دلیل قصاص نشدن پدر برای قتل فرزند: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
Nazarzadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =') |
||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
ماده ۲۲۰ قانون مجازات اسلامی مقرر می‌دارد: «پدر یا جد پدری که فرزند خود را بکشد قصاص نمی‌شود و به پرداخت دیه به ورثه مقتول و تعزیر محکوم خواهد شد» در حالیکه در قرآن به حق قصاص کسی که بدون دلیل دیگری را بکشد تصریح شده است؟ | ماده ۲۲۰ قانون مجازات اسلامی مقرر می‌دارد: «پدر یا جد پدری که فرزند خود را بکشد قصاص نمی‌شود و به پرداخت دیه به ورثه مقتول و تعزیر محکوم خواهد شد» در حالیکه در قرآن به حق قصاص کسی که بدون دلیل دیگری را بکشد تصریح شده است؟ | ||
{{پایان سوال}} | {{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}}دلیل اصلی بر قصاص‌نکردن پدر یا جد پدری بر قتل فرزند، روایات است. تمامی فقیهان بر این حکم اتفاق نظر دارند. قصاص نشدن پدر و پدر بزرگ نزد فقها قطعی و مسلم است. مجازات تعزیری پدر برای قتل فرزند در ماده ۶۱۲ قانون مجازات اسلامی نیز پیش‌بینی شده است. | ||
== بیان عام قرآن درباره قصاص == | == بیان عام قرآن درباره قصاص == | ||
آیاتی از قرآن که حکم قصاص را بیان فرموده است به تشریع حکم قصاص پرداخته و می‌فرماید: {{قرآن|یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کتِبَ عَلَیْکمُ الْقِصَاصُ فِی الْقَتْلَی الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالأُنثَی بِالأُنثَی…|ترجمه=ای کسانی که ایمان آورده‌اید قانون قصاص در مورد کشتگان بر شما چنین مقررّ گردیده است، آزاد در برابر آزاد و برده در برابر برده و زن در برابر زن.|سوره=بقره|آیه=۱۷۸}} | آیاتی از قرآن که حکم قصاص را بیان فرموده است به تشریع حکم قصاص پرداخته و می‌فرماید: {{قرآن|یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کتِبَ عَلَیْکمُ الْقِصَاصُ فِی الْقَتْلَی الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالأُنثَی بِالأُنثَی…|ترجمه=ای کسانی که ایمان آورده‌اید قانون قصاص در مورد کشتگان بر شما چنین مقررّ گردیده است، آزاد در برابر آزاد و برده در برابر برده و زن در برابر زن.|سوره=بقره|آیه=۱۷۸}} | ||
این آیات، تنها بیانگر حکم کلی و عام [[قصاص]] و تشریع آن در شریعت اسلام است بدون اینکه از جزئیات و فروعات این حکم سخن به میان آورده باشد. بحث از جزئیات، فروعات و شرایط این حکم را به معصومین(ع) که مفسر و مبین آیات و احکام الهی هستند واگذار نموده است و اطاعت و تبعیّت از دستورات ایشان را بر مؤمنان واجب شمرده است تا در سایه آن احکام و دستورات الهی اجرا گردد و فرموده است.<ref>بر اساس روایات بسیاری منظور ازاولوالامر ائمه معصومین(ع) هستند ر.ک. طباطبائی، محمد حسین، تفسیر المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۴۰۸ به بعد و تفسیر مجمع البیان، طبرسی، بیروت، دارالمعرفه، ج۳، ص۱۰۰.</ref> | |||
== روایات درباره قصاص نشدن پدر == | |||
قصاص نشدن پدر و پدر بزرگ نزد فقها قطعی و مسلم است تا آنجا که کسی در مورد آن اختلاف ننموده است. در کتاب [[جواهر الکلام]] که یکی از جامع‌ترین کتب فقهی شیعه است آمده است «شرط سوم برای اجرای قصاص این است که قاتل پدر مقتول نباشد. پس اگر پدری فرزند خویش را به قتل برساند بواسطه آن کشته نمی‌شود و خلافی در این حکم ندیده‌ام بلکه این حکم مورد اجماع محصّل و منقول فقهاء است علاوه بر روایاتی که در این زمینه است».<ref>محمد حسن نجفی، جواهر الکلام، تهران، المکتبه الاسلامیه، ۱۳۹۹ش، ج۴۱، ص ۱۵۹.</ref> | |||
آنچه در قانون مجازات اسلامی آمده است یکی از شرایط اجرای قصاص می‌باشد که در روایات بدان اشاره شده است. بر این اساس این حکم، مطابق روایات بوده و برگرفته از آنها می‌باشد. | آنچه در قانون مجازات اسلامی آمده است یکی از شرایط اجرای قصاص می‌باشد که در روایات بدان اشاره شده است. بر این اساس این حکم، مطابق روایات بوده و برگرفته از آنها می‌باشد. | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
[[امام باقر(ع)]] یا امام صادق(ع) فرمودند هیچ پدری بواسطه قتل فرزندش قصاص نمی‌شود.<ref>الحرالعاملی، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ج۱۹، ص۵۶.</ref> در روایت دیگر امام صادق(ع) فرمودند: پدر به دلیل قتل فرزندش کشته نمی‌شود و فرزند بواسطه قتل پدرش کشته می‌شود.<ref>الحر العاملی، وسائل الشیعه، همان، ص۵۷.</ref> | [[امام باقر(ع)]] یا امام صادق(ع) فرمودند هیچ پدری بواسطه قتل فرزندش قصاص نمی‌شود.<ref>الحرالعاملی، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ج۱۹، ص۵۶.</ref> در روایت دیگر امام صادق(ع) فرمودند: پدر به دلیل قتل فرزندش کشته نمی‌شود و فرزند بواسطه قتل پدرش کشته می‌شود.<ref>الحر العاملی، وسائل الشیعه، همان، ص۵۷.</ref> | ||
هم چنین [[امام صادق (ع)]] فرمودند:لا یقتل الاب بابنه اذا قتله و یقتل لإبن بابیه اذا قتل اباه: پدر بواسطه قتل پسرش کشته نمی‌شود و پسر کشته می‌شود اگر پدر را به قتل برساند.<ref>الحر العاملی، وسائل الشیعه، همان، ص۵۷.</ref> روایات در این زمینه زیاد است.<ref>وسائل الشیعه، ص۵۶ و ۵۷ و ۵۸ و فروع کافی ج۷، ص۲۹۷ و ۲۹۸ و تهذیب الاحکام، ج۱۰، ص۲۳۷.</ref> | هم چنین [[امام صادق(ع)]] فرمودند:لا یقتل الاب بابنه اذا قتله و یقتل لإبن بابیه اذا قتل اباه: پدر بواسطه قتل پسرش کشته نمی‌شود و پسر کشته می‌شود اگر پدر را به قتل برساند.<ref>الحر العاملی، وسائل الشیعه، همان، ص۵۷.</ref> روایات در این زمینه زیاد است.<ref>وسائل الشیعه، ص۵۶ و ۵۷ و ۵۸ و فروع کافی ج۷، ص۲۹۷ و ۲۹۸ و تهذیب الاحکام، ج۱۰، ص۲۳۷.</ref> | ||
[[امام علی(ع)]] فرموده است: «لا یقتل یقتل والد بولده إذا قتله …»<ref>الحرّ العاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، ج ۲۹، ص ۷۹، باب ۳۲ از ابواب قصاص نفس، حدیث ۸.</ref> هر گاه پدر فرزند خودش را به قتل برساند، بابت قتل فرزند کشته نمی‌شود. | [[امام علی(ع)]] فرموده است: «لا یقتل یقتل والد بولده إذا قتله …»<ref>الحرّ العاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، ج ۲۹، ص ۷۹، باب ۳۲ از ابواب قصاص نفس، حدیث ۸.</ref> هر گاه پدر فرزند خودش را به قتل برساند، بابت قتل فرزند کشته نمی‌شود. | ||
==مجازات تعزیری== | |||
مجازات تعزیری پدر برای قتل فرزند در مادة ۶۱۲ قانون مجازات اسلامی نیز پیش‌بینی شده است که می‌گوید: «هر کس مرتکب قتل عمد شود… و به هر علت قصاص نشود… دادگاه مرتکب را به حبس از ۳ تا ده سال محکوم می‌نماید». طبق این ماده مجازات تعزیری پدر در صورت کشتن فرزند در این دنیا، زندان به مدت ۳ تا ۱۰ سال است. مجازات بعدی که برای پدر مشخص شده است این است که لازم است دیه فرزند را به ورثه او پرداخت کند؛ البته هر چند خود پدر از ورّاث فرزند مقتول خویش است، لکن از دیه‌ای که پرداخت می‌کند ارث نمی‌برد و نه تنها چنین است، بلکه اگر فرزندش اموالی نیز داشته باشد، از آن اموال نیز ارث نخواهد برد. در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز در ماده ۸۸۰ تصریح شده است که «قتل از موانع ارث است» و قاتل از مقتول ارث نمی‌برد. | |||
همچنین بر پدری که قاتل است، واجب است که بابت کشتن فرزند خودش کفاره دهد که کفاره این عمل او کفاره جمع یعنی شصت مسکین را طعام دهد، یک بنده آزاد کند و شصت روز را روزه بگیرد.<ref>علامه حلّی، تحریر الأحکام، ج۲، ص ۲۴۸؛ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج ۴۲، ص۱۶۹.</ref>{{پایان پاسخ}} | |||
همچنین بر پدری که قاتل است، واجب است که بابت کشتن فرزند خودش | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۲: | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = حقوق | | شاخه اصلی = حقوق | ||
|شاخه فرعی۱ = حقوق | |شاخه فرعی۱ = حقوق جزا | ||
|شاخه فرعی۲ = قصاص | |شاخه فرعی۲ = قصاص | ||
|شاخه فرعی۳ = | |شاخه فرعی۳ = | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۵: | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر = | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| | | ارزیابی کمی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت =ج | | اولویت =ج | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۲۸
ماده ۲۲۰ قانون مجازات اسلامی مقرر می‌دارد: «پدر یا جد پدری که فرزند خود را بکشد قصاص نمی‌شود و به پرداخت دیه به ورثه مقتول و تعزیر محکوم خواهد شد» در حالیکه در قرآن به حق قصاص کسی که بدون دلیل دیگری را بکشد تصریح شده است؟
دلیل اصلی بر قصاص‌نکردن پدر یا جد پدری بر قتل فرزند، روایات است. تمامی فقیهان بر این حکم اتفاق نظر دارند. قصاص نشدن پدر و پدر بزرگ نزد فقها قطعی و مسلم است. مجازات تعزیری پدر برای قتل فرزند در ماده ۶۱۲ قانون مجازات اسلامی نیز پیش‌بینی شده است.
بیان عام قرآن درباره قصاص
آیاتی از قرآن که حکم قصاص را بیان فرموده است به تشریع حکم قصاص پرداخته و می‌فرماید: ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کتِبَ عَلَیْکمُ الْقِصَاصُ فِی الْقَتْلَی الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالأُنثَی بِالأُنثَی…؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید قانون قصاص در مورد کشتگان بر شما چنین مقررّ گردیده است، آزاد در برابر آزاد و برده در برابر برده و زن در برابر زن.﴾(بقره:۱۷۸)
این آیات، تنها بیانگر حکم کلی و عام قصاص و تشریع آن در شریعت اسلام است بدون اینکه از جزئیات و فروعات این حکم سخن به میان آورده باشد. بحث از جزئیات، فروعات و شرایط این حکم را به معصومین(ع) که مفسر و مبین آیات و احکام الهی هستند واگذار نموده است و اطاعت و تبعیّت از دستورات ایشان را بر مؤمنان واجب شمرده است تا در سایه آن احکام و دستورات الهی اجرا گردد و فرموده است.[۱]
روایات درباره قصاص نشدن پدر
قصاص نشدن پدر و پدر بزرگ نزد فقها قطعی و مسلم است تا آنجا که کسی در مورد آن اختلاف ننموده است. در کتاب جواهر الکلام که یکی از جامع‌ترین کتب فقهی شیعه است آمده است «شرط سوم برای اجرای قصاص این است که قاتل پدر مقتول نباشد. پس اگر پدری فرزند خویش را به قتل برساند بواسطه آن کشته نمی‌شود و خلافی در این حکم ندیده‌ام بلکه این حکم مورد اجماع محصّل و منقول فقهاء است علاوه بر روایاتی که در این زمینه است».[۲]
آنچه در قانون مجازات اسلامی آمده است یکی از شرایط اجرای قصاص می‌باشد که در روایات بدان اشاره شده است. بر این اساس این حکم، مطابق روایات بوده و برگرفته از آنها می‌باشد.
برخی از روایاتی که مستند این حکم هستند:
امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) فرمودند هیچ پدری بواسطه قتل فرزندش قصاص نمی‌شود.[۳] در روایت دیگر امام صادق(ع) فرمودند: پدر به دلیل قتل فرزندش کشته نمی‌شود و فرزند بواسطه قتل پدرش کشته می‌شود.[۴]
هم چنین امام صادق(ع) فرمودند:لا یقتل الاب بابنه اذا قتله و یقتل لإبن بابیه اذا قتل اباه: پدر بواسطه قتل پسرش کشته نمی‌شود و پسر کشته می‌شود اگر پدر را به قتل برساند.[۵] روایات در این زمینه زیاد است.[۶]
امام علی(ع) فرموده است: «لا یقتل یقتل والد بولده إذا قتله …»[۷] هر گاه پدر فرزند خودش را به قتل برساند، بابت قتل فرزند کشته نمی‌شود.
مجازات تعزیری
مجازات تعزیری پدر برای قتل فرزند در مادة ۶۱۲ قانون مجازات اسلامی نیز پیش‌بینی شده است که می‌گوید: «هر کس مرتکب قتل عمد شود… و به هر علت قصاص نشود… دادگاه مرتکب را به حبس از ۳ تا ده سال محکوم می‌نماید». طبق این ماده مجازات تعزیری پدر در صورت کشتن فرزند در این دنیا، زندان به مدت ۳ تا ۱۰ سال است. مجازات بعدی که برای پدر مشخص شده است این است که لازم است دیه فرزند را به ورثه او پرداخت کند؛ البته هر چند خود پدر از ورّاث فرزند مقتول خویش است، لکن از دیه‌ای که پرداخت می‌کند ارث نمی‌برد و نه تنها چنین است، بلکه اگر فرزندش اموالی نیز داشته باشد، از آن اموال نیز ارث نخواهد برد. در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران نیز در ماده ۸۸۰ تصریح شده است که «قتل از موانع ارث است» و قاتل از مقتول ارث نمی‌برد.
همچنین بر پدری که قاتل است، واجب است که بابت کشتن فرزند خودش کفاره دهد که کفاره این عمل او کفاره جمع یعنی شصت مسکین را طعام دهد، یک بنده آزاد کند و شصت روز را روزه بگیرد.[۸]
منابع
- ↑ بر اساس روایات بسیاری منظور ازاولوالامر ائمه معصومین(ع) هستند ر.ک. طباطبائی، محمد حسین، تفسیر المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۴۰۸ به بعد و تفسیر مجمع البیان، طبرسی، بیروت، دارالمعرفه، ج۳، ص۱۰۰.
- ↑ محمد حسن نجفی، جواهر الکلام، تهران، المکتبه الاسلامیه، ۱۳۹۹ش، ج۴۱، ص ۱۵۹.
- ↑ الحرالعاملی، وسائل الشیعه، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ج۱۹، ص۵۶.
- ↑ الحر العاملی، وسائل الشیعه، همان، ص۵۷.
- ↑ الحر العاملی، وسائل الشیعه، همان، ص۵۷.
- ↑ وسائل الشیعه، ص۵۶ و ۵۷ و ۵۸ و فروع کافی ج۷، ص۲۹۷ و ۲۹۸ و تهذیب الاحکام، ج۱۰، ص۲۳۷.
- ↑ الحرّ العاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، ج ۲۹، ص ۷۹، باب ۳۲ از ابواب قصاص نفس، حدیث ۸.
- ↑ علامه حلّی، تحریر الأحکام، ج۲، ص ۲۴۸؛ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج ۴۲، ص۱۶۹.