر می‌تواند الگوی مناسب و جایگزین الگوی پیشرفت غربی باشد.  


پیشرفت و توسعه یک نسخه واحد نداشته و دستیابی به پیشرفت منحصر به پذیرفتن همه الزامات تمدن غرب نیست و اسلام بر پایه آموزه ها و مبانی مترقی خود پایه گذار پیشرفت بوده و احیای تمدن اسلامی در عصر حاضر می تواند الگوی مناسب و جایگزین الگوی پیشرفت غربی باشد.  
==چالش‌های تمدن برآمده از مبانی حاکم بر غرب==
بحران‌های تمدن غرب و خلأهای بسیاری در معرفت و اندیشه و همچنین در ابعاد اخلاقی، سیاسی و اجتماعی انسان به گستردگی هویداست. پیشرفت مادی و فناورانه نیز نتوانسته، سایه سنگین افول ارزش‌های معنوی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی را پنهان دارد و در پس این پیشرفت مادی، پس‌رفت در معنویت، ارزش‌ها و انسانیت را به ارمغان آورده است.


رنه گنون در مورد پیامدها و بن بست‌های تمدن جدید چنین می‌نویسد: «کسانی که تنعّم و رفاه را آرمان خود ساخته بودند و از بهبودهایی که بر اثر پیشرفت و ترقّی حاصل گشته، برخوردارند، آیا خوشبخت‌تر از ابنای بشر در روزگاران پیشین هستند؟ امروزه وسایل ارتباطی سریع‌تر و امکانات بیشتری وجود دارند، ولی عدم تعادل و نابسامانی و احساس نیاز بیشتر، او را در معرض خطر فقدان قرار داده و امنیت او هر چه بیشتر در معرض تهدید قرار گرفته است؛ زیرا هدف تمدن جدید، چیزی جز افزایش نیازمندی‌های تصنّعی، بهره گیری جنون آمیز از امکانات، مواهب طبیعی و لذت‌طلبی و ارضای هر چه بیشتر و غوطه‌ور ساختن انسان در زندگی ماشینی چیز دیگری نیست.»<ref>گنون، رنه، بحران دنیای متجدد، ترجمه ضیاء الدین دهشیری، تهران، امیر کبیر، ۱۳۷۲ش، ص۱۴۴.</ref>
==منابع==
==منابع==
<references />
<references />
خط ۳۸: خط ۴۹:
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
| شناسه =  
| شناسه =  
| تیترها =  
| تیترها =  
| ویرایش =  
| ویرایش =  
| لینک‌دهی =  
| لینک‌دهی =  
| ناوبری =  
| ناوبری =  
| نمایه =  
| نمایه =  
| تغییر مسیر =  
| تغییر مسیر =  
| ارجاعات =  
| ارجاعات =  
| بازبینی =  
| بازبینی =  
| تکمیل =  
| تکمیل =  
| اولویت =  
| اولویت =  
| کیفیت =  
| کیفیت = د
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}
[[ps:روحانیت، پرمختیا او ټیکنالوجي]]
[[En:Islamic Seminaries, Development and Technology]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۴۵

سؤال

آیا حوزه و روحانیت مخالف تکنولوژی و توسعه است؟

درگاه‌ها
حوزه-و-روحانیت.png


آموزه‌های اسلام، تأکید و تشویق ویژه نسبت به علم و دانش و اهمیت تفکر و اندیشه‌ورزی زمینه‌ساز رشد و پیشرفت مسلمانان و پایه‌گذاری تمدنی درخشان گردید. اسلام و جامعه روحانیت از پیشتازان پیشرفت و توسعه و گسترش تمدن در جهان بوده‌اند. دانشمندان غربی همچون ویل دورانت معتقدند تمدن اسلامی سبب پیشرفت و گسترش علم و فرهنگ در جهان به خصوص جامعه غربی شده و بسیاری از علوم مختلف مدیون فعالیت مسلمانان بوده است.

اسلام و علمای اسلامی، با مبانی و تفکر الحادی حاکم بر تمدن غربی مخالفند.

مبانی و تفکر غربی با نگاه تک بعدی و مادی خود به انسان، ارزش‌های اخلاقی و معنوی انسان را از بین برده و انسان را در بحران‌های متعددی گرفتار کرده‌است.

وامداری غرب از تمدن اسلامی

اگر امروز غرب مدعی تمدن و پیشرفت است، مسلمانان در پرتو تعالیم اسلام، سالیان طولانی برخوردار از پیشرفت و تمدن بوده‌اند و غرب پیشرفت خود را وامدار اسلام است.

پیشینه و کارنامه درخشان تمدن اسلامی قبل از پیشرفت غرب پسا رنسانس، سندی روشن بر توانمندی و ظرفیت علمی و کارنامه عملی اسلام در ترسیم پیشرفت و توسعه است.

اعترافات اندیشمندان غربی

ویل دورانت -تاریخ‌نگار آمریکایی- در کتاب تاریخ تمدن چنین می‌نویسد: «اسلام طی پنج قرن، از سال ۸۱ تا ۵۹۷ق (۷۰۰ تا ۱۲۰۰م) از لحاظ نیرو، نظم، بسط قلمرو حکومت، تصفیه اخلاق و رفتار، سطح زندگانی، وضع قوانین منصفانه انسانی و تساهل دینی، ادبیات، دانشوری، علم، طب و فلسفه پیشاهنگ جهان بود... اسلام در جهان مسیحی نفوذ همه جانبه و بسیار داشت. اروپای مسیحی غذاها، شربت‌ها، دارو، درمان، اسلحه، استفاده از نشان‌های مخصوص خانوادگی، سلیقه و انگیزه هنری، ابزارها و فنون صنعت و تجارت و قوانین و راه‌های دریایی را از اسلام فرا گرفت و غالباً لغات آن را نیز از مسلمانان اقتباس کرد... علمای اسلامی، ریاضیات، طبیعیات، شیمی، ستاره‌شناسی و پزشکی یونان را حفظ کردند و به کمال رساندند و این میراث یونانی را که بسیار غنی‌تر شده بود، به اروپا انتقال دادند. پزشکان اسلامی پانصد سال تمام، علمدار طب در جهان بودند.. ابن سینا و ابن رشد از نظر فلاسفه مدرسی اروپا که این دو را در مرجعیت بعد از یونانیان قرار می‌دادند، انوار شرق بودند... این نفوذ اسلامی از راه بازرگانی و جنگ‌های صلیبی، ترجمه هزاران کتاب از عربی به لاتینی و مسافرت‌های دانشورانی از قبیل ژربر، مایکل اسکات و... به اسپانیای مسلمان انجام گرفت»[۱]

مونتگمری وات می‌گوید: «ما اروپایی‌ها مدیون بودن فرهنگ‌مان را به اسلام نادیده می‌گیریم، ما اغلب اوقات گستره و اهمیت تأثیر اسلام را بر میراث فرهنگی‌مان دست کم می‌گیریم و بعضی اوقات حتی از آن به کلی چشم‌پوشی می‌کنیم... امروزه ما اروپاییان غربی باید برداشت غلط خودمان را اصلاح کنیم و بر دین‌مان نسبت به جهان اسلام و عرب اعتراف نماییم.»[۲]

زیگرید هونکه می‌نویسد: «تمدن اسلامی که به وسیله مسلمانان آغاز شد، نه تنها میراث یونان را از انهدام و فراموشی نجات داد و آن را اسلوب و نظم بخشید و به اروپا داد، بلکه آنان پایه‌گذار شیمی آزمایشی، فیزیک، جبر، علم حساب به مفهوم امروزی و مثلثات فضایی، زمین‌شناسی و جامعه‌شناسی هستند. تمدن اسلامی تعداد زیادی کشفیات گران‌بها و اختراعاتی در همه بخش‌های علوم تجربی که اکثر آن‌ها را بعدها نویسندگان اروپایی دزدانه به‌حساب خودشان گذاشتند، به مغرب زمین هدیه کرده است، ولی شاید گران‌بهاترین آن‌ها، اسلوب تحقیقات علم طبیعی باشد که این پیش‌قدمی مسلمانان بود که جای پا را برای اروپا باز کرد و منجر به شناخت قوانین طبیعت و برتری و کنترل آن گردیدند.»[۳]

عدم مخالفت علما با اصل توسعه و پیشرفت

اسلام و علما با اصل توسعه و پیشرفت و دستاوردهای بشری مخالف نیستند. آموزه‌های اسلام، تأکید و تشویق ویژه‌ای نسبت به علم و دانش، اهمیت تفکر و اندیشه‌ورزی، سفارش به کار و تلاش و اتقان کارها و... دارد که زمینه‌ساز رشد و پیشرفت مسلمانان و پایه‌گذاری تمدنی درخشان گردید. آنچه اسلام و علما با آن مخالف هستند، مبانی و تفکر الحادی حاکم بر تمدن غربی است که با نگاه تک بعدی و مادی خود به انسان، ارزش‌های اخلاقی و معنوی انسان را به فراموشی سپرده‌اند و انسان را در بحران‌های متعددی گرفتار کرده و عرصه‌های مختلف زندگی بشر امروز را تحت تأثیر خود قرارداده است.

مخالفت برخی از علما با بعضی از مظاهر تمدن به اصل آن‌ها مربوط نبوده، بلکه به فرهنگ مخلوط با آن و تأثیرات مخرب آن‌ها باز می‌گردد که بر فرهنگ مردم دارند. مخالفت علما با سینما، تئاتر، رادیو، تلویزیون و... در این راستا صورت می‌گرفت. از این جهت، مسئله تنها استفاده از تکنولوژی نیست، بلکه فرهنگی است که با این تکنولوژی منتقل می‌شود. زیرا تکنولوژی از ارزش‌های خود جدا نیست و با ورود تکنولوژی، فرهنگ آن نیز وارد زندگی می‌شود و این موجب فاصله گرفتن از فرهنگ اسلامی خواهد شد.

اصل این واکنش‌ها صرف نظر از برخی واکنش‌های نامناسب، نشان‌دهنده هوشیاری علماست که نمی‌خواهند چشم و گوش بسته و بدون بررسی ابعاد مختلف یک موضوع، صرفاً به دلیل تقلید از دیگران، آن را بپذیرند؛ بلکه نسبت به ابعاد مختلف آن تأمل و توجه می‌کنند. روش علما در برخورد با مظاهر تمدن نه تعصب کورکورانه و پذیرش کامل آن بوده، نه تعصب جاهلانه در رد مطلق آن؛ بلکه نگاه واقع‌بینانه به آن و پذیرش جنبه‌های مثبت بوده‌است.

در میان روحانیت، برخی افراد در برخورد با بعضی از مظاهر تمدن، واکنش‌های جمودگرایانه داشته‌اند که جریان‌های مخالف روحانیت تلاش می‌کنند با استناد به آن و عمومیت بخشی این نگاه به همه روحانیت، جامعه روحانیت را مخالف تمدن و پیشرفت معرفی نمایند؛ اما چنین نگاهی، نگاه موردی بوده نه نگاه غالب جامعه روحانیت؛ از این رو نباید آن را به‌عنوان نگاه جامعه علما و روحانیت تلقی گردد.

پیشرفت و توسعه نسخه واحدی نداشته و دستیابی به پیشرفت، منحصر به پذیرفتن همه الزامات تمدن غرب نیست و اسلام بر پایه آموزه‌ها و مبانی مترقی خود، پایه‌گذار پیشرفت بوده است.

احیای تمدن اسلامی در عصر حاضر می‌تواند الگوی مناسب و جایگزین الگوی پیشرفت غربی باشد.

چالش‌های تمدن برآمده از مبانی حاکم بر غرب

بحران‌های تمدن غرب و خلأهای بسیاری در معرفت و اندیشه و همچنین در ابعاد اخلاقی، سیاسی و اجتماعی انسان به گستردگی هویداست. پیشرفت مادی و فناورانه نیز نتوانسته، سایه سنگین افول ارزش‌های معنوی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی را پنهان دارد و در پس این پیشرفت مادی، پس‌رفت در معنویت، ارزش‌ها و انسانیت را به ارمغان آورده است.

رنه گنون در مورد پیامدها و بن بست‌های تمدن جدید چنین می‌نویسد: «کسانی که تنعّم و رفاه را آرمان خود ساخته بودند و از بهبودهایی که بر اثر پیشرفت و ترقّی حاصل گشته، برخوردارند، آیا خوشبخت‌تر از ابنای بشر در روزگاران پیشین هستند؟ امروزه وسایل ارتباطی سریع‌تر و امکانات بیشتری وجود دارند، ولی عدم تعادل و نابسامانی و احساس نیاز بیشتر، او را در معرض خطر فقدان قرار داده و امنیت او هر چه بیشتر در معرض تهدید قرار گرفته است؛ زیرا هدف تمدن جدید، چیزی جز افزایش نیازمندی‌های تصنّعی، بهره گیری جنون آمیز از امکانات، مواهب طبیعی و لذت‌طلبی و ارضای هر چه بیشتر و غوطه‌ور ساختن انسان در زندگی ماشینی چیز دیگری نیست.»[۴]

منابع

  1. ویل، دورانت، تاریخ تمدن، ترجمه ابوطالب صارمی و دیگران، (عصر ایمان، بخش اول)، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی،۱۳۷۳ش، ج۴، ص۴۳۴-۴۳۲.
  2. وات، مونتگمری، تأثیر اسلام در اروپا، ترجمه یقوب آژند، تهران، مولی، ۱۳۶۱ش، ص۱۰، ۱۴۸.
  3. صرفی، محمد تقی، تمدن اسلامی از زبان بیگانگان، تهران، دفترنشربرگزیده، ۱۳۷۴ش، ص۱۰۶.
  4. گنون، رنه، بحران دنیای متجدد، ترجمه ضیاء الدین دهشیری، تهران، امیر کبیر، ۱۳۷۲ش، ص۱۴۴.