بداء در امامت

سؤال

در اصول کافی آمده است، امام هادی(ع) می‌فرماید: برای خدا درباره امام حسن عسکری بعد از سید محمد (فرزند ارشد امام هادی) بداء حاصل شده است؟ آیا بداء در مورد تعیین امام را می‌توان پذیرفت؟

بداء در خداوند از نگاه شیعه، به معنای ظهور امری از خداوند برای دیگران است که پیشتر مخفی بود. شیعیان بداء به معنای ظهور بعد از جهل را به خداوند نسبت نمی‌دهند؛ زیرا هیچ گونه جهلی در مورد خداوند راه ندارد.

مردم در مورد امام پس از امام هادی(ع) گمان می‌کردند سید محمد فرزند ارشد ایشان امام خواهد بود. این اعتقاد براساس ظواهر بود، از جمله این ظواهر این‌که امامت در بزرگترین فرزندان ائمه(ع) بوده است و سید محمد هم از امام عسگری از نظر سنی بزرگتر بوده‌اند و به همین دلیل مردم گمان ‌بردند که سید محمد امام بعدی ایشان است.

شیخ طوسی در مسئله بداء درباره امام عسگری معتقد است: تعدادی از شیعیان گمان می‌کردند که امامت در وجود محمد متعین است؛ زیرا او از امام حسن عسگری(ع) بزرگتر بود. بنابراین وقتی محمد از دنیا رفت، امر خداوند در مورد او ظاهر شد که او امام نیست و به امامت نصب نشده است. همان‌گونه که در مورد اسماعیل فرزند امام صادق(ع) همین‌گونه شد.

احادیث متعددی که نام ائمه در آنها آمده است، همان‌هایی بوده‌اند که خداوند از ابتدا تعیین کرده بود. هیچ‌گاه چنین نبوده که در علم خدا، امامت با سید محمد باشد و بعد بداء شده و امام عسگری امام شده باشند.

علاوه بر این برای امام هادی(ع) نیز به علت خطراتی که از ناحیه حکومت وقت در مورد امامت وجود داشت و مراقبت شدید جاسوسان خلیفه این امکان وجود نداشت که از ابتدا برای تمام مردم و شیعیان مسئله را روشن کنند.