توصیه به مسافرت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

(صفحه‌ای تازه حاوی «{{شروع متن}}سؤال: براي آساني سفر چه كارهايي بايد انجام داده شود؟ براي آساني و...» ایجاد کرد)
 
جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
 
(۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}سؤال: براي آساني سفر چه كارهايي بايد انجام داده شود؟
{{شروع متن}}
{{سوال}}
آیا در قرآن به سفر کردن هم توصیه‌ای وجود دارد؟
{{پایان سوال}}


براي آساني و آرامش روح و روان در سفر مطالبي بايد مراعات شود:
{{پاسخ}}
سفر کردن در  [[اسلام]] از امور مستحبی است که بسیار به آن توجه و توصیه شده است. آیات و روایات فراوانی در انجام و آداب سفر وجود دارند. سفر کردن دارای اهدافی است که باعث اهمیت آن شده است. [[خداشناسی]]، عبرت آموزی، یادگیری، بهره‌مندی از نعمتها و غیره از آثار آن می باشد.


مطلب اول: توجه به آيات الهي در تشويق به مسافرت
==اهمیت مسافرت در اسلام==
{{جعبه نقل قول|پیامبر در تمام عمرش مسافر بود و دو نوع سفر داشت؛ یکی سفر معنوی بود و این سفر را هیچ‌گاه ترک نکرد. یکی هم سفرهای دنیوی و تجاری؛ چون در جوانی بازرگان بود. این دو سفر ایشان را پیامبر کرد.پیامبر اسلام سفر کرد، سال‌های سال سفرهای پر از تجربه‌اندوزی، تا پخته شد و جامه نبوت بر تن او کردند.<ref>سروش، «شرح غزلیات شمس»، جلسه شانزدهم، ص۳.</ref>}}


در قرآن كريم مسافرت در زمین بارها تكرار شده است<ref>رک: آل عمران/ ۱۳۷؛ انعام/ ۱۱؛ نحل/ ۳۶؛ نمل/ ۶۹؛ عنکبوت/ ۲۰؛ روم/ ۴۲؛ سبأ/ ۱۸.</ref> و مسافرت از مستحبات دين اسلام است كه انسان را به تفكر و انديشه در آيات الهی وا می‌دارد كه اگر سفر واجب نباشد، استحباب تأكيدی است. در تفسيرالميزان آمده است از آيات و روايات استفاده می‌شود كه سير و سفر در زمين امری پسنديده و مستحب شريعت است. اين مسافرت‌ها است كه انسان را به تفكر و انديشه وا می‌دارد.  
مسافرت کردن از [[مستحبات]] دین [[اسلام]] است که انسان را به تفکر و اندیشه در آیات الهی وا می‌دارد. در [[قرآن]]، سفر کردن بارها تکرار شده است<ref>آل عمران:۱۳۷؛ انعام:۱۱؛ نحل:۳۶؛ نمل:۶۹؛ عنکبوت:۲۰؛ روم:۴۲؛ سبأ:۱۸.</ref> [[اسلام]] اهمیت فراوانی به مسافرت داده تا جائیکه مسائل عبادی را در سفر تخفیف داده‌است، مثلاً نمازهای چهار رکعتی دو رکعت خوانده می‌شود، یا حکم روزه که در مسافرت برداشته شده است تا در زمان دیگر گرفته شود.


اسلام اهميت فراوانی به مسافرت داده تا جايی‌كه مسائل عبادی را در سفر تخفيف داده است، مثلاً نمازهای چهار ركعتی دو ركعت خوانده می‌شود، يا حكم روزه كه در مسافرت برداشته شده است تا در زمان دیگر گرفته شود. اين نشان می‌دهد اسلام به مسافرت اهميت داده است.  
آنچه مدنظر [[قرآن]] است سفر توحیدی است؛ یعنی از آغاز تا پایان سفر، [[خدا]] را در نظر بگیریم. در آیه‌ای از زبان [[حضرت ابراهیم(ع)]] آمده است: {{قرآن|وَقَالَ إِنِّی مُهَاجِرٌ إِلَی رَبِّی|ترجمه=و [ابراهیم‏] گفت: من به سوی پروردگار خود روی می‌آورم|سوره=عنکبوت۲۶}}. همچنین فرمود: {{قرآن|وَ قالَ إِنِّی ذاهِبٌ إِلی رَبِّی سَیَهْدینِ|ترجمه=و گفت: من به سوی پروردگارم می‌روم، او مرا هدایت خواهد کرد|سوره=صافات|آیه=۹۹}}.


آنچه مدنظر قرآن است سفر توحيدی است؛ يعنی از آغاز تا پايان سفر، خدا را در نظر بگيريم. در آيه‌ای از زبان حضرت ابراهيمآمده است: «وَقَالَ إِنِّي مُهَاجِرٌ إِلَى رَبِّي، و [ابراهيم‏] گفت: من به سوى پروردگار خود روى مى‌آورم» (عنكبوت/۲۶). همچنين فرمود: «وَ قالَ إِنِّي ذاهِبٌ إِلى‏ رَبِّي سَيَهْدينِ، و گفت: من به سوى پروردگارم مى‏روم، او مرا هدايت خواهد كرد». (صافات/۹۹) يعنی هدف سفر، هدف توحيدی باشد.
همان‌گونه که قرآن بیان می‌کند چیزی را عبث خلق نکردیم و همه چیز هدفمند است، سفر نیز باید دارای هدف باشد. همان‌گونه که آب اگر راکد باشد، متعفن می‌شود، انسان بدون حرکت و سیر و سفر نیز دچار سکون می‌شود. اسلام دین کامل و جامعی است و سایر شئونات زندگی انسان را مورد توجه قرار داده است. سیر و سفر یکی از برنامه‌های زندگی انسان است که مقدمه‌ای برای شناخت [[خدا]] است. در [[قرآن]] بارها مسافرت نکردن نکوهش شده و خداوند انسان‌ها را سرزنش می‌کند که چرا در زمین سفر و سیر نمی‌کنند؟<ref>یوسف:۱۰۹؛ حج:۴۶؛ روم:۹؛ فاطر:۴۴؛ غافر:۲۱ و ۸۲؛ محمد:۱۰.</ref>


همان‌گونه كه قرآن بيان می‌كند چيزی را عبث خلق نكرديم و همه چيز هدفمند است، سفر نيز بايد دارای هدف باشد. همان‌‌گونه كه آب اگر راكد باشد، متعفن می‌شود، انسان بدون حركت و سير و سفر نيز دچار سكون می‌شود. اسلام دين كامل و جامعی است و ساير شئونات زندگی انسان را مورد توجه قرار داده است. سير و سفر يكی از برنامه‌های زندگی انسان است كه مقدمه‌ای برای شناخت خدا است. در قرآن كريم بارها مسافرت نکردن نكوهش شده و خداوند انسان‌ها را سرزنش می‌کند که چرا در زمين سفر و سير نمیكنند؟<ref>رک: یوسف/ ۱۰۹؛ حج/ ۴۶؛ روم/ ۹؛ فاطر/ ۴۴؛ غافر/ ۲۱ و ۸۲؛ محمد/ ۱۰.</ref>
===تاکید قرآن به انجام سفر===
آیات زیادی از قرآن در رابطه سفارش به سفر می باشند. عبرت آموزی از سرگذشت پیشینیان، خلقت زمین و موجودات در آن و غیره از اهداف این سفر ها بر شمرده شده است
* {{قرآن|قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ|ترجمه=پیش از شما مللی بودند و رفتند، پس در اطراف زمین گردش کنید تا ببینید چگونه تکذیب‌کنندگانِ (وعده‌های خدا) هلاک شدند.|سوره=آل عمران|آیه=۱۳۷}}
* {{قرآن|قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ ثُمَّ انْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ|ترجمه=بگو: در زمین بگردید، سپس با تأمل بنگرید که فرجام تکذیب کنندگان چگونه بوده است؟|سوره=انعام|آیه=۱۱}}
* {{قرآن|فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ|ترجمه=پس در زمین بگردید و با تأمل بنگرید که سرانجام تکذیب کنندگان چگونه بود|سوره=نحل|آیه=۳۶}}
* {{قرآن|قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ|ترجمه=بگو: در زمین بگردید پس با تأمل بنگرید که سرانجام گنهکاران چگونه بود؟|سوره=نمل|آیه=۶۹}}
* {{قرآن|قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ۚ ثُمَّ اللَّهُ يُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ|ترجمه=بگو: در زمین بگردید پس با تأمل بنگرید که چگونه مخلوقات را آفرید، سپس خدا جهان آخرت را ایجاد می کند؛ زیرا خدا بر هر کاری تواناست|سوره=عنکبوت|آیه=۲۰}}
* {{قرآن|قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلُ ۚ كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُشْرِكِينَ|ترجمه=بگو: در زمین بگردید پس با تأمل بنگرید که سرانجام کسانی که پیش تر بودند [و مرتکب کار زشت شدند] چگونه بود؟ بیشتر آنان مشرک بودند.|سوره=روم|آیه=۴۲}}


مطلب دوم: توجه به اهداف سفر  
==هدفمند بودن سفر==


۱.انديشه در طبيعت: يكی از اهداف سفر، تعمق و تفكر است؛ انسان با ديدن طبيعت بايد تفكر كند، تعقل و تفكر مقدمه رشد علمی است. در قرآن بيش از ۷۵۰ مرتبه به عقل و علم اشاره شده است. تعقل در نظام آفرينش انسان در متن دين است.  
* '''اندیشه در طبیعت''': یکی از اهداف سفر، تعمق و تفکر است؛ انسان با دیدن طبیعت باید تفکر کند، تعقل و تفکر مقدمه رشد علمی است. در قرآن بیش از ۷۵۰ مرتبه به عقل و علم اشاره شده است. تعقل در نظام آفرینش انسان در متن دین است.


۲. كسب دانش: هدف ديگری كه برای سفر در قرآن مطرح شده سفر برای كسب دانش است. در سوره كهف به داستان حضرت موسی و خضر اشاره می‌كند كه موسی به‌منظور كسب علم سفری را با خضر آغاز می‌كند.  
* '''کسب دانش''': هدف دیگری که برای سفر در قرآن مطرح شده سفر برای کسب دانش است:
۱. در سوره کهف به داستان حضرت موسی و خضر اشاره می‌کند که موسی به‌منظور کسب علم سفری را با خضر آغاز می‌کند.


‌قرآن در آیه نفر به سیر و سفر برای کسب دانش تاکید ورزیده است: «وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّه فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَه مِنْهُمْ طائِفَه لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ، شايسته نيست مؤمنان همگى (بسوى ميدان جهاد) كوچ كنند؛ چرا از هر گروهى از آنان، طايفه‏اى كوچ نمى‏كند (و طايفه‏اى در مدينه بماند)، تا در دين (و معارف و احكام اسلام) آگاهى يابند و به هنگام بازگشت بسوى قوم خود، آنها را بيم دهند؟! شايد (از مخالفت فرمان پروردگار) بترسند، و خوددارى كنند» (توبه/۱۲۲)
۲. در آیه نفر به سیر و سفر برای کسب دانش تأکیدشده است: {{قرآن|فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ|ترجمه=چرا از هر جمیعتی گروهی [به سوی پیامبر] کوچ نمی کنند تا در دین آگاهی یابند و قوم خود را هنگامی که به سوی آنان بازگشتند، بیم دهند، باشد که [از مخالفت با خدا و عذاب او] بپرهیزند.|سوره=توبه|آیه=۱۲۲}}.


۳. خدمت به خلق: در قرآن كريم يكی ديگر از اهداف سفر خدمت به خلق بيان شده: مانند سفر ذوالقرنين.<ref>رک: کهف/ ۹۸-۸۴.</ref>
* '''کمک به دیگران''': در سوره کهف داستان مسافرت ذوالقرنین بیان شده و او در این مسافرت به مردم کمک می کرد.<ref>(کهف:۹۸–۸۴)</ref>


۴. سفر براي دوري از گناه: همچنين يكی ديگر از سفرها كه در قرآن مطرح شده سفر برای برون رفت از محیط از گناه آلود است: «قَالْوَاْ أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللّهِ وَاسِعَه فَتُهَاجِرُواْ فِيهَا، گفتند مگر زمين خدا وسيع نبود تا در آن مهاجرت كنيد؟»(نساء/ ۹۷) یعنی فرشتگان در روز قیامت به انسان می‌گويند چرا در مواجه با گناه مسافرت نكرديد تا مجبور به گناه نشوید.  
* '''دوری از گناه:''' یکی از سفرها که در قرآن مطرح شده سفر برای برون رفت از محیط گناه آلود است: {{قرآن|إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُوا فِيمَ كُنْتُمْ ۖ قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ ۚ قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِيهَا ۚ|ترجمه=آنان که فرشتگان، جانشان را در حالی که ظالم به خود بوده‌اند می‌گیرند، از آنها پرسند که در چه کار بودید؟ پاسخ دهند که ما در روی زمین مردمی ضعیف و ناتوان بودیم. فرشتگان گویند: آیا زمین خدا پهناور نبود که در آن هجرت کنید؟!|سوره=نساء|آیه=۹۷}}.


بنابراين سفر برای حفظ دين، نوع ديگر سفر است؛ كسانی هستند كه از جايی به جای ديگر سفر می‌كنند تا دين شان محفوظ بماند.  
سفر برای حفظ دین، نوع دیگر سفر است؛ کسانی هستند که از جایی به جای دیگر سفر می‌کنند تا دین شان محفوظ بماند.


۵. سفرهاي عبادتي: سفر زيارتی و عبادی نوع ديگر سفر است مانند سفر حج تمتع و سفرهای زيارتی ديگر كه تأثيرات مثبتی از جمله برطرف شدن خستگی روحی، ازدياد ايمان، تشويق به عبادت، معنويت و گسترش فرهنگ دينی را به ‌دنبال دارد.  
* '''عبادت''': سفر زیارتی و عبادی نوع دیگر سفر است مانند سفر حج و سفرهای زیارتی دیگر که تأثیرات مثبتی از جمله برطرف شدن خستگی روحی، ازدیاد ایمان، تشویق به عبادت، معنویت و گسترش فرهنگ دینی را به دنبال دارد.


۶. سفر براي خداشناسي: قرآن يكی از اهداف سفر را خداشناسی و مبدأشناسی معرفی می‌كند: «سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَ فِي أَنفُسِهِمْ، به زودى نشانه‌ هاى خود را در افق‌ها [ى گوناگون‏] و در دل‌هاي‌شان بدي‌شان خواهيم نمود»(فصلت/۵۳) به اين موضوع اشاره می‌كند. لذا ثمره سفر و سياحت اين است كه می‌توان قدرت و عظمت خداوند را در طبيعت مشاهده كرد.  
* '''خداشناسی''': قرآن یکی از اهداف سفر را خداشناسی و مبدأشناسی معرفی می‌کند: {{قرآن|سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ ۗ|ترجمه=ما آیات (قدرت و حکمت) خود را در آفاق جهان و نفوس بندگان کاملا هویدا و روشن می‌گردانیم تا ظاهر و آشکار شود که خدا (و آیات حکمت و قیامت و رسالتش همه) بر حق است|سوره=فصلت|آیه=۵۳}}.


۷. مشاهده آثار گذشتگان: مشاهده آثار گذشتگان را از ديگر اهداف سير و سفر مي‌باشد؛ ضرورت مشاهده اين آثار و پند گرفتن از آنها در آيات متعددی آمده است: «قُلْ سِيرُواْ فِي الأَرْضِ ثُمَّ انظُرُواْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَه الْمُكَذِّبِينَ، بگو: در زمين بگرديد، آن گاه بنگريد كه فرجام تكذيب‏كنندگان چگونه بوده است؟» (انعام/۱۱).با ديدن اين آثار، انسان بيشتر و بهتر به حقايق پی می‌برد.  
* '''مشاهده آثار گذشتگان''': مشاهده آثار گذشتگان را از دیگر اهداف سیر و سفر می‌باشد؛ ضرورت مشاهده این آثار و پند گرفتن از آنها در آیات متعددی آمده است: {{قرآن|قُلْ سِیرُواْ فِی الأَرْضِ ثُمَّ انظُرُواْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَه الْمُکَذِّبِینَ|ترجمه=بگو: در زمین بگردید، آن گاه بنگرید که فرجام تکذیب‌کنندگان چگونه بوده است؟|سوره=انعام|آیه=۱۱}}. با دیدن این آثار، انسان بیشتر و بهتر به حقایق پی می‌برد.


۸. رسيدن به نعمت و فضل الهي: استفاده از نعمت و رزق و روزی، درمان برخی از بيماری‌ها، به‌دست آوردن غنيمت و فضل الهی از فوايد ديگر سفر است. به فرموده امام علی پنج فايده در سفر نهفته است: پيدايش نشاط و غم‌زدايی، فقرزدايی و رسيدن به زندگی شايسته، دانش‌آموزی و فراگيری تجربه، آشنايی با آداب و فرهنگ و رسوم، دوست‌يابی و شناخت ياران نيك و بزرگوار.  
* '''دریافت نعمت و فضل الهی''': استفاده از نعمت و رزق و روزی، درمان برخی از بیماری‌ها، به‌دست آوردن غنیمت و فضل الهی از فواید دیگر سفر است. به فرموده امام علی پنج فایده در سفر نهفته است: پیدایش نشاط و غم‌زدایی، فقرزدایی و رسیدن به زندگی شایسته، دانش‌آموزی و فراگیری تجربه، آشنایی با آداب و فرهنگ و رسوم، دوست‌یابی و شناخت یاران نیک و بزرگوار.<ref>ميبدى، حسين بن معين الدين، ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، مترجم: مصطفی زمانی،  قم، دار  نداء الاسلام للنشر، چاپ اول، ۱۴۱۱ق، ص۱۴۱.</ref>


مطلب سوم: مراعات آداب سفر  
==آداب سفر==
* نوشتن وصیت قبل از سفر.
* صدقه دادن برای سلامتی از بلا.
* رضایت گرفتن از کسانی که به آنها ظلم شده.
* پرداخت بدهکاری‌ها.
* دادن ولیمه به بستگان.
* خرید سوغاتی که سفارش پیامبر(ص) است.
* احترام به همسفران.
* همراه داشتن خانواده در سفر.
* خواندن نماز اول وقت از جمله آداب سفر اسلامی است.


 نوشتن وصيت قبل از سفر،
{{پایان پاسخ}}
 
 صدقه دادن براي سلامتي از بلا،
== منابع ==
{{پانویس}}
 رضايت گرفتن از كسانی كه به آنها ظلم شده،
 پرداخت بدهكاری‌ها،
 دادن وليمه به بستگان،
 خريد سوغاتی كه سفارش پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلم) است،
 احترام به همسفران،
 همراه داشتن خانواده در سفر،
 و خواندن نماز اول وقت از جمله آداب سفر اسلامی است.
==منابع==
<references />
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی =  
  | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
|شاخه فرعی۱ =  
|شاخه فرعی۱ = جهان‌شناسی
|شاخه فرعی۲ =  
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۳ =  
|شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه = شد
  | تیترها =  
  | تیترها = شد
  | ویرایش =  
  | ویرایش =
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی = شد
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر =
  | ارجاعات =  
  | ارجاعات =
  | بازبینی =  
  | ارزیابی کمی =
  | تکمیل =  
  | تکمیل =
  | اولویت =  
  | اولویت =
  | کیفیت =  
  | کیفیت =
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۴۱

سؤال

آیا در قرآن به سفر کردن هم توصیه‌ای وجود دارد؟


سفر کردن در اسلام از امور مستحبی است که بسیار به آن توجه و توصیه شده است. آیات و روایات فراوانی در انجام و آداب سفر وجود دارند. سفر کردن دارای اهدافی است که باعث اهمیت آن شده است. خداشناسی، عبرت آموزی، یادگیری، بهره‌مندی از نعمتها و غیره از آثار آن می باشد.

اهمیت مسافرت در اسلام

پیامبر در تمام عمرش مسافر بود و دو نوع سفر داشت؛ یکی سفر معنوی بود و این سفر را هیچ‌گاه ترک نکرد. یکی هم سفرهای دنیوی و تجاری؛ چون در جوانی بازرگان بود. این دو سفر ایشان را پیامبر کرد.پیامبر اسلام سفر کرد، سال‌های سال سفرهای پر از تجربه‌اندوزی، تا پخته شد و جامه نبوت بر تن او کردند.[۱]

مسافرت کردن از مستحبات دین اسلام است که انسان را به تفکر و اندیشه در آیات الهی وا می‌دارد. در قرآن، سفر کردن بارها تکرار شده است[۲] اسلام اهمیت فراوانی به مسافرت داده تا جائیکه مسائل عبادی را در سفر تخفیف داده‌است، مثلاً نمازهای چهار رکعتی دو رکعت خوانده می‌شود، یا حکم روزه که در مسافرت برداشته شده است تا در زمان دیگر گرفته شود.

آنچه مدنظر قرآن است سفر توحیدی است؛ یعنی از آغاز تا پایان سفر، خدا را در نظر بگیریم. در آیه‌ای از زبان حضرت ابراهیم(ع) آمده است: ﴿وَقَالَ إِنِّی مُهَاجِرٌ إِلَی رَبِّی؛ و [ابراهیم‏] گفت: من به سوی پروردگار خود روی می‌آورم(عنکبوت۲۶). همچنین فرمود: ﴿وَ قالَ إِنِّی ذاهِبٌ إِلی رَبِّی سَیَهْدینِ؛ و گفت: من به سوی پروردگارم می‌روم، او مرا هدایت خواهد کرد(صافات:۹۹).

همان‌گونه که قرآن بیان می‌کند چیزی را عبث خلق نکردیم و همه چیز هدفمند است، سفر نیز باید دارای هدف باشد. همان‌گونه که آب اگر راکد باشد، متعفن می‌شود، انسان بدون حرکت و سیر و سفر نیز دچار سکون می‌شود. اسلام دین کامل و جامعی است و سایر شئونات زندگی انسان را مورد توجه قرار داده است. سیر و سفر یکی از برنامه‌های زندگی انسان است که مقدمه‌ای برای شناخت خدا است. در قرآن بارها مسافرت نکردن نکوهش شده و خداوند انسان‌ها را سرزنش می‌کند که چرا در زمین سفر و سیر نمی‌کنند؟[۳]

تاکید قرآن به انجام سفر

آیات زیادی از قرآن در رابطه سفارش به سفر می باشند. عبرت آموزی از سرگذشت پیشینیان، خلقت زمین و موجودات در آن و غیره از اهداف این سفر ها بر شمرده شده است:

  • ﴿قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ سُنَنٌ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ؛ پیش از شما مللی بودند و رفتند، پس در اطراف زمین گردش کنید تا ببینید چگونه تکذیب‌کنندگانِ (وعده‌های خدا) هلاک شدند.(آل عمران:۱۳۷)
  • ﴿قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ ثُمَّ انْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ؛ بگو: در زمین بگردید، سپس با تأمل بنگرید که فرجام تکذیب کنندگان چگونه بوده است؟(انعام:۱۱)
  • ﴿فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ؛ پس در زمین بگردید و با تأمل بنگرید که سرانجام تکذیب کنندگان چگونه بود(نحل:۳۶)
  • ﴿قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ؛ بگو: در زمین بگردید پس با تأمل بنگرید که سرانجام گنهکاران چگونه بود؟(نمل:۶۹)
  • ﴿قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ۚ ثُمَّ اللَّهُ يُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛ بگو: در زمین بگردید پس با تأمل بنگرید که چگونه مخلوقات را آفرید، سپس خدا جهان آخرت را ایجاد می کند؛ زیرا خدا بر هر کاری تواناست(عنکبوت:۲۰)
  • ﴿قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلُ ۚ كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُشْرِكِينَ؛ بگو: در زمین بگردید پس با تأمل بنگرید که سرانجام کسانی که پیش تر بودند [و مرتکب کار زشت شدند] چگونه بود؟ بیشتر آنان مشرک بودند.(روم:۴۲)

هدفمند بودن سفر

  • اندیشه در طبیعت: یکی از اهداف سفر، تعمق و تفکر است؛ انسان با دیدن طبیعت باید تفکر کند، تعقل و تفکر مقدمه رشد علمی است. در قرآن بیش از ۷۵۰ مرتبه به عقل و علم اشاره شده است. تعقل در نظام آفرینش انسان در متن دین است.
  • کسب دانش: هدف دیگری که برای سفر در قرآن مطرح شده سفر برای کسب دانش است:

۱. در سوره کهف به داستان حضرت موسی و خضر اشاره می‌کند که موسی به‌منظور کسب علم سفری را با خضر آغاز می‌کند.

۲. در آیه نفر به سیر و سفر برای کسب دانش تأکیدشده است: ﴿فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ؛ چرا از هر جمیعتی گروهی [به سوی پیامبر] کوچ نمی کنند تا در دین آگاهی یابند و قوم خود را هنگامی که به سوی آنان بازگشتند، بیم دهند، باشد که [از مخالفت با خدا و عذاب او] بپرهیزند.(توبه:۱۲۲).

  • کمک به دیگران: در سوره کهف داستان مسافرت ذوالقرنین بیان شده و او در این مسافرت به مردم کمک می کرد.[۴]
  • دوری از گناه: یکی از سفرها که در قرآن مطرح شده سفر برای برون رفت از محیط گناه آلود است: ﴿إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُوا فِيمَ كُنْتُمْ ۖ قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ ۚ قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِيهَا ۚ؛ آنان که فرشتگان، جانشان را در حالی که ظالم به خود بوده‌اند می‌گیرند، از آنها پرسند که در چه کار بودید؟ پاسخ دهند که ما در روی زمین مردمی ضعیف و ناتوان بودیم. فرشتگان گویند: آیا زمین خدا پهناور نبود که در آن هجرت کنید؟!(نساء:۹۷).

سفر برای حفظ دین، نوع دیگر سفر است؛ کسانی هستند که از جایی به جای دیگر سفر می‌کنند تا دین شان محفوظ بماند.

  • عبادت: سفر زیارتی و عبادی نوع دیگر سفر است مانند سفر حج و سفرهای زیارتی دیگر که تأثیرات مثبتی از جمله برطرف شدن خستگی روحی، ازدیاد ایمان، تشویق به عبادت، معنویت و گسترش فرهنگ دینی را به دنبال دارد.
  • خداشناسی: قرآن یکی از اهداف سفر را خداشناسی و مبدأشناسی معرفی می‌کند: ﴿سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ ۗ؛ ما آیات (قدرت و حکمت) خود را در آفاق جهان و نفوس بندگان کاملا هویدا و روشن می‌گردانیم تا ظاهر و آشکار شود که خدا (و آیات حکمت و قیامت و رسالتش همه) بر حق است(فصلت:۵۳).
  • مشاهده آثار گذشتگان: مشاهده آثار گذشتگان را از دیگر اهداف سیر و سفر می‌باشد؛ ضرورت مشاهده این آثار و پند گرفتن از آنها در آیات متعددی آمده است: ﴿قُلْ سِیرُواْ فِی الأَرْضِ ثُمَّ انظُرُواْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَه الْمُکَذِّبِینَ؛ بگو: در زمین بگردید، آن گاه بنگرید که فرجام تکذیب‌کنندگان چگونه بوده است؟(انعام:۱۱). با دیدن این آثار، انسان بیشتر و بهتر به حقایق پی می‌برد.
  • دریافت نعمت و فضل الهی: استفاده از نعمت و رزق و روزی، درمان برخی از بیماری‌ها، به‌دست آوردن غنیمت و فضل الهی از فواید دیگر سفر است. به فرموده امام علی پنج فایده در سفر نهفته است: پیدایش نشاط و غم‌زدایی، فقرزدایی و رسیدن به زندگی شایسته، دانش‌آموزی و فراگیری تجربه، آشنایی با آداب و فرهنگ و رسوم، دوست‌یابی و شناخت یاران نیک و بزرگوار.[۵]

آداب سفر

  • نوشتن وصیت قبل از سفر.
  • صدقه دادن برای سلامتی از بلا.
  • رضایت گرفتن از کسانی که به آنها ظلم شده.
  • پرداخت بدهکاری‌ها.
  • دادن ولیمه به بستگان.
  • خرید سوغاتی که سفارش پیامبر(ص) است.
  • احترام به همسفران.
  • همراه داشتن خانواده در سفر.
  • خواندن نماز اول وقت از جمله آداب سفر اسلامی است.


منابع

  1. سروش، «شرح غزلیات شمس»، جلسه شانزدهم، ص۳.
  2. آل عمران:۱۳۷؛ انعام:۱۱؛ نحل:۳۶؛ نمل:۶۹؛ عنکبوت:۲۰؛ روم:۴۲؛ سبأ:۱۸.
  3. یوسف:۱۰۹؛ حج:۴۶؛ روم:۹؛ فاطر:۴۴؛ غافر:۲۱ و ۸۲؛ محمد:۱۰.
  4. (کهف:۹۸–۸۴)
  5. ميبدى، حسين بن معين الدين، ديوان أمير المؤمنين عليه السلام، مترجم: مصطفی زمانی، قم، دار نداء الاسلام للنشر، چاپ اول، ۱۴۱۱ق، ص۱۴۱.