تاثیرات حفظ قرآن

سؤال

حفظ قرآن دارای چه اثراتی است؟ آیا در روایات به موضوع حفظ قرآن اشاره شده است؟

درگاه‌ها

حفظ قرآن، یک امر توفیقی است که منابع روایی، به آن توصیه کرده و برای آن اثرات متعددی را گزارش کرده‌اند. اثراتی همچون پاداش‌های معنوی، تقویت حافظه، هدایت انسان، آرامش روحی، نجات از تنهایی، فهم بهتر مفاهم وحیانی و صفای قلب، به عنوان تأثیر قرآن بر حافظ مورد اشاره روایات قرار گرفته‌اند.

توفیقی بودن حفظ قرآن

گفته شده است که قرآن، برترین و بالاترین هدیه خداوند به بشر است و از این رو حفظ آن، یکی از توفیقات الهی خواهد بود که شامل حال هر کسی نخواهد شد. مداومت در قرائت و حفظ قرآن عامل بسیاری از توفیقات و برکات الهی است و کسی که عادت به قرائت، حفظ و تدبّر در مفاهیم قرآنی نماید، سخت از این مفاهیم دوری خواهد کرد و آنها را فراموش نمی‌نماید.

آثار و برکات حفظ قرآن کریم

حفظ قرآن دارای آثار و برکاتی است شامل پاداش‌های أخروی و معنوی، هدایت انسان، آرامش روحی، نجات از تنهایی، فهم بهتر قرآن، تقویت حافظه و… می‌شود.

پاداش معنوی و اُخروی

هم‌نشینی با فرشتگان، از جمله آثار اخروی حفظ قرآن کریم برشمرده شده است. امام صادق(ع) در اینباره می‌فرماید: «حافظ قرآنی که به آن عمل کند، با فرشتگان پیغام‌بر و نیک رفتار هم‌نشین می‌گردد.»

در روایت دیگری از امام صادق(ع) نقل شده است که حضرت فرموده‌اند که حافظ قرآن، در شمار بزرگان امت جای خواهد گرفت. در این حدیث آمده است: «اَشراف و بزرگان امت من، قاریان و حافظان و شب زنده‌دارانند.»

در روایات در خصوص ایمنی از عذاب الهی برای حافظان قرآن، نویدهایی وجود دارد. امیرمؤمنان(ع) در اینباره می‌فرماید: «قرآن را تلاوت کنید و آن را به خاطر بسپارید، زبرا خداوند متعال دلی که قرآن در آن باشد عذاب نمی‌کند.» همچنین استدلال شده است که، حفظ قرآن مجید و انس با آن، انسان را در مسیر عمل به وحی و بهره جستن از معارف آن قرار می‌دهد و در نتیجه از آتش دوزخ مصون می‌دارد. همچنین در روایتی از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که: «اگر قرآن در پوستی باشد، آتش بدان نخواهد رسید». از این رو، نجات از آتش، یکی از آثار تکوینی حفظ قرآن نیز شمرده شده است.

آبادی قلب، دیگر تأثیری است که برای حفظ قرآن گزارش شده است. پیامبر اکرم(ص) در اینباره فرموده‌اند: «کسی که در درونش چیزی (سوره یا آیه‌ای) از قرآن نباشد، مانند خانه ویران است».

مشمول آمرزش الهی بودن، از دیگر خواص و اثرات حفظ قرآن است که در روایتی از پیامبر اکرم(ص) در اینباره آمده است: «کسی که قرآن را از حفظ بخواند و گمان کند خدای تعالی او را نمی‌آمرزد، در شمار کسانی است که آیات الهی را به تمسخر گرفته‌اند».

پاداش مضاعفی نیز برای کسانی که به حفظ قرآن همت داشته باشند، ذکر شده است. از امام صادق(ع) در اینباره گزارش شده است: «هر کس در فراگیری قرآن بکوشد و به سبب کمی حافظه آن را به سختی حفظ کند دو پاداش دارد».

پذیرفته شدن شفاعت حافظ قرآن در حق اعضای خانواده‌اش، یکی از نویدهایی است که به این افراد داده شده است. در اینباره از حضرت محمد(ص) گزارش شده است که: «هر که (آن قدر) قرآن بخواند تا حفظ شود، خداوند او را به بهشت داخل خواهد کرد و شفاعتش را درباره ده تن از اعضای خانواده‌اش که آتش بر آنها واجب شده، می‌پذیرد».

بهره‌مندی از بالاترین درجات بهشت، دیگر نوید اخروی در حق حافظان قرآن است. در اینباره از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است: «درجات بهشت به تعداد آیه‌های قرآن است چون صاحب قرآن داخل بهشت شود، به وی می‌گویند بخوان و بالا برو که هر آیه‌ای را درجه‌ای است. پس برتر از درجه حافظ قرآن درجه‌ای نیست».

گفته شده است که حافظان قرآن، پاداشی همانند پاداش انبیاء را کسب می‌کنند. در اینباره از پیامبر اکرم(ص) نقل است که فرمودند: «ای سلمان،... همانا بعد از انبیا بهترین بندگان نزد خداوند، عالمانند و سپس قاریان و حافظان قرآن. آنان همانند انبیا از دنیا می‌روند، همراه آنان از گورها برانگیخته می‌شوند، در کنار آنان از صراط می‌گذرند و پاداش آن‌ها را (از خداوند) دریافت می‌کنند».

هدایت انسان

تلاوت و انس با قرآن از سفارش‌های مکرّر معصومان(ع) است و حفظ قرآن به‌طور طبیعی به انس با آیات الهی می‌انجامد؛ زیرا حافظ قرآن باید برای تثبیت محفوظات قرآنی‌اش دست کم روزی چند بار به قرائت قرآن بپردازد. معصومان(ع) حافظان قرآن را به تکرار آیات الهی فراخوانده، یادآور شده‌اند همانگونه که شتر بسته شده در یک نقطه چنانچه مورد دیدار پیاپی صاحبش واقع نشود جایگاهش را ترک می‌کند، محفوظات حافظ قرآن نیز اگر پیوسته مورد مراجعه و تکرار قرار نگیرد از خاطر زدوده می‌شود؛ بنابراین، حافظ ناگزیر با قرآن انس می‌گیرد و زمینه هدایت و سعادتش فراهم می‌آید.

حضرت علی(ع) می‌فرماید: هیچ‌کس با قرآن هم‌نشین نمی‌شود مگر اینکه از کنار آن با افزایش یا کاهش برمی‌خیزد: افزایش هدایت یا کاهش گمراهی.

آرامش روحی

یاد خدا تأثیر بسزایی در روان آدمی دارد و دل در پرتو آن آرام می‌گیرد. خداوند متعال در آیه ۲۸ سوره رعد می‌فرماید: «أَلا بِذِکرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»، ترجمه: آگاه باش که دل‌ها با یاد خدا آرام می‌گیرد.

یکی از نام‌های قرآن، ذکر است تلاوت و حفظ قرآن نوعی ذکر خداوند است که انسان در پرتو آن از هجوم بسیاری از فشارهای روانی و اضطرابات درونی مصون می‌ماند.

نجات از تنهایی

کتاب بهترین هم‌نشین تنهایی است و قرآن زیباترین، عمیق‌ترین و با نفوذترین کتاب شمرده می‌شود. امام سجاد علیه السّلام در اینباره می‌فرماید: «اگر همه مردم روی زمین از دنیا بروند، تا وقتی قرآن با من است، از هیچ چیز وحشت ندارم».

فهم بهتر قرآن

مهم‌ترین و عمده‌ترین اثر حفظ قرآن درک بهتر آن است. حافظ به سبب تسلط بر همه آیات، ارتباط آن‌ها را نیک در می‌یابد و در پرتو آن درکی بهتر و درست‌تر از قرآن به دست می‌آورد.

تقویت حافظه

یکی از امتیازات حفظ قرآن مجید، تقویت حافظه در ضمن حفظ قرآن است. در روایات نیز به این موضوع اشاره شده است که قرائت قرآن به تقویت حافظه می‌انجامد. از آنجا که حفظ این کتاب آسمانی به تکرار پیوسته و قرائت زیاد آن وابسته است، طبیعتا حفظ قرآن، حافظه را تقویت خواهد کرد.

منابعی برای مطالعه بیشتر درباره حفظ قرآن

1. شهریار پرهیزکار، چگونه قرآن را حفظ کنیم، (تهران، نمایندگی ولی فقیه در نیروی مقاومت بسیج، چاپ اول، ۱۳۷۱).
2. کاظم گرامی، روش حفظ قرآن کریم، (مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان مقدس رضوی، چاپ دوم، تیر ۷۱).
3. سید مجتبی حسینی، سیمای حافظان نور همراه با روش حفظ قرآن، (قم، نصر، چاپ اول، پاییز ۱۳۷۸).
4. اسماعیل حمزه‌لو، روش علمی عملی حفظ قرآن کریم، (تهران، هنرستان، چاپ اول، ؤ ۱۳۷۵).
5. الحافظ علاء البصری و صفاء الدین البصری، راهیان حفظ قرآن، ترجمه محمد مهدی رضایی، (قم، نوید اسلام، چاپ اول، ۱۳۷۶).
6. محمود جویباری، آموزش حفظ قرآن، (قم، ناشر: مؤلف، چاپ اول، بهار ۱۳۷۶).
7. سید باقر قبانچی، درباره حفظ قرآن کریم، ترجمه و نگارش ابراهیم احمدیان، (قم، دارالاعتصام، چاپ اول، پاییز ۱۳۷۵).
8. محمد حسین حقجو، شیوه‌های حفظ قرآن کریم، (قم، انتشارات قدس، چاپ پنجم، زمستان ۱۳۷۵).