بیت المقدس: تفاوت میان نسخه‌ها

(صفحه‌ای تازه حاوی «{{شروع متن}} {{سوال}} در صورت امکان در مورد بيت المقدس از پيدايش تاکنون توضيح دهيد؟ {{پایان سوال}} {{پاسخ}} شهر بيت المقدس يا بيت المقدس يا قدس، شهري است باستاني در سرزمين فلسطين که در ۳۵ درجه و ۱۳ دقيقه ي طول شرقي و ۳۱ درجه و ۵۰ دقيقه ي عرض شمالي، در غ...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
در صورت امکان در مورد بيت المقدس از پيدايش تاکنون توضيح دهيد؟
در مورد بیت المقدس از پیدایش تاکنون توضیح دهید.
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}'''بیت‌المقدس'''، نام شهری باستانی در [[فلسطین]] است. اورشلیم و قدس نام‌های دیگر این شهر است. بیت المقدس از شهرهای مهم و مقدس میان ادیان در طول تاریخ شناخته می‌شود. این شهر در طول تاریخ به تصرف مسلمانان و مسیحیان درمی‌آمد. فتح شام در اواخر ایام خلافت ابوبکر (۱۳ق /۶۳۴م) آغاز شد. در [[جنگ‌های صلیبی]]، مسیحیان این شهر را تصرف کردند و تا سال ۵۸۳ق به دست آنان بود. در این سال [[صلاح‌الدین ایوبی]] شهر را بی‌آنکه کشتاری به راه اندازد، باز پس گرفت. به دنبال قدرت یافتن ترکان عثمانی در سدهٔ ۱۰ق /۱۶م، تحول بزرگی در خاورمیانه و به‌ویژه در بیت‌المقدس پدیدار شد که تا حدود ۴ سده ادامه یافت.
شهر بيت المقدس يا بيت المقدس يا قدس، شهري است باستاني در سرزمين فلسطين که در ۳۵ درجه و ۱۳ دقيقه ي طول شرقي و ۳۱ درجه و ۵۰ دقيقه ي عرض شمالي، در غرب آسيا و شمال خاورميانه واقع شده است.<ref>دايره المعارف تشيع، موسسه ي دايره المعارف تشيع با همکاري شرکت نشر ياد آوران، چاپ اول، ۱۳۷۱ هـ . ش، جلد سوم، ص۵۵۸.</ref>


دوره هاي تاريخي اين شهر
در سدهٔ ۱۳ ق / ۱۹ م و تا آغاز جنگ جهانی اول، سرزمین فلسطین به نحو سازمان یافته‌ای شاهد مهاجرت یهودیان به آنجا بود. اقدامات یهودیان از زمان تشکیل «نخستین کنگرهٔ صهیونیستها» در ۱۸۹۷م در شهر بازل سویس، و طرح ادعای «موطن» نسبت به فلسطین، تا تشکیل «صندوق ملی یهود» در ۱۹۰۱ م، با همراهی‌های انگلستان برای اسکان یهودیان و ایجاد موطن برای آنان، منجر به صدور [[اعلامیۀ بالفور]] شد. دولت بریتانیا در ۱۳۲۶ ش /۱۹۴۷ م اعلام داشت که قیمومت خود را در ۱۵ آوریل ۱۹۴۸ ملغا خواهد ساخت. بر اساس قطعنامهٔ سازمان ملل، بیت‌المقدس به دو نیم شرقی (شامل شهر کهن، در اختیار عرب‌ها) و غربی (در دست یهودیان) تقسیم گردید. طی جنگ ۶ روزه، در ۷ ژوئن ۱۹۶۷، اسرائیل بخش شرقی را نیز تصرف کرد و پس از گذشت حدود ۸۵۹ سال از رسیدن لشکر صلیبیون به پشت دیوارهای شهر، آن را به اشغال کامل خود درآورد.
[[پرونده:بیت المقدس.jpg|بندانگشتی| تصویری از بیت المقدس در زمان حکومت عثمانی]]
== نام ==
از بیت المقدس در متون و دوره‌های مختلف با نام‌های گوناگون، اما پیوسته به عنوان شهری قدسی و مورد احترام یاد شده است. از جملهٔ این نام‌هاست: یبوس، یابیش، کادش، سالم، شالم، سالیم، صهیون، شهر داوود، اورسالم (اوروسالیم)، ایلیا، اورشلیم، یروشالئیم (یروشالایم)، قُدس، القُدُس، بیت‌المَقْدِس، بیت‌المُقدَّس و گاهی نیز آن را شهر عدالت، شهر امین، شهر زیبا، شهر مقدس، کوه معبد، شهر خدا یا به تنهایی و به‌طور مطلق، معبد یا شهر خوانده‌اند.


الف) از آغاز تا فتح اسلامي: بنابر شواهد باستان شناختي، سابقه ي حيات بشر در منطقه ي بيت المقدس به دوره ي نخست از دوران چهارم زمين شناسي باز مي گردد. همچنين شواهدي از دوره ي پارينه سنگي در اطراف اين ناحيه به دست آمده و نقاط مسکوني باستاني متعددي مربوط به دوره هاي ميان سنگي و نو سنگي هم در اينجا شناسايي شده است. گفته اند: در اواخر عصر مفرغ، بيت المقدس به صورت دژي بود که عربهاي کوچنده از جزيره العرب در حدود سال ۳۰۰۰ ق ، آن را برآورده بودند.  
در متون مذهبی حدود ۲۰ نام مختلف برای بیت‌المقدس به‌کار رفته است. این شهر در قرآن کریم به صورتهای «القریة»، «الارض المبارکة»، «الزیتون» و «الساهرة» آمده است. در تورات در کنار نام‌های دیگر، بیش از ۶۵۰ بار نام اورشلیم آمده است. پیش از آنکه داوود نبی(ع) به این مکان وارد شود، نه تنها نزد یبوسیان، ساکنان نخستین آن، بلکه نزد ابراهیم نبی(ع) مکانی مقدس به‌شمار می‌رفت و آن را محلی دانسته‌اند که ابراهیم خلیل(ع) فرزند خود را در آنجا به قربانگاه برد؛ نیز آنجا را محل نزول وحی بر یعقوب نبی(ع) آورده‌اند. صورت یونانی نام این شهر، هیروسولوما نیز از مقدس بودن آن خبر می‌دهد. از این‌رو، این شهر به عنوان «جایگاه انبیا و مهبط وحی»، پیوسته نزد ادیان و مذاهب مختلف، به‌ویژه مسلمانان، مسیحیان و یهودیان، شهری مقدس بوده است. اورشلیم از نام‌های مشهور این شهر است. این شهر در دورهٔ اسلامی به‌طور اخص قدس و گاهی قدس شریف خوانده می‌شد. این شهر را عرب‌ها قدس (القدس)، و ایرانیان بیشتر بیت‌المقدس می‌خوانند.<ref>جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.</ref>


از نوشتار هاي تل العمارنه و نيز از عهد عتيق مي توان اطلاعات بيشتري درباره ي بيت المقدس اواخر عصر مفرغ به عنوان دولت شهري کنعاني به دست آورد که با عبرانيان مهاجم در ستيز بودند؛ اما با وجود همه ي فراز و نشيب ها اين شهر تا روزگار داوود نبي(ع) در دست يبوسيان، از کنعانيان باقي ماند. پژوهش هاي باستان شناختي نشان مي دهد که بيت المقدس در زمان کنعانيان، شکلي بيضوي با ۴ دروازه در ۴ جهت اصلي داشت حادثه ي فتح بيت المقدس به دست داوود(ع) در سده ي ۱۱ ق . م و انتقال «تابوت عهد» به اين شهر، در عهد عتيق آمده است.


بيت المقدس به روزگار فرمانروايي حضرت سليمان(ع) ، توسعه ي بسيار و نيز موقعيت و اهميتي خاص يافت و از آن پس، مرکز تحولات بزرگ و کوچک ديني و اجتماعي گرديد؛ چنان که چند بار ميان خاندان داوود و شاهان يهود و فرمانروايان آشوري، دست به دست شد و سرانجام بابليان بر آن جا چيره شدند.<ref>دايره المعارف بزرگ اسلامي، مرکز دايره المعارف بزرگ اسلامي، چاپ اول، ۱۳۸۳ هـ ش،جلد سيزدهم، ص۳۰۰ و ۳۰۱.</ref>  
== بناهای تاریخی ==
از میان بناهای جالب توجه در درون دیوارهای شهر کهن، دو دسته به نحو شاخصی بر جای مانده‌اند: نخست، مجموعهٔ حرم شریف شامل دو مکان از معتبرترین مکان‌ها نزد مسلمانان، یعنی [[مسجد الاقصی]] و [[قبةالصخره]] (مسجد عمر) که بنایی زیبا و باشکوه است؛ حرم شریف از مهم‌ترین مکانهای بیت‌المقدس است که پیروان ادیان گوناگون در آن به عبادت می‌پردازند و با ردیف مدارس مذهبی و مقابر خود که در داخل حصار و دروازه‌ها قرار دارد، از جلوه و ارزش ویژه‌ای برخوردار است. قبةالصخره با گنبد طلایی و کاشیهای آبی، سبز و فیروزه‌ای، در ۵۰۰ متری جنوبی مسجدالاقصی قرار دارد. بنای آن را خلیفهٔ اموی، عبدالملک شروع و پسرش، ولید به اتمام رسانده که حاوی آثار بسیاری از دورهٔ اسلامی است. عبدالملک و پسرش ولید در بیت‌المقدس مساجد، بناها و قصرهای بسیاری برپا کردند و بدین ترتیب، این شهر به عنوان یکی از مراکز بزرگ امویان به‌شمار می‌آمد. دومین مجموعه بنای مهم بیت‌المقدس، [[مجموعۀ کلیسای قیامت]] است که بخش‌هایی از آن مربوط به سرآغاز سدهٔ ۵ق است و از یک کلیسای مدور، همراه با دیرها و کلیساهای کوچک که آن را احاطه کرده‌اند، تشکیل شده است.<ref>جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.</ref>


کورش، شاهنشاه ايران، بابل را گشود و يهوديان را از اسارت رهانيد و اجازه داد که بيت المقدس و معابد آن را باز سازي کند. از اين پس در تمام دوره ي هخامنشي، بيت المقدس ايالتي در قلمرو ايران به شمار مي رفت.<ref>پرفسور محمد آ. دندامايف، تاريخ سياسي هخامنشيان، ترجمه ي خشايار بهاري، تهران، نشر کارنگ، ۱۳۸۱ هـ ش، چاپ اول، ص۸۴ و ۸۵.</ref>
== تاریخچه ==
=== از آغاز تا فتح اسلامی ===
بیت‌المقدس به روزگار فرمانروایی حضرت سلیمان(ع) توسعهٔ بسیار، و نیز موقعیت و اهمیتی خاص یافت و از آن پس، مرکز تحولات بزرگ و کوچک دینی و اجتماعی گردید؛ چنان‌که چندبار میان خاندان داوود و شاهان یهود و فرمانروایان آشوری دست به دست شد و سرانجام، بابلیان بر آنجا چیره شدند.


مقارن سقوط هخامنشيان، اين شهر در زمره ي متصرفات اسکندر قرار گرفت. پس از مرگ او مصريان، و آن گاه سلوکيان بر آن جا استيلا يافتند.  
در ۵۳۹ ق‌م کورش، شاهنشاه ایران بابل را گشود و یهودیان را از اسارت رهانید و اجازه داد که بیت‌المقدس و معابد آن را بازسازی کنند. از این پس، در تمام دورهٔ هخامنشی بیت‌المقدس ایالتی در قلمرو ایران به‌شمار می‌رفت. مقارن سقوطِ هخامنشیان، شهر در زمرهٔ متصرفات اسکندر قرار گرفت. پس از مرگ او مصریان، و آن گاه سلوکیان بر آنجا استیلا یافتند. در ۶۳ق‌م رومیان، و در ۴۰ق‌م پارتیان ایرانی بر بیت‌المقدس مسلط شدند و اندکی بعد هرود به یاری رومیان بر بیت المقدس استیلا یافت.  


در سال ۶۳ ق.م، روميان و در سال ۴۰ ق. م پارتيان ايراني بر بيت المقدس مسلط شدند و اندکي بعد هرود به ياري روميان بر بيت المقدس استيلا يافت. حضرت عيسي(ع) در دوره ي حکومت هرود متولد شد.  
در سالهای ۶۶ و ۱۳۲ م شورش‌هایی بزرگ در بیت‌المقدس روی داد که به شدت از سوی رومیان سرکوب شد. سرزمین فلسطین و بیت‌المقدس در ۳۱۲م به متصرفات قسطنطین، امپراتور مسیحی روم افزوده شد. در این دوره کلیساها و ابنیهٔ دینی مسیحی روی به توسعه نهاد و گروه‌های مسیحی به این شهر کوچیدند و در آنجا اقامت گزیدند. پس از تجزیهٔ امپراتوری روم، فلسطین در قلمرو دولت بیزانس قرار گرفت. مدتی بعد، در پی شکستِ رومیان از ساسانیان، بیت‌المقدس به متصرفات ایران افزوده شد؛ ولی در تحولات نظامی و سیاسیِ بعدی، شهر دوباره، تا فتحِ آن به دست مسلمانان، به دست بیزانسیان افتاد.<ref>جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.</ref>


در سال هاي ۶۶ و ۱۳۲ م شورشهايي بزرگ در بيت المقدس روي داد که به شدت از سوي روميان سرکوب شد. سرزمين فلسطين و بيت المقدس در سال ۱۳۲ م به متصرفات قسطنطنين، امپراطور مسيحي روم افزوده شد. در اين دوره کليساها و انبيه ي ديني مسيحي رو به توسعه نهاد و گروه هاي مسيحي به اين شهر کوچيدند و در آن جا اقامت گزيدند.<ref>دايره المعارف بزرگ اسلامي، پیشین، جلد سيزدهم، ص۳۰۱.</ref>
=== دورهٔ اسلامی تا عصر عثمانی ===
فتح شام در اواخر ایام خلافت ابوبکر (۱۳ق /۶۳۴م) آغاز شد. عمر بن خطاب خود به درخواست مردم شهر بیامد و صلح‌نامه نوشتند و دروازه‌های شهر را گشودند. مطابق این عهدنامه، مردم بر جان و مال و دین خود ایمن شدند. چنان‌که از آن صلح‌نامه و گزارش‌های مربوط به سنوات بعد پیداست، مسلمانان رفتاری تساهل آمیز با اصحاب ادیان، خاصه یهودیان که از سوی رومیان در زحمت و آزار بودند، پیش گرفتند و بدین‌سبب، بیت‌المقدس به زودی به مرکز ادیان بزرگ الاهی، و شهر صلح و آرامش تبدیل شد. بیت المقدس طی ۳قرن نخستِ خلافت عباسی نقش تاریخی چندانی نداشت. ظهور فاطمیان و تسلط آنها بر این شهر در ۳۵۸ق / ۹۶۹م آن را وارد مرحله‌ای جدید از تاریخ حیات خود کرد.


پس از تجزيه ي امپراطوري روم، فلسطين در قلمرو و دولت بيزانس قرار گرفت. مدتي بعد در پي شکست روميان از ساسانيان، بيت المقدس به متصرفات ايران افزوده شد؛ ولي در تحولات نظامي و سياسي بعدي، شهر دوباره تا فتح آن به دست مسلمانان به دست بيزانسيان افتاد.<ref>تئودور نولدکه، تاريخ ايرانيان و عربها در زمان ساسانيان، ترجمه ي زرياب، عباس ، انتشارات انجمن آثار ملي، چاپ اول، ۱۳۵۸هـ . ش، ص۴۳۱ و ۴۳۲.</ref>
جنگجویان صلیبی به قصد تسخیر این شهر و تسلط بر بزرگ‌ترین مرکز مسیحیت، به فلسطین سرازیر شدند. در سال ۴۹۲ق / ۱۰۹۹م فرنگان قدس را از مصریان گرفتند و چنان به کشتار و غارت دست زدند که مورخان مسیحی نیز از گزارش آن شقاوت‌ها گزیری نیافتند. به این ترتیب بیت‌المقدس مرکز دولت لاتینی صلیبیان در شرق شد و خط مشی نظامی سراسر قلمرو صلیبی در فلسطین را تعیین می‌کرد. فرمانروایان مسیحی، یهودیان را نیز از بیت‌المقدس راندند و گروه‌های مسیحی را که از غرب می‌آمدند، در شهر و اطراف آن جای دادند.


ب) دوره ي اسلامي تا عصر عثماني: فتح شام در اواخر خلافت ابوبکر آغاز شد و حدود ۳ سال بعد، مسلمان ها به دروازه هاي بيت المقدس رسيدند.<ref>بلاذري، احمد بن يحيي بن جابر، فتوح البلدان، ترجمه و تعليقات و مقدمه از دکتر توکل، محمد نشر نقره، چاپ اول، ۱۳۳۷ هـ . ش، ص۲۰۰.</ref> آورده اند که ابو عبيده بن جراح پس از تسخير دمشق، در حمله به بيت المقدس مردد بود. پس نامه به عمر نوشت و خليفه به توصيه علي(ع) دستور داد روانه ي بيت المقدس شود. ابو عبيده نيز پي در پي سپاهياني به آن جا فرستاد و شهر را به محاصره گرفت.<ref>واقدي، فتوح الشام، جلد اول، ص۳۱۸.</ref> چندي بعد، ابو عبيده، مردم شهر را به تسليم دعوت کرد و کار سرانجام به صلح انجاميد و خليفه ي دوم خود به درخواست مردم شهر بيامد و صلح نامه نوشتند و دروازه هاي شهر را گشودند. مطابق اين عهد نامه، مردم بر جان و مال و دين خود ايمن شدند؛ بدين سان که اگر مي ماندند، بايستي جزيه مي دادند و زير حمايت مسلمان ها قرار مي گرفتند. و اگر مي خواستند،مي توانستند اموال منقول خود را برداشته، به جاي ديگر بروند.<ref>تاريخ طبري، چاپ چهارم، قاهره، دار المعارف، ۱۳۸۲ هـ .ق، جلد سوم، ص۶۰۸ و ۶۰۹.</ref>  
بیت‌المقدس تا ۵۸۳ق /۱۱۸۷م در دست صلیبیان بود. در این سال صلاح‌الدین ایوبی شهر را بی‌آنکه کشتاری به راه اندازد، باز پس گرفت. به دستور او مسجد الاقصی را که روی به ویرانی نهاده بود، عمارت کردند و پس از ۹۲سال که شهر در دست فرنگان بود، در آنجا نماز بر پای داشتند. از این پس، بیت المقدس میان مسلمانان و فرنگان دست به دست می‌شد.<ref>جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.</ref>


جریان فتح بيت المقدس توسط مسلمانان در ربيع الآخر سال ۱۶ هـ . ق<ref>تاريخ طبري، بيروت، دار القاموس الحديث، جلد چهارم، ص۱۶۰.</ref> و به روايتي در سال ۱۷ هـ . ق اتفاق افتاد.<ref>ياقوت حموي، معجم البلدان، بيروت،دارالکتب العلميه، چاپ اول، ۱۴۱۰ هـ . ق، جلد پنجم، ص۱۹۹.</ref>
=== عصر عثمانی ===
به دنبال قدرت یافتن ترکان عثمانی در سدهٔ ۱۰ق /۱۶م، تحول بزرگی در خاورمیانه و به‌ویژه در بیت‌المقدس پدیدار شد که تا حدود ۴ سده ادامه یافت. هنگامی که سلطان سلیم در ۹۲۳ ق /۱۵۱۷ م به این شهر دست یافت، به‌رغم رو به زوال بودن و جمعیت نسبتاً کم، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود.


چنان که از آن صلحنامه و گزارش هاي مربوط به سالهاي بعد، پيداست، مسلمان ها رفتاري تساهل آميز با صاحبان اديان، بويژه يهوديان که از سوي رومي ها در زحمت و آزار بودند، پيش گرفتند و بدين سبب، بيت المقدس به مرکز اديان بزرگ الهي و شهر صلح و آرامش تبديل شد.  
به روزگار سلطان سلیمان، امور مسیحیان بیت‌المقدس به دنبال معاهداتی، در دست رهبران دینی کاتولیک بود؛ ولی در عصر سلطان مراد چهارم، یونانیان ارتدکس بر این امور مسلط شدند. حکومت عثمانی تا مدتی بیت‌المقدس را به خوبی اداره می‌کرد، اما اقدامات مدنی آنان دیری نپایید و شهر رو به افول نهاد و به صورت شهری دردست حاکمان خودکامه درآمد. این وضعیت تا سدهٔ ۱۳ق /۱۹م که شرایط تا حدی بهبود یافته بود، طول کشید. در این دوره، اروپاییان بیت‌المقدس را حتی «نفرت‌انگیزترین مکان روی زمین»، و خانه‌های آن را «همچون زندان و گور» به‌شمار آورده‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.</ref>


از اين زمان تا دهه ي ۷۰ هـ . ق، حادثه ي بزرگي در اين شهر اتفاق نيفتاد.<ref>دايره المعارف بزرگ اسلامي، پیشین، جلد سيزدهم، ص۳۰۲.</ref> به روز گار قيام عبدالله بن زبير در حجاز و بازگويي کارهاي زشت مروانيان که شاميان را نسبت به خلفا بد بين مي کرد، عبدالملک بن مروان براي جلوگيري از سفر مردم به حجاز براي حج، به بناي قبه الصخره و جامع الاقصي دست زد تا شاميان براي حج به آن جا بروند. در تمام سالهايي که ابن زبير به حجاز تسلط داشت، شاميان در موسم حج به طواف آن قبه مي رفتند و همان جا قرباني مي کردند.<ref>ابن کثير، البدايه و النهايه، بيروت،دار الکتب العلميه، جلد ۸،ص ۲۸۳.</ref> فرزند و جانشين او، وليد هم چند قبه ي ديگر در بيت المقدس بنا کرد.<ref>همان،جلد ۹، ص۱۶۵.</ref>
== دوره معاصر ==
در سدهٔ ۱۳ ق / ۱۹ م و تا آغاز جنگ جهانی اول، سرزمین فلسطین به نحو سازمان یافته‌ای شاهد توسعهٔ جمعیتی و اقتصادی بود. در این دوره، تشویق یهودیان به مهاجرت به فلسطین بالا گرفت. در این میان، سازمان یهود به نحوی سازمان یافته، پی‌گیر ترغیب مهاجرت یهودیان به بیت‌المقدس بود. در واقع، اقدامات یهودیان از زمان تشکیل «نخستین کنگرهٔ صهیونیست‌ها» در ۱۸۹۷م در شهر بازل سویس، و طرح ادعای «موطن» نسبت به فلسطین، تا تشکیل «صندوق ملی یهود» در ۱۹۰۱ م، با همراهیهای انگلستان برای اسکان یهودیان و ایجاد موطن برای آنان، منجر به صدور اعلامیهٔ بالفور شد. با تصرف بیت‌المقدس از سوی قوای انگلیسی و خارج ساختن آن از دست حکومت عثمانی، وایزمن (رئیس فدراسیون صهیونیست‌های انگلستان)، دفتری در بیت‌المقدس راه‌اندازی کرد.


مسجد الاقصي بنايي سخت با شکوه بود و به نام هر پيامبر بزرگ، محرابي داشت. بيت المقدس در اين زمان، يکي از شهرهاي مهم ولايت فلسطين به شمار مي رفت.<ref>ابو الفداء، تقويم البلدان، ترجمه ي عبدالمحمد آيتي، انتشارات بنياد فرهنگ ايران، چاپ اول، ۱۳۴۹ هـ . ش، ص۲۴۴.</ref> اما اين شهر در اواخر حکومت امويها و در پي شورش بر ضد مروان بن محمد، آسيب ديد. منصور عباسي در سال ۱۴۰ ق به قدس رفت و مسجد و قبه را که خرابي ها در آن راه يافته بود، آباد ساخت و تغييراتي در نقشه ي مسجد داد.<ref>البدايه و النهايه، جلد ۸، ص۲۸۱.</ref>
دولت بریتانیا در ۱۳۲۶ ش /۱۹۴۷ م اعلام داشت که قیمومت خود را در ۱۵ آوریل ۱۹۴۸ ملغا خواهد ساخت و سرانجام در ۱۴ ماه مه، آخرین فرمانده عالی بریتانیا از فلسطین خارج شد و قیمومت این کشور بر فلسطین عملاً ملغا گردید. براساس قطعنامهٔ سازمان ملل، بیت‌المقدس به دو نیم: شرقی (شامل شهر کهن، در اختیار عرب‌ها) و غربی (در دست یهودیان) تقسیم گردید.


بيت المقدس در طي سه قرن اول خلافت عباسي، نقش تاريخي قابل توجهي نداشت. ظهور فاطميان و تسلط آنان بر اين شهر در سال ۳۵۸ هـ . ق، آن را وارد مرحله اي جديد از تاريخ حيات خود کرد.<ref>دايره المعارف بزرگ اسلامي، پیشین، جلد سيزدهم، ص۳۰۲.</ref> مقدسی در نيمه ي دوم قرن ۴ ق ازآن به عنوان شهري کثيف و گران با حاکماني نالايق و ستمگر ياد کرده است.<ref>مقدسي، احسن التقاسيم في معرفه الاقاليم، ترجمه ي نقي منزوي، دکتر علي، شرکت مولفان و مترجمان ايران، ۱۳۶۱ هـ . ش، ص۲۳۴ و ۲۳۵.</ref>  
بیت‌المقدس پیش از شکل‌گیری دولت صهیونی (۱۳۲۷ ش / ۱۹۴۸م)، مرکز مذهبی و فرهنگی و اداری ـ مالی سرزمین فلسطین بود. علاوه بر این، محل شورای عالی مسلمانان، مقر ۳ بطریرک و یک اسقف انگلیکان و نیز محل دفتر آژانس یهود به‌شمار می‌رفت. پس از شکل‌گیری دولت اسرائیل، این شهر به دو بخش بیت‌المقدس شرقی (در اختیار اردن) و بیت‌المقدس غربی (دردست اسرائیل) تقسیم شد که بخش غربی از ۱۹۴۹م به عنوان پایتخت خود ـ خواندهٔ اسرائیل معرفی گردید. در این حال، یهودیان قسمت اعظم شهر را به اشغال خود درآوردند. طی جنگ ۶ روزه، در ۷ ژوئن ۱۹۶۷، اسرائیل بخش شرقی را نیز تصرف کرد و پس از گذشت حدود ۸۵۹ سال از رسیدن لشکر صلیبیون به پشت دیوارهای شهر، آن را به اشغال کامل خود درآورد.<ref>جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.</ref>


تسلط فاطميان بر بيت المقدس با ظهور سلاجقه، مدتي خاتمه يافت ملکشاه در سال ۴۷۷ هـ . ق يکي از غلامان خود به نام ارتق بن اکشک را به موصل فرستاد و او از آن جا به شام رفت و از سوي تاج الدوله نقش بيت المقدس را به اقطاع گرفت. ارتقيان تا سال ۴۹۱ هـ . ق، بر آن جا حکومت کردند و در اين سال بر اثر هجوم الافضل، وزير فاطميان، شهر را رها کردند و مصريان دوباره بر آن جا مسلط شدند.<ref>ابن ميسر، اخبار مصر، قاهره، ص۶۵ و ۶۶.</ref>
== پیوند به بیرون ==
* منبع مقاله: مدخل «[https://www.cgie.org.ir/fa/article/229248/بیت-المقدس#c976f1702-3cbd-475d-9cf3-87283baf592f بیت المقدس]» از دائرة المعارف بزرگ اسلامی.


اما اين تسلط دوامي نيافت و جنگجويان صليبي در روز جمعه ۱۳ شعبان ۴۹۲ هـ.ق، قدس را از مصريها گرفتند و دست به قتل و غارت زدند.<ref>البدايه و النهايه، جلد ۱۲، ص۱۵۶.</ref> بيت المقدس تا سال ۵۸۳ هـ . ق در دست صليبيان بود. در اين سال صلاح الدين ايوبي آن را باز پس گرفت. به دستور وي مسجد الاقصي را باز سازي کردند و در آن نماز خواندند.<ref>همان، ج۱۲، ص۳۲۲ ـ ۳۲۴.</ref>
== مطالعه بیشتر ==


کوشش هاي فرنگي‌ها براي تسخير مجد شهر در عصر صلاح الدين ايوبي به جايي نرسيد.<ref>همان، جلد دوازدهم، ص۳۴۶.</ref> در سال ۶۰۰ ق نيز فرنگي‌ها براي باز پس گيري بيت المقدس کوشش هاي بي نتيجه اي کردند.<ref>همان، جلد سيزدهم، ص۳۶.</ref> اما پس از مرگ العادل ايوبي، صليبيان پس از تسخير دمياط رو به بيت المقدس نهادند. المعظم که تاب مقاومت نداشت در محرم ۶۱۶ هـ . ق ديوار هاي شهر را ويران کرد تا فرنگي‌ها پس از چيرگي نتوانند از آن جا به عنوان پايگاهي براي حمله به ديگر نقاط استفاده کنند.<ref>همان، جلد سيزدهم، ص۸۳.</ref>
* حمیدی، جعفر، '''تاریخ اورشلیم'''، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۱ش.
 
از اين پس، بيت المقدس ميان مسلمان ها و فرنگي‌ها، دست به دست مي شد. در سال ۶۲۶ هـ . ق، بيت المقدس در دست مصريها بود. در همين تاريخ شهر مطابق معاهده اي به فرنگي‌ها واگذار شد و فريدريک دوم، شاه آلمان در کليساي قيامت تاجگذاري کرد. در سال ۶۴۱ هـ . ق، ايوبيان مصر به توسط مماليک ترک، باز بر آنجا مسلط شدند. گرچه مدتي بعد بر اثر کشمکش هاي محلي و تهاجم خوارزميان، شهر به دست صليبيان افتاده ولي خوارزميان به سرعت بر شهر چيره شدند. در سال ۶۵۱ هـ . ق که مماليک مصر رشته ي کارها را در دست گرفتند، خواستند براي مقابله با شامي ها، بيت المقدس را به فرنگي‌ها بدهند ولي وساطت خليفه ي عباسي، کار را به صلح کشاند و بيت المقدس در دست مصريها باز ماند.<ref>دايره المعارف بزرگ اسلامي،پیشین، ص۳۰۳.</ref>
 
ج) عصر عثماني: از سال ۱۵۱۷ م بيت المقدس تحت اداره ي حکومت عثماني درآمد و همچنان در دست آنان قرار داشت تا آن که در سال ۱۹۱۷ م ۱۳۳۷ هـ امپرياليسم انگليس به همکاري نيروهاي متفقين و سربازان «انقلاب عربي» آن جا را تصرف کردند.<ref>خسروشاهي، سيد هادي تاريخ بيت المقدس و مسأله ي فلسطين،۱۳۵۴ ش، چاپ اول، ص۲۵.</ref> بعد از فتح بيت المقدس، فرمانده سپاه انگلستان اعلام کرد که اين منطقه ازاين به بعد توسط يک حکومت نظامي به نام «اداره ي جنوبي متصرفات دشمن» تابع فرماندهي لشکر، اداره خواهد شد.<ref>زعيتر، اکرم، سرگذشت فلسطين يا کار نامه ي سياه استعمار، ترجمه ي هاشمي رفسنجاني، اکبر، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، ۱۳۶۲ هـ . ش، ص۱۱۹.</ref>
 
در دوران قيموميت انگلستان بر اين شهر، تلاش زيادي براي يهودي سازي اين شهر (با مهاجرت هاي ترغيبي يهوديان از سراسر جهان) صورت گرفت و اعتراضات و درگيري هاي زيادي به دنبال داشت تا اين که در سال ۱۳۲۶ هـ . ق، ۱۹۴۷ م دولت بريتانيا اعلام کرد که قيمومت خود را در ۱۵ آوريل ۱۹۴۸ ملغي خواهد ساخت و سرانجام در ۱۴ ماه مه، آخرين فرمانده عالي بريتانيا از فلسطين خارج شد و قيمومت اين کشور عملاً ملغي گرديد. در همين سال، سازمان ملل، اين مسئله را مطرح ساخت که بيت المقدس به صورت شهري بين المللي در آيد. با رد اين پيشنهاد از سوي دولت هاي عربي، بر اساس قطعنامه ي سازمان ملل، بيت المقدس به دو نيم شرقي (شامل شهر کهن در اختيار عربها) و غربي (در دست يهوديان) تقسيم شد.
 
طي جنگ ۶ روزه در ۷ ژوئن ۱۹۶۷م اسرائيل، بخش شرقي را نيز تصرف کرد. حادثه ي ديگري که در اين سال اتفاق افتاد، آتش سوزي مسجد الاقصي بود که موجب برانگيخته شدن احساسات مسلمانان شد. به دنبال آن و براي رسيدگي به اين موضوع، سازمان کنفرانس اسلامي در رباط (پايتخت مراکش) برگزار شد و کشور هاي اسلامي، اسرائيل را مسئول اين آتش سوزي اعلام کردند.<ref>دايره المعارف بزرگ اسلامي، پیشین، جلد سيزدهم، ص۳۰۴ و ۳۰۵.</ref>
 
خلاصه: از زمان اشغال فلسطين و بويژه بيت المقدس تا کنون قيام ها و مبارزات بسيار خونباري شکل گرفته است. در سال هاي اخير نيز به دنبال ورود «شارون» به مسجد الاقصي درگيريهاي خونين بين فلسطينيان و صهونيست ها به وجود آمده است که هر روز هم ادامه دارد.
 
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
 
۱. کتاب سرگذشت فلسطين، تأليف اکرم زعيتر ترجمه ي آيه الله هاشمي رفسنجاني مراجعه شود.


== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس|۲}}
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی =  
  | شاخه اصلی =ادیان و مذاهب
  | شاخه فرعی۱ =  
  | شاخه فرعی۱ =مکان‌های مذهبی
  | شاخه فرعی۲ =  
  | شاخه فرعی۲ =
  | شاخه فرعی۳ =  
  | شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه =شد
  | تیترها =  
  | تیترها =شد
  | ویرایش =  
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر =شد
  | ارجاعات =  
  | ارجاعات =
  | بازبینی =  
  | ارزیابی کمی =
  | تکمیل =  
  | تکمیل =
  | اولویت =  
  | اولویت =ج
  | کیفیت =  
  | کیفیت =ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۰ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۲

سؤال

در مورد بیت المقدس از پیدایش تاکنون توضیح دهید.

بیت‌المقدس، نام شهری باستانی در فلسطین است. اورشلیم و قدس نام‌های دیگر این شهر است. بیت المقدس از شهرهای مهم و مقدس میان ادیان در طول تاریخ شناخته می‌شود. این شهر در طول تاریخ به تصرف مسلمانان و مسیحیان درمی‌آمد. فتح شام در اواخر ایام خلافت ابوبکر (۱۳ق /۶۳۴م) آغاز شد. در جنگ‌های صلیبی، مسیحیان این شهر را تصرف کردند و تا سال ۵۸۳ق به دست آنان بود. در این سال صلاح‌الدین ایوبی شهر را بی‌آنکه کشتاری به راه اندازد، باز پس گرفت. به دنبال قدرت یافتن ترکان عثمانی در سدهٔ ۱۰ق /۱۶م، تحول بزرگی در خاورمیانه و به‌ویژه در بیت‌المقدس پدیدار شد که تا حدود ۴ سده ادامه یافت.

در سدهٔ ۱۳ ق / ۱۹ م و تا آغاز جنگ جهانی اول، سرزمین فلسطین به نحو سازمان یافته‌ای شاهد مهاجرت یهودیان به آنجا بود. اقدامات یهودیان از زمان تشکیل «نخستین کنگرهٔ صهیونیستها» در ۱۸۹۷م در شهر بازل سویس، و طرح ادعای «موطن» نسبت به فلسطین، تا تشکیل «صندوق ملی یهود» در ۱۹۰۱ م، با همراهی‌های انگلستان برای اسکان یهودیان و ایجاد موطن برای آنان، منجر به صدور اعلامیۀ بالفور شد. دولت بریتانیا در ۱۳۲۶ ش /۱۹۴۷ م اعلام داشت که قیمومت خود را در ۱۵ آوریل ۱۹۴۸ ملغا خواهد ساخت. بر اساس قطعنامهٔ سازمان ملل، بیت‌المقدس به دو نیم شرقی (شامل شهر کهن، در اختیار عرب‌ها) و غربی (در دست یهودیان) تقسیم گردید. طی جنگ ۶ روزه، در ۷ ژوئن ۱۹۶۷، اسرائیل بخش شرقی را نیز تصرف کرد و پس از گذشت حدود ۸۵۹ سال از رسیدن لشکر صلیبیون به پشت دیوارهای شهر، آن را به اشغال کامل خود درآورد.

تصویری از بیت المقدس در زمان حکومت عثمانی

نام

از بیت المقدس در متون و دوره‌های مختلف با نام‌های گوناگون، اما پیوسته به عنوان شهری قدسی و مورد احترام یاد شده است. از جملهٔ این نام‌هاست: یبوس، یابیش، کادش، سالم، شالم، سالیم، صهیون، شهر داوود، اورسالم (اوروسالیم)، ایلیا، اورشلیم، یروشالئیم (یروشالایم)، قُدس، القُدُس، بیت‌المَقْدِس، بیت‌المُقدَّس و گاهی نیز آن را شهر عدالت، شهر امین، شهر زیبا، شهر مقدس، کوه معبد، شهر خدا یا به تنهایی و به‌طور مطلق، معبد یا شهر خوانده‌اند.

در متون مذهبی حدود ۲۰ نام مختلف برای بیت‌المقدس به‌کار رفته است. این شهر در قرآن کریم به صورتهای «القریة»، «الارض المبارکة»، «الزیتون» و «الساهرة» آمده است. در تورات در کنار نام‌های دیگر، بیش از ۶۵۰ بار نام اورشلیم آمده است. پیش از آنکه داوود نبی(ع) به این مکان وارد شود، نه تنها نزد یبوسیان، ساکنان نخستین آن، بلکه نزد ابراهیم نبی(ع) مکانی مقدس به‌شمار می‌رفت و آن را محلی دانسته‌اند که ابراهیم خلیل(ع) فرزند خود را در آنجا به قربانگاه برد؛ نیز آنجا را محل نزول وحی بر یعقوب نبی(ع) آورده‌اند. صورت یونانی نام این شهر، هیروسولوما نیز از مقدس بودن آن خبر می‌دهد. از این‌رو، این شهر به عنوان «جایگاه انبیا و مهبط وحی»، پیوسته نزد ادیان و مذاهب مختلف، به‌ویژه مسلمانان، مسیحیان و یهودیان، شهری مقدس بوده است. اورشلیم از نام‌های مشهور این شهر است. این شهر در دورهٔ اسلامی به‌طور اخص قدس و گاهی قدس شریف خوانده می‌شد. این شهر را عرب‌ها قدس (القدس)، و ایرانیان بیشتر بیت‌المقدس می‌خوانند.[۱]


بناهای تاریخی

از میان بناهای جالب توجه در درون دیوارهای شهر کهن، دو دسته به نحو شاخصی بر جای مانده‌اند: نخست، مجموعهٔ حرم شریف شامل دو مکان از معتبرترین مکان‌ها نزد مسلمانان، یعنی مسجد الاقصی و قبةالصخره (مسجد عمر) که بنایی زیبا و باشکوه است؛ حرم شریف از مهم‌ترین مکانهای بیت‌المقدس است که پیروان ادیان گوناگون در آن به عبادت می‌پردازند و با ردیف مدارس مذهبی و مقابر خود که در داخل حصار و دروازه‌ها قرار دارد، از جلوه و ارزش ویژه‌ای برخوردار است. قبةالصخره با گنبد طلایی و کاشیهای آبی، سبز و فیروزه‌ای، در ۵۰۰ متری جنوبی مسجدالاقصی قرار دارد. بنای آن را خلیفهٔ اموی، عبدالملک شروع و پسرش، ولید به اتمام رسانده که حاوی آثار بسیاری از دورهٔ اسلامی است. عبدالملک و پسرش ولید در بیت‌المقدس مساجد، بناها و قصرهای بسیاری برپا کردند و بدین ترتیب، این شهر به عنوان یکی از مراکز بزرگ امویان به‌شمار می‌آمد. دومین مجموعه بنای مهم بیت‌المقدس، مجموعۀ کلیسای قیامت است که بخش‌هایی از آن مربوط به سرآغاز سدهٔ ۵ق است و از یک کلیسای مدور، همراه با دیرها و کلیساهای کوچک که آن را احاطه کرده‌اند، تشکیل شده است.[۲]

تاریخچه

از آغاز تا فتح اسلامی

بیت‌المقدس به روزگار فرمانروایی حضرت سلیمان(ع) توسعهٔ بسیار، و نیز موقعیت و اهمیتی خاص یافت و از آن پس، مرکز تحولات بزرگ و کوچک دینی و اجتماعی گردید؛ چنان‌که چندبار میان خاندان داوود و شاهان یهود و فرمانروایان آشوری دست به دست شد و سرانجام، بابلیان بر آنجا چیره شدند.

در ۵۳۹ ق‌م کورش، شاهنشاه ایران بابل را گشود و یهودیان را از اسارت رهانید و اجازه داد که بیت‌المقدس و معابد آن را بازسازی کنند. از این پس، در تمام دورهٔ هخامنشی بیت‌المقدس ایالتی در قلمرو ایران به‌شمار می‌رفت. مقارن سقوطِ هخامنشیان، شهر در زمرهٔ متصرفات اسکندر قرار گرفت. پس از مرگ او مصریان، و آن گاه سلوکیان بر آنجا استیلا یافتند. در ۶۳ق‌م رومیان، و در ۴۰ق‌م پارتیان ایرانی بر بیت‌المقدس مسلط شدند و اندکی بعد هرود به یاری رومیان بر بیت المقدس استیلا یافت.

در سالهای ۶۶ و ۱۳۲ م شورش‌هایی بزرگ در بیت‌المقدس روی داد که به شدت از سوی رومیان سرکوب شد. سرزمین فلسطین و بیت‌المقدس در ۳۱۲م به متصرفات قسطنطین، امپراتور مسیحی روم افزوده شد. در این دوره کلیساها و ابنیهٔ دینی مسیحی روی به توسعه نهاد و گروه‌های مسیحی به این شهر کوچیدند و در آنجا اقامت گزیدند. پس از تجزیهٔ امپراتوری روم، فلسطین در قلمرو دولت بیزانس قرار گرفت. مدتی بعد، در پی شکستِ رومیان از ساسانیان، بیت‌المقدس به متصرفات ایران افزوده شد؛ ولی در تحولات نظامی و سیاسیِ بعدی، شهر دوباره، تا فتحِ آن به دست مسلمانان، به دست بیزانسیان افتاد.[۳]

دورهٔ اسلامی تا عصر عثمانی

فتح شام در اواخر ایام خلافت ابوبکر (۱۳ق /۶۳۴م) آغاز شد. عمر بن خطاب خود به درخواست مردم شهر بیامد و صلح‌نامه نوشتند و دروازه‌های شهر را گشودند. مطابق این عهدنامه، مردم بر جان و مال و دین خود ایمن شدند. چنان‌که از آن صلح‌نامه و گزارش‌های مربوط به سنوات بعد پیداست، مسلمانان رفتاری تساهل آمیز با اصحاب ادیان، خاصه یهودیان که از سوی رومیان در زحمت و آزار بودند، پیش گرفتند و بدین‌سبب، بیت‌المقدس به زودی به مرکز ادیان بزرگ الاهی، و شهر صلح و آرامش تبدیل شد. بیت المقدس طی ۳قرن نخستِ خلافت عباسی نقش تاریخی چندانی نداشت. ظهور فاطمیان و تسلط آنها بر این شهر در ۳۵۸ق / ۹۶۹م آن را وارد مرحله‌ای جدید از تاریخ حیات خود کرد.

جنگجویان صلیبی به قصد تسخیر این شهر و تسلط بر بزرگ‌ترین مرکز مسیحیت، به فلسطین سرازیر شدند. در سال ۴۹۲ق / ۱۰۹۹م فرنگان قدس را از مصریان گرفتند و چنان به کشتار و غارت دست زدند که مورخان مسیحی نیز از گزارش آن شقاوت‌ها گزیری نیافتند. به این ترتیب بیت‌المقدس مرکز دولت لاتینی صلیبیان در شرق شد و خط مشی نظامی سراسر قلمرو صلیبی در فلسطین را تعیین می‌کرد. فرمانروایان مسیحی، یهودیان را نیز از بیت‌المقدس راندند و گروه‌های مسیحی را که از غرب می‌آمدند، در شهر و اطراف آن جای دادند.

بیت‌المقدس تا ۵۸۳ق /۱۱۸۷م در دست صلیبیان بود. در این سال صلاح‌الدین ایوبی شهر را بی‌آنکه کشتاری به راه اندازد، باز پس گرفت. به دستور او مسجد الاقصی را که روی به ویرانی نهاده بود، عمارت کردند و پس از ۹۲سال که شهر در دست فرنگان بود، در آنجا نماز بر پای داشتند. از این پس، بیت المقدس میان مسلمانان و فرنگان دست به دست می‌شد.[۴]

عصر عثمانی

به دنبال قدرت یافتن ترکان عثمانی در سدهٔ ۱۰ق /۱۶م، تحول بزرگی در خاورمیانه و به‌ویژه در بیت‌المقدس پدیدار شد که تا حدود ۴ سده ادامه یافت. هنگامی که سلطان سلیم در ۹۲۳ ق /۱۵۱۷ م به این شهر دست یافت، به‌رغم رو به زوال بودن و جمعیت نسبتاً کم، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود.

به روزگار سلطان سلیمان، امور مسیحیان بیت‌المقدس به دنبال معاهداتی، در دست رهبران دینی کاتولیک بود؛ ولی در عصر سلطان مراد چهارم، یونانیان ارتدکس بر این امور مسلط شدند. حکومت عثمانی تا مدتی بیت‌المقدس را به خوبی اداره می‌کرد، اما اقدامات مدنی آنان دیری نپایید و شهر رو به افول نهاد و به صورت شهری دردست حاکمان خودکامه درآمد. این وضعیت تا سدهٔ ۱۳ق /۱۹م که شرایط تا حدی بهبود یافته بود، طول کشید. در این دوره، اروپاییان بیت‌المقدس را حتی «نفرت‌انگیزترین مکان روی زمین»، و خانه‌های آن را «همچون زندان و گور» به‌شمار آورده‌اند.[۵]

دوره معاصر

در سدهٔ ۱۳ ق / ۱۹ م و تا آغاز جنگ جهانی اول، سرزمین فلسطین به نحو سازمان یافته‌ای شاهد توسعهٔ جمعیتی و اقتصادی بود. در این دوره، تشویق یهودیان به مهاجرت به فلسطین بالا گرفت. در این میان، سازمان یهود به نحوی سازمان یافته، پی‌گیر ترغیب مهاجرت یهودیان به بیت‌المقدس بود. در واقع، اقدامات یهودیان از زمان تشکیل «نخستین کنگرهٔ صهیونیست‌ها» در ۱۸۹۷م در شهر بازل سویس، و طرح ادعای «موطن» نسبت به فلسطین، تا تشکیل «صندوق ملی یهود» در ۱۹۰۱ م، با همراهیهای انگلستان برای اسکان یهودیان و ایجاد موطن برای آنان، منجر به صدور اعلامیهٔ بالفور شد. با تصرف بیت‌المقدس از سوی قوای انگلیسی و خارج ساختن آن از دست حکومت عثمانی، وایزمن (رئیس فدراسیون صهیونیست‌های انگلستان)، دفتری در بیت‌المقدس راه‌اندازی کرد.

دولت بریتانیا در ۱۳۲۶ ش /۱۹۴۷ م اعلام داشت که قیمومت خود را در ۱۵ آوریل ۱۹۴۸ ملغا خواهد ساخت و سرانجام در ۱۴ ماه مه، آخرین فرمانده عالی بریتانیا از فلسطین خارج شد و قیمومت این کشور بر فلسطین عملاً ملغا گردید. براساس قطعنامهٔ سازمان ملل، بیت‌المقدس به دو نیم: شرقی (شامل شهر کهن، در اختیار عرب‌ها) و غربی (در دست یهودیان) تقسیم گردید.

بیت‌المقدس پیش از شکل‌گیری دولت صهیونی (۱۳۲۷ ش / ۱۹۴۸م)، مرکز مذهبی و فرهنگی و اداری ـ مالی سرزمین فلسطین بود. علاوه بر این، محل شورای عالی مسلمانان، مقر ۳ بطریرک و یک اسقف انگلیکان و نیز محل دفتر آژانس یهود به‌شمار می‌رفت. پس از شکل‌گیری دولت اسرائیل، این شهر به دو بخش بیت‌المقدس شرقی (در اختیار اردن) و بیت‌المقدس غربی (دردست اسرائیل) تقسیم شد که بخش غربی از ۱۹۴۹م به عنوان پایتخت خود ـ خواندهٔ اسرائیل معرفی گردید. در این حال، یهودیان قسمت اعظم شهر را به اشغال خود درآوردند. طی جنگ ۶ روزه، در ۷ ژوئن ۱۹۶۷، اسرائیل بخش شرقی را نیز تصرف کرد و پس از گذشت حدود ۸۵۹ سال از رسیدن لشکر صلیبیون به پشت دیوارهای شهر، آن را به اشغال کامل خود درآورد.[۶]

پیوند به بیرون

  • منبع مقاله: مدخل «بیت المقدس» از دائرة المعارف بزرگ اسلامی.

مطالعه بیشتر

  • حمیدی، جعفر، تاریخ اورشلیم، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۱ش.

منابع

  1. جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.
  2. جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.
  3. جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.
  4. جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.
  5. جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.
  6. جمعی از نویسندگان، «بیت‌المقدس»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۳، ذیل مدخل.