شیوه برخورد با افراد جاهل: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۰۹

سؤال

دیدگاه قرآن کریم، در رابطه با شیوه برخورد با اشخاص جاهل چگونه می‌باشد، بیان کنید؟

قرآن کریم بهترین رفتار در مقابل جاهلان را صبر و رویگردانی از آنان می‌داند. خداوند در سوره فرقان می‌فرماید: ﴿اگر با جاهلان روبرو شدی به آنها سلام کن.﴾ این سلام را نشانه بی‌اعتنایی توأم با بزرگواری و نه ناشی از ضعف دانسته‌اند. سلام در این آیه، نشأت گرفته از عدم مقابله به مثل در برابر جاهلان است. آیه دیگری، مؤمنان را به گذشت برابر جاهلان توصیه می‌کند. همچنین رویگردانی از اشخاص نادان نیز توصیه شده تا به آنان آسیبی نرسد و مؤمنان نیز درگیر نزاع نشده و از آنان تأثیر نپذیرند.

معنای جاهل در روایات

امام علی(ع) می‌فرماید: {متن عربی|جاهل به کسی گفته می‌شود که نسبت به خودش معرفت نداشته باشد و خود را نشناخته و از ارزش خود مطلع نباشد.}}^[۱] در سخن دیگر فرمود: «بی‌خبر و نادان کسی است که مطیع هوای نفس خود باشد و معصیت پروردگار را مرتکب شود و نافرمانی خداوند را بنماید.»^[۱]

جاهل واقعی کسی است که ارزش واقعی خود را نشناسد و به تکالیفی که بر عهده‌اش گذاشته‌اند، ناآگاه باشد. این افراد به آرزوهای طولانی خود دل بسته هستند.

صبر و بردباری

خداوند در سوره فرقان فرمودند: ﴿وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلامًا؛ و چون جاهلان (با بی‌‏ادبى) با ايشان خطاب كنند، گويند: سلام بر شما باد.﴾(فرقان:۶۳) در تفسیرز نمونه آمده است: و هنگامی که جاهلان آنها را مورد خطاب قرار می‌دهند و به جهل، جدال و سخنان زشت می‌پردازند، در جواب آن‌ها (سلام) می‌گویند. سلامی که نشانه بی‌اعتنایی توأم با بزرگواری است، نه ناشی از ضعف. سلامی که ناشی از عدم مقابله به مثل در برابر جاهلان است. این سلام، نشانه محبت، پیوند و دوستی نیست.»^[۲]

بردباری در برابر جاهلان یکی از ویژگی‌های مهم برای مقابله با افراد نادان است. از علت‌های این نوع برخورد، امید به این است که آنها بر نادانی خود پی‌برده و از لجاجت دست بکشند تا زمینه‌ای برای قبول حقایق و هدایت آن‌ها شود. قرآن می‌فرماید: ﴿وَلا تَسْتَوِی الْحَسَنَه وَلا السَّیِّئَه ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَه کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ؛ هرگز نیکی و بدی یکسان نیست، بدی را با نیکی دفع کن تا دشمنان سر سخت هم‌چون دوستان گرم و صمیمی شوند.﴾(فصلت:۳۴)

رویگردانی از جاهلان

جهل مراحل گوناگونی دارد. گاه برخورد صحیح و مسالمت‌آمیز، سبب اصلاح، بیداری و آگاهی جاهل می‌شود. اما گاه جاهل با برخورد مسالمت‌آمیز، قابل اصلاح نیست و ممکن است خود انسان گرفتار آثار سوء گردد. از این رو، باید از این افراد دوری جست: ﴿خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ؛ با آن‌ها مدارا کن و عذرشان را بپذیر و به نیکی‌ها دعوت نما و از جاهلان روی بگردان (و با آن‌ها ستیزه مکن).﴾(اعراف:۱۹۹)

رهبران و مبلغان در مسیر خود با افراد متعصب، لجوج، جاهل و بی‌خبر و افرادی که از سطح فکر و اخلاق آن‌ها بسیار پائین‌تر هستند، روبه‌رو می‌شوند، از آن‌ها دشنام می‌شنوند و ... راه پیروزی بر این مشکل، گل‌آویز شدن با جاهلان نیست. بهترین راه، تحمل، حوصله و نادیده گرفتن این‌گونه کارها است.^[۳]

سیره و روش اهل ایمان نیز چنین است که به رفتار مردم بی‌خرد و به گفتار هتک‌آمیز آنان توجه ننموده و آن‌ها را نادیده بگیرند. افراد مومن چنانچه در مقام معارضه یا دفاع از خود برآیند، ناگزیر هستند به رفتار بیهوده و گفتار جاهلانه اقدام نمایند.^[۴]

مطالعه بیشتر

ترجمه تفسیر المیزان سید محمد حسین طباطبایی، مترجم سید محمد باقر موسوی همدانی ج، ۹ ص، ۳۶.
ترجمه تفسیر مجمع البیان مؤلف ابو علی الفضل بن الحسن الطبرسی، انشارات فرهانی ج، ۹ ص، ۴۶.

منابع

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم، قم، دفتر تبلیغات، ۱۳۶۶ هـ. ش، ص۷۳.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۱۴۹.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۶۲.
↑ حسینی همدانی، محمد، انوار درخشان در تفسیر قرآن، محقق: محمد باقر بهبودی، تهران، لطفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق، ج۷، ص۲۰۳.

[:0-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم، قم، دفتر تبلیغات، ۱۳۶۶ هـ. ش، ص۷۳.

[2] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۱۴۹.

[3] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۶۲.

[4] حسینی همدانی، محمد، انوار درخشان در تفسیر قرآن، محقق: محمد باقر بهبودی، تهران، لطفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق، ج۷، ص۲۰۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-دیدگاه قرآن کریم، در رابطه با شیوهٔ برخورد با اشخاص جاهل چگونه می‌باشد، بیان کنید؟
+دیدگاه قرآن کریم، در رابطه با شیوه برخورد با اشخاص جاهل چگونه می‌باشد، بیان کنید؟
 {{پایان سوال}}
-{{پاسخ}}
+{{پاسخ}}[[قرآن کریم]] بهترین رفتار در مقابل جاهلان را صبر و رویگردانی از آنان می‌داند. خداوند در سوره فرقان می‌فرماید: {{قرآن|اگر با جاهلان روبرو شدی به آنها سلام کن.}} این سلام را نشانه بی‌اعتنایی توأم با بزرگواری و نه ناشی از ضعف دانسته‌اند. سلام در این آیه، نشأت گرفته از عدم مقابله به مثل در برابر جاهلان است. آیه دیگری، مؤمنان را به گذشت برابر جاهلان توصیه می‌کند. همچنین رویگردانی از اشخاص نادان نیز توصیه شده تا به آنان آسیبی نرسد و مؤمنان نیز درگیر نزاع نشده و از آنان تأثیر نپذیرند.
-با استناد به کلمات حیات بخش و نورانی امیر المؤمنین علی(ع) دربارهٔ جهل، مقدّمه‌ای بیان می‌شود.
+{{فضایل اخلاقی در قرآن}}
+== معنای جاهل در روایات ==
+[[امام علی(ع)]] می‌فرماید: {متن عربی|جاهل به کسی گفته می‌شود که نسبت به خودش معرفت نداشته باشد و خود را نشناخته و از ارزش خود مطلع نباشد.}}<ref name=":0">تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم، قم، دفتر تبلیغات، ۱۳۶۶ هـ. ش، ص۷۳.</ref> در سخن دیگر فرمود: {{متن عربی|بی‌خبر و نادان کسی است که مطیع هوای نفس خود باشد و معصیت پروردگار را مرتکب شود و نافرمانی خداوند را بنماید.}}<ref name=":0"/>
-قال علی(ع): «الجاهل من جهل قدره}}<ref>تمیمی آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم، قم، دفتر تبلیغات، ۱۳۶۶ هـ. ش، ص۷۳.</ref>؛ جاهل به کسی گفته می‌شود که نسبت به خودش معرفت نداشته باشد و خود را نشناخته باشد و از قدر و ارزش خود مطّلع نباشد.» در جای دیگر حضرت می‌فرماید: «الجاهل من جهل امره؛ جاهل و نادان کسی است که نسبت به تکالیف و اَوامری که متوجّه اوست، آگاه نباشد به عبارت دیگر به مسئولیّت خود آگاهی و اطّلاع نداشته باشد.»<ref>همان.</ref>
+جاهل واقعی کسی است که ارزش واقعی خود را نشناسد و به تکالیفی که بر عهده‌اش گذاشته‌اند، ناآگاه باشد. این افراد به آرزوهای طولانی خود دل بسته هستند.
-در جای دیگر فرمود: «الجاهل من اطاع هواه فی معصیه ربه؛ بی‌خبر و نادان کسی است که مطیع هوای نفس خود باشد و معصیّت پروردگار را مرتکب شود و نافرمانی خداوند را بنماید.»<ref>همان.</ref> و هم‌چنین فرمود: «الجاهل من یعتمد علی أمله و یقصر فی عمله؛ کسی که اعتماد بر آرزوهای خود کند، ولی عمل او کم و ناقص باشد به شخصی که این خصوصیّات را داشته باشد، جاهل گفته می‌شود.»<ref>همان.</ref> و این شخص از واقعیّت‌های زندگی غافل و بی‌خبر خواهد ماند. از روایت‌های فوق این نتیجه به دست می‌آید که: جاهل واقعی کسی است که ارزش واقعی خود را نشناسد و به تکالیفی که بر عهده‌اش گذاشته‌اند، ناآگاه باشد و به خاطر اطاعت هوای نفس از اطاعت خداوند دور بماند و هم‌چنین به آرزوهای طولانی خود دل بسته، اعمال خود را ناقص کرده باشد به چنین شخصی جاهل واقعی گفته می‌شود.
+== صبر و بردباری ==
+خداوند در [[سوره فرقان]] فرمودند: {{قرآن|وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلامًا|ترجمه=و چون جاهلان (با بی‌‏ادبى) با ايشان خطاب كنند، گويند: سلام بر شما باد.|سوره=فرقان|آیه=۶۳}} در تفسیرز نمونه آمده است: و هنگامی که جاهلان آنها را مورد خطاب قرار می‌دهند و به جهل، جدال و سخنان زشت می‌پردازند، در جواب آن‌ها (سلام) می‌گویند. سلامی که نشانه بی‌اعتنایی توأم با بزرگواری است، نه ناشی از ضعف. سلامی که ناشی از عدم مقابله به مثل در برابر جاهلان است. این سلام، نشانه محبت، پیوند و دوستی نیست.»<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۱۵، ص۱۴۹.</ref>
-== روش برخورد با جاهلان در قرآن کریم ==
+بردباری در برابر جاهلان یکی از ویژگی‌های مهم برای مقابله با افراد نادان است. از علت‌های این نوع برخورد، امید به این است که آنها بر نادانی خود پی‌برده و از لجاجت دست بکشند تا زمینه‌ای برای قبول حقایق و هدایت آن‌ها شود. قرآن می‌فرماید: {{قرآن|وَلا تَسْتَوِی الْحَسَنَه وَلا السَّیِّئَه ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَه کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ|ترجمه=هرگز نیکی و بدی یکسان نیست، بدی را با نیکی دفع کن تا دشمنان سر سخت هم‌چون دوستان گرم و صمیمی شوند.|سوره=فصلت|آیه=۳۴}}
-در قرآن کریم روش‌های مختلفی برای برخورد با افراد جاهل و بی‌خرد بیان شده است. در یک آیه از قرآن کریم، خداوند فرمود: «هنگامی‌که شخص جاهلی با شما برخورد کرد و شما را با تندی خطاب کرد شما با سلامت و صبر و بردباری با او رفتار کنید»، {{قرآن|... وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلامًا<ref>فرقان: ۲۵/ ۶۳.</ref> دربارهٔ این آیه تفسیرهای گوناگونی بیان شده است، یکی از آن تفاسیر؛ تفسیر نمونه است که می‌فرماید: «و هنگامی که جاهلان آن‌ها را مورد خطاب قرار می‌دهند و به جهل و جدال و سخنان زشت می‌پردازند در جواب آن‌ها (سلام) می‌گویند. سلامی که نشانه بی اعتنایی توأم با بزرگواری است، نه ناشی از ضعف، سلامی که ناشی از عدم مقابله به مثل در برابر جاهلان و سبک مغزان است سلام و وداع گفتن با سخنان بی‌رویه آن‌ها است، نه سلام تحیّت که نشانه محبت و پیوند و دوستی است، خلاصه سلامی که نشانه حلم و بردباری و بزرگواری است.»}}<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، ج۱۵، ص۱۴۹.</ref> در این آیه اشاره به حلم و بردباری در برابر جاهلان شده که یکی از ویژگی‌های مهمّ برای مقابله با افراد نادان است و همین باعث خواهد شد که آن‌ها بر جهل و نادانی خود پی برده و از لجاجت دست بکشند تا زمینه‌ای برای قبول حقایق و هدایت آن‌ها بشود، در تأیید این مطلب «که اگر در برابر دشنام و ناسزای جاهلان و بی خردان بردباری نشان دهیم و با بزرگواری از گناهانشان چشم پوشی کنیم، باعث خواهد شد که آن‌ها به هدایت برسند و از لجاجت دست بکشند.» قران کریم، می‌فرماید:
-{{قرآن|وَلا تَسْتَوِی الْحَسَنَه وَلا السَّیِّئَه ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَیْنَکَ وَبَیْنَهُ عَدَاوَه کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمِیمٌ<ref>. فصّلت: ۴۱/۳۴.</ref> هرگز نیکی و بدی یکسان نیست، بدی را با نیکی دفع کن تا دشمنان سر سخت هم‌چون دوستان گرم و صمیمی شوند.
+== رویگردانی از جاهلان ==
+جهل مراحل گوناگونی دارد. گاه برخورد صحیح و مسالمت‌آمیز، سبب اصلاح، بیداری و آگاهی جاهل می‌شود. اما گاه جاهل با برخورد مسالمت‌آمیز، قابل اصلاح نیست و ممکن است خود انسان گرفتار آثار سوء گردد. از این رو، باید از این افراد دوری جست: {{قرآن|خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ|ترجمه=با آن‌ها مدارا کن و عذرشان را بپذیر و به نیکی‌ها دعوت نما و از جاهلان روی بگردان (و با آن‌ها ستیزه مکن).|سوره=اعراف|آیه=۱۹۹}}
-در تفیسر نمونه در ذیل این آیه می‌فرماید: «و به وسیله حقّ، باطل را دفع کن و با حلم و مدارا جهل و خشونت را و با عفو و گذشت به مقابله با خشونت‌ها بر خیز و هرگز بدی را با بدی و زشتی را با زشتی پاسخ مگوی که این روش انتقام جویان است و موجب لجاجت و سرسختی مُنحرفان می‌گردد و در پایان آیه به فلسفهٔ عمیق این برنامه در یک جمله کوتاه اشاره کرده، می‌فرماید: « نتیجه این کار آن خواهد شد که دشمنان سرسخت هم‌چون دوستان گرم و صمیمی شوند.» . همان، ج۲۰، ص۲۸۰. 
+رهبران و مبلغان در مسیر خود با افراد متعصب، لجوج، جاهل و بی‌خبر و افرادی که از سطح فکر و اخلاق آن‌ها بسیار پائین‌تر هستند، روبه‌رو می‌شوند، از آن‌ها دشنام می‌شنوند و ... راه پیروزی بر این مشکل، گل‌آویز شدن با جاهلان نیست. بهترین راه، تحمل، حوصله و نادیده گرفتن این‌گونه کارها است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۶۲. </ref>
-مفاهیم گوناگونی که از آیات استفاده می‌شود نشانگر این است که مراحل جهل مختلف است یک مرتبه از جهل با برخورد صحیح و مسالمت آمیز، باعث اصلاح و بیداری و آگاهی طرف می‌شود، ولی مرحلهٔ مهمّ و خطرناک آن است که: با برخورد مسالمت آمیز قابل اصلاح نیست و ممکن است خود انسان گرفتار آثار سوء آن شود؛ از این روی، باید از آن‌ها اعراض و دوری جست. در آیهٔ بعد به این قسم از نوع جهل اشاره دارد می‌فرماید: {{قرآن|خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ. اعراف: ۷/ ۱۹۹. }} با آن‌ها مدارا کن و عذرشان را بپذیر و به نیکی‌ها دعوت نما و از جاهلان روی بگردان (و با آن‌ها ستیزه مکن).
+سیره و روش اهل ایمان نیز چنین است که به رفتار مردم بی‌خرد و به گفتار هتک‌آمیز آنان توجه ننموده و آن‌ها را نادیده بگیرند. افراد مومن چنانچه در مقام معارضه یا دفاع از خود برآیند، ناگزیر هستند به رفتار بیهوده و گفتار جاهلانه اقدام نمایند.<ref> حسینی همدانی، محمد، انوار درخشان در تفسیر قرآن، محقق: محمد باقر بهبودی، تهران، لطفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق، ج۷، ص۲۰۳. </ref>
+{{مطالعه بیشتر}}
-در تفسیر انوار درخشان می‌فرماید: «از جمله سیره و روش اهل ایمان آن است که به رفتار ناسزای مردم بی‌خرد و به گفتار هتک آمیز آنان توّجه ننماید و نادیده بگیرد و از اعتراض و سرزنش به آن‌ها صرف نظر کند و چنان‌چه در مقام معارضه یا دفاع از خود برآید، ناگزیر است که با رفتار بیهوده و گفتار جاهلانه اقدام نماید.» . الحسینی الهمدانی، سید محمد، قم، انتشارات انوار درخشان، کتابفروشی لطفی، ج۷، ص۲۰۳.  تفسیر نمونه دربارهٔ آیهٔ فوق می‌فرماید: «اعرض عن الجهلین». یعنی این که، «از جاهلان روی بگردان و با آن‌ها ستیزه مکن»، رهبران و مبلّغان در مسیر خود با افراد متعصّب، لجوج، جاهل و بی‌خبر و افرادی که از سطح فکر و اخلاق آن‌ها بسیار پائین‌تراند، روبه‌رو می‌شوند، از آن‌ها دشنام می‌شنوند و. . . راه پیروزی بر این مشکل گل‌آویز شدن با جاهلان نیست، بلکه بهترین راه تحمّل، حوصله و نادیده گرفتن این‌گونه کارها است. . تفسیر نمونه، ج۷، ص۶۴. 
-آیات در این زمینه بسیار است. ر.ک. قصص: ۲۸/۵۵، مومنون: ۲۳/۹۶.  و به همین مختصر بسنده شد. نکته‌ای که در این‌جا قابل ملاحظه می‌باشد این است که آیاتی را که در بالا ذکر کردیم اختصاص به امر به معروف و هدایت ندارد بلکه مطلق برخورد با افراد است چه در مقام امر به معروف و نهی از منکر باشد و چه غیر آن.
+== مطالعه بیشتر ==
-{{پایان پاسخ}}
+* ترجمه تفسیر المیزان سید محمد حسین طباطبایی، مترجم سید محمد باقر موسوی همدانی ج، ۹ ص، ۳۶.
-{{مطالعه بیشتر}}
+* ترجمه تفسیر مجمع البیان مؤلف ابو علی الفضل بن الحسن الطبرسی، انشارات فرهانی ج، ۹ ص، ۴۶.
-== معرفی منابع جهت مطالعهٔ بیشتر ==
-۱. ترجمه تفسیر المیزان سیّد محمّد حسین طباطبایی، مترجم سید محمد باقر موسوی همدانی ج، ۹ ص، ۳۶.
-۲. ترجمه تفسیر مجمع البیان مؤلف ابو علی الفضل بن الحسن الطبرسی، انشارات فرهانی ج، ۹ ص، ۴۶.
-{{پایان مطالعه بیشتر}}
 == منابع ==
@@ خط ۳۵: / خط ۳۳: @@
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
-|شاخه فرعی۱ = مسایل فردی در قرآن
+| شاخه فرعی۱ = مسائل فردی در قرآن
-|شاخه فرعی۲ = سایر مسایل
+| شاخه فرعی۲ = سایر مسائل
-|شاخه فرعی۳ =
+| شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =شد
-  | تیترها =
+  | تیترها =شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
   | تغییر مسیر =
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+  | بازبینی نویسنده =
+ | بازبینی =شد
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت =ج
-  | کیفیت =
+  | کیفیت =ب
 }}
 {{پایان متن}}
+[[ar:أسلوب التعامل مع الجهلة]]
+[[en:How to deal with the Ignorant]]
+[[es:La forma de tratar con las personas ignorantes]]
+[[ps:د ناپوهو وګړو سره د کړنې روده او تګ لاره]]