|
|
| (۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| {{شروع متن}} | | {{شروع متن}} |
| {{سوال}} | | {{سوال}} |
| آيا بسم الله الرحمن الرحيم، جزئي از سوره های قرآن کریم است ؟
| | در مورد بسم الله الرحمن الرحیم توضیح دهید، آیا بسم الله جزئی از سوره‌های قرآن است؟ |
| {{پایان سوال}} | | {{پایان سوال}} |
| {{پاسخ}} | | {{پاسخ}} |
| اين جمله سرآغاز كتاب الهي است و نه تنها در ابتداي قرآن کریم، بلكه در آغاز تمام كتابهاي آسماني بوده است و در سرلوحهي كار و عمل همهي انبيا قرار داشت. وقتي كشتي حضرت نوح در ميان امواج طوفان به راه افتاد، نوح به ياران خود گفت: سوار شويد كه {{قرآن|بسم اللَّه مجريها و مرسيها}}؛ حركت و توقف اين كشتي با نام خداست }}<ref>هود / ۴۱ .</ref> حضرت سليمان نيز وقتي ملكهي سباء را به ايمان به خدا فراخواند، دعوتنامهي خود را با اين جمله آغاز كرد و براي او فرستاد. <ref>نمل / ۳۰.</ref>
| | {{درگاه|واژه‌ها}} |
|
| |
|
| حضرت عليعليه السلام فرمود: بسم اللَّه، مايهي بركت، و ترك آن موجب نافرجامي است. همچنين آن حضرت به شخصي كه آن را مينوشت، فرمود:آن را نيكو بنويس.
| | استفاده از بسم الله الرحمن الرحیم در شروع هر کاری سفارش شده است. آغاز [[نزول قرآن]] و آغاز سوره‌ها در قرآن با این عبارت می‌باشد. [[شیعه]] و بسیاری از [[اهل سنت]] بسم الله الرحمن الرحیم را جزئی از [[سوره حمد]] و [[سوره‌های قران]] می‌دانند. ورود برخی از روایات از پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) در تأکید استفاده از بسم الله در [[نماز]] و در ابتدای سوره‌ها از جمله ادله جزئیت بسم الله در سوره‌ها است. برخی عالمان اهل‌سنت بسم الله را فقط در سوره حمد، جزء سوره می‌دانند. |
|
| |
|
| بر زبان آوردنِ بسم اللَّه در شروع هر كاري سفارش شده است: هنگام غذا خوردن، نكاح، سوار شدن بر مركب، آغاز مسافرت و بسياري از كارهاي ديگر. حتّي اگر حيواني بدون ذكر نام خدا ذبح شود، مصرف گوشت آن حرام است و اين رمز آن است كه خوراك انسانهاي هدفدار و موحّد نيز بايد جهت الهي داشته باشد. <ref>قرائتي، محسن، تفسير نور، قم، انتشارات مؤسسه در راه حق ، چاپ دوم ، ج۱، ص۱۳.</ref>
| | == جایگاه == |
| | [[وحی]] قرآن، با نام خدا شروع شد {{قرآن|اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ|ترجمه=بخوان به نام پروردگارت|سوره=علق|آیه=۱}} و تمامی [[سوره‌های قرآن]] با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز می‌شوند، تنها [[سوره توبه]] است که در آغاز آن بسم اللَّه الرحمن الرحیم نیامده است؛ چرا که سوره توبه با اعلان جنگ به جنایت کاران [[مکه]] و پیمان شکنان آغاز شده و اعلان جنگ با توصیف خداوند به[[معنای صفات رحمان و رحیم|رحمان و رحیم]] سازگار نیست.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالاسلامیه چاپ بیست هشتم، پاییز (۱۳۷۱)، ج۱، ص۱۵.</ref> |
|
| |
|
| همان گونه كه ميدانيد، محصولات و كالاهاي ساخت يك كارخانه، نشانه و علامت آن كارخانه را دارد، خواه به صورت جزئي باشد يا كلي، كوچك باشد يا بزرگ. و يا اين كه پرچم هر كشوري هم برفراز آن كشور است و هم برفراز كشتيهاي حمل و نقل آن كشور كه در درياها حركت ميكنند و هم بر روي ميز اداري كارمندان. اين نشانهها و علامتها به خاطر آن است كه راه گم نشود و آن علامت فراموش نگردد.
| | عبارت بسم الله توسط [[انبیاء]] نیز استفاده شده است. وقتی کشتی [[نوح(ع)]] در میان امواج [[طوفان نوح|طوفان]] به راه افتاد، نوح گفت: {{قرآن|بسم اللَّه مجریها و مرسیها|ترجمه=حرکت و توقف این کشتی با نام خداست|سوره=هود|آیه=۴۱}}. [[حضرت سلیمان(ع)]] نیز وقتی [[ملکه سباء]] را به[[ایمان به خدا]] فراخواند، دعوت‌نامه خود را با این جمله آغاز کرد {{إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ|ترجمه=این نامه از سلیمان است، و چنین می‌باشد: به نام خداوند بخشنده مهربان|سوره=نمل|آیه=۳۰}} و برای او فرستاد. |
|
| |
|
| نام و ياد خدا، نشان مسلماني است؛ به همين دليل است كه در حديث ميخوانيم بسم اللَّه را فراموش نكن حتّي در نوشتن يك بيت شعر. و رواياتي نيز در پاداش كسي كه براي اولين بار بسم اللَّه را به كودك ياد بدهد، وارد شده است.
| | بر زبان آوردن بسم اللَّه در شروع هر کاری توسط [[اهل بیت(ع)]] سفارش شده است. [[امام علی(ع)]] می‌فرمایند: «بسم اللَّه، مایه برکت، و ترک آن موجب نافرجامی است.» |
|
| |
|
| و نيز ميبينيم امام باقرعليه السلام ميفرمايد: سزاوار است هنگامي كه كاري را شروع ميكنيم، چه بزرگ باشد چه كوچك، بسم اللَّه بگوييم تا پربركت و ميمون باشد. <ref>همان. ج۱، ص۱۴ - ۱۳.</ref>
| | بسم الله دارای احکام فقهی خاص خود نیز می‌باشد. برای نمونه، حیوانی که بدون ذکر نام خدا ذبح شود، مصرف گوشت آن حرام است.<ref>قرائتی، محسن، تفسیر نور، قم، انتشارات مؤسسه در راه حق، چاپ دوم، ج۱، ص۱۳.</ref> |
|
| |
|
| به همين مناسبت خداوند بزرگ در نخستين آيات كه به پيامبرصلي الله عليه وآله وحي شد، دستور ميدهد كه در آغاز و شروع تبليغ اسلام اين وظيفهي خطير را با نام خدا شروع كند. {{قرآن|اقرء باسم ربك<ref>علق /۱ .</ref> و باز روي همين اصل، تمام سورههاي قرآن کریم، با بسم اللَّه آغاز ميشود تا هدف اصلي كه همان هدايت و سوق بشر به سلامت و سعادت است، از آغاز تا انجام با موفقيت و پيروزي و بدون شكست انجام شود. تنها سورهي توبه است كه در آاغاز آن بسم اللَّه نیامده است.؛ چرا كه سورهي توبه با اعلان جنگ به جنايت كاران مكه و پيمان شكنان آغاز شده و اعلام جنگ با توصيف خداوند به رحمان و رحيم سازگار نيست. <ref>مكارم شيرازي ، ناصر ؛ تفسير نمونه. دارالاسلاميه چاپ بيست هشتم، پاييز (۱۳۷۱)، ج۱، ص۱۵.</ref>
| | == معنای بسم الله الرحمن الرحیم == |
| | حرف «باء» در عبارت «بسم الله» به معنای آغاز هر چیز است؛ پس معنای جمله این می‌شود: «من به نام خدا آغاز می‌کنم» لفظ «باء» حرف جر و مجموع «بسم» جار و مجرور است. |
|
| |
|
| در ميان دانشمندان و علماي شيعه اختلافي در اين مسئله نيست كه بسم اللَّه جزو سورهي حمد و همهي سورههاي قرآن است. اصولاً ثبت بسم اللَّه الرحمن الرحيم در متن قرآن مجيد در آغاز همهي سوره‌ها، خود گواه زندهي اين امر است؛ زيرا ميدانيم در متن قرآن چيز اضافهاي نوشته نشده است و ذكر بسم اللَّه در آغاز سوره‌ها از زمان پيامبرصلي الله عليه وآله تاكنون معمول بوده است . <ref>همان ، ص۱۷ .</ref>
| | «اسم» یا از ریشه «وسم» به معنای علامت است؛ یعنی لفظی که بر چیزی گذاشته شود تا از دیگر چیزها متمایز گردد؛ اسم هر چیز علامت و نشانهٔ آن است یا از مادهٔ «سمو» به معنای بلندی و ارتفاع است؛ یعنی لفظ یا نام‌گذاری از مهمل و بی معنا بودن در می‌آید و علو و ارتفاع پیدا می‌کند. |
|
| |
|
| و به اعتقاد اهل بيت رسول اللهصلي الله عليه وآله آيهي "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" آيهاي مستقل و جزء قرآن کریم است. | | کلمهٔ «الله» جامع‌ترین نام خدا است، یعنی تنها نامی است که جامع صفات جلال و جمال الهی است. «رحمن» صیغهٔ مبالغه است که بر بسیاری رحمت دلالت می‌کند؛ به طوری که عموم موجودات در پهنهٔ هستی و انسان‌ها را از مؤمن و کافر شامل می‌شود. |
|
| |
|
| امامان معصوم اصرار داشتند كه در نماز بسم اللَّه را بلند بگويند.
| | «رحیم» صفت مشبه است و بر نعمت دائمی و رحمت ثابت و باقی او دلالت می‌کند؛ رحمتی اخروی که ویژهٔ مؤمنان است. بندگان صالح و فرمان بردار خدا به حکم ایمان و عمل صالح، این شایستگی را یافته‌اند که از رحمت و بخشش و احساس خاصی که آلودگان و تبه کاران از آن سهمی ندارند، بهره‌مند گردند.<ref>تفسیر تسنیم، همان، ص۲۷۷–۲۹۶.</ref> |
|
| |
|
| امام باقرعليه السلام در مورد كساني كه آيهي بسم اللَّه را در نماز نميخوانند و يا جزء سوره نميشمارند، فرمود: "سرقوا اكرم آيه"؛ بهترين آيهي قرآن کریم را به سرقت بردند. <ref>قرائتي، محسن، تفسير نور، قم، انتشارات مؤسسه در راه حق چاپ دوم ، ج۱، ص۱۴.</ref>
| | == جزء سوره بودن بسم الله == |
| | {{نوشتار اصلی|جزء سوره بودن بسم الله}}[[شیعه|شیعیان]] و بسیاری از علمای [[اهل‌سنت]] معتقدند «بسم الله الرحمن الرحیم» در تمامی سوره‌ها به استثنای [[سوره توبه]]، جزء سوره است. [[روایات]] مختلف بر جزء سوره بودن بسم الله، دلالت دارند،<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۱۳.</ref> سیره [[پیامبر اسلام]] نیز به عنوان دلیل دیگری بر این مطلب، برشمرده شده است. |
|
| |
|
| امّا در ميان علما و دانشمندان اهل تسنن اين مسئله اختلافي است. نويسندهي تفسير المنار ميگويد: "مسلمانان اجماع دارند بر اين كه بسم اللَّه الرحمن الرحيم آيهاي از قرآن کریم، در همهي سوره‌ها ميباشد؛ چرا كه در آغاز هر سورهاي جزء سورهي برائت آمده است؛ در حالي كه صحابه توصيه ميكردند كه قرآن کریم را از آنچه جزو قرآن کریم نيست دور نگه دارند و وارد قرآن کریم ننمايند و به همين دليل "آمين" را در آخر سورهي فاتحه ذكر نكردهاند".
| | {{مطالعه بیشتر}} |
| | |
| ايشان آوردهاند: "علماي مكه - اعم از فقها و قاريان قرآن کریم - از جمله ابنكثير و اهل كوفه از جمله عاصم و كسائي از قراء و بعضي از صحابه و تابعين از اهل مدينه و همچنين شافعي و پيروان او در يكي از دو قولش معتقدند كه بسم اللَّه جزو سوره است، همچنين علماي اماميه و از صحابه، عليعليه السلام و ابن عباس و عبداللّه بن عمرو ابوهريره و از تابعين سعيدبن جبير و عطا و زهري و ابنالمبارك اين عقيده را برگزيدهاند؛ پس. از مجموع گفتهها استفاده ميشود كه حتّي اكثريت قاطع اهل تسنن نيز بسم اللَّه را جزو سوره ی قرآن کریم ميدانند. <ref>تفسير نمونه، تهران: انتشارات الاسلاميه، چاپ ۲۸، پاييز ۱۳۷۱ه ش ، ج۱، ص۱۷.</ref>
| |
| | |
| نويسندهي تفسير كبير فخر رازي نيز حدود هفده دليل براي جزء قرآن و سوره بودن آيه ميآورد و ميگويد: "به حد تواتر رسيده است كه "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" كلام خداست كه بر پيامبرصلي الله عليه وآله نازل شد و در قرآن ثابت است".
| |
| | |
| ايشان آوردهاند: "علما و قراء مدينه و بصره و فقهاي كوفه {{قرآن|بسم اللَّه الرحمن الرحيم}} را جزو سورهي فاتحه نميدانند؛ و قراء مكه، كوفه و اكثر فقهاي حجاز آن را آيهاي از فاتحه ميدانند".
| |
| | |
| ما در اين مقال يازده دليل را از تفسير كبير ذكر ميكنيم كه بسم اللَّه جزو سوره های قرآن کریم است:
| |
| | |
| ۱- شافعي از امسلمه روايت كرده است كه پيامبرصلي الله عليه وآله سورهي فاتحه الكتاب را قرائت نمود و {{قرآن|بسم اللَّه الرحمن الرحيم}} را آيهاي و {{قرآن|الحمد لله رب العالمين}} را آيهاي و {{قرآن|الرحمن الرحيم}} را آيهاي و "مالك يوم الدين" را آيهاي و {{قرآن|اياك نعبد و اياك نستعين}} را آيهاي و {{قرآن|اهدنا الصراط المستقيم}} را آيهاي و{{قرآن|صراط الذين انعمت عليهم غير المغضوب عليهم وَلاالضالين}} را آيهاي شمردند. در اين حديث تصريح شده است كه {{قرآن|بسم اللَّه الرحمن الرحيم}} جزو فاتحه است.
| |
| | |
| ۲- ابي هريره نقل نموده از پيامبرصلي الله عليه وآله كه فرمود: فاتحه الكتاب هفت آيه دارد: اولي آن{{قرآن|بسم اللَّه الرحمن الرحيم}} است؛
| |
| | |
| ۳- ثعلبي از جابر بن عبدالله نقل ميكند كه پيامبرصلي الله عليه وآله از من سؤال نمود كه هنگام نماز چه ميگويي؟ گفتم: {{قرآن|الحمد لله رب العالمين}} فرمود: بگو {{قرآن|بسم اللَّه الرحمن الرحيم ...}}.
| |
| | |
| ۴- "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" در قرآن کریم، مكتوب شده است و هر چه كه از قرآن کریم نباشد، نوشته نميشده است؛ چرا كه آنها )صحابه( منع كردند از نوشتن اسامي سور در قرآن کریم و منع كردند از علامات بر اعشار و اخماس و غرض اين است تا غير قرآن در قرآن کریم خلط نشود؛ پس اگر "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" از قرآن کریم نميبود وارد قرآن کریم نميكردند ( مكتوب در قرآن کریم نميشد) وقتي كه همهي صحابه و علما بعد از آنها اجماع دارند بر نوشتن آن در قرآن، پس از قرآن ميباشد.
| |
| | |
| ۵- مسلمانان اجماع دارند كه آنچه ما بين دفعتين است، كلام خداست و "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" موجود بين دفعتين است؛ پس واجب است كه او را از كلام خدا بدانيم و از سُور قرآن کریم.
| |
| | |
| ۶- اكثر علما اتفاق دارند كه سورهي فاتحه هفت آيه دارد كه "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" اولي آن است.
| |
| | |
| ۷- خواندن )قرائت( بسم اللَّه قبل از فاتحه واجب است؛ پس واجب است كه آيهاي از قرآن کریم باشد.
| |
| | |
| ۸- پيامبرصلي الله عليه وآله فرمودند: كل امر ذي بال لايبدأ فيه باسم اللَّه فهو أبتر او أجذم و اعظم الاعمال بعد الايمان بالله الصلاه پس قرائت فاتحه در نماز بدون قرائت بسم اللَّه موجب نقص نماز است.
| |
| | |
| ۹- پيامبرصلي الله عليه وآله از ابي بن كعب سؤال نمود: بزرگترين آيه در قرآن كدام است؟ گفت: "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" پيامبرصلي الله عليه وآله كلامش را تصديق فرمود.
| |
| | |
| ۱۰- معاويه در مدينه در زمان حكومتش براي مردم نماز جماعت خواند و "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" را هنگام نماز نگفت. بعد از نماز، فرياد مهاجران و انصار از اطراف بلند شد. گفتند: آيا فراموش كردي؟ اولِ قرآن کریم را باز كن "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" است. معاويه نماز را دوباره خواند با "بسم اللَّه الرحمن الرحيم".
| |
| | |
| اين خبر دلالت بر اجماع صحابه بر اين است كه "بسم اللَّه الرحمن الرحيم" از قرآن کریم و از فاتحه ميباشد.
| |
| | |
| ۱۱- ساير پيامبران هنگام شروع نمودن كارها بسم اللَّه الرحمن الرحيم ميگفتند؛ پس بر پيامبرصلي الله عليه وآله ما اين كار واجب است. وقتي بر پيامبرصلي الله عليه وآله واجب باشد كه در آغاز هر كاري بسم اللَّه الرحمن الرحيم بگويد بر ما هم واجب ميشود. وقتي كه در حق ما وجوب ثابت باشد پس آيهاي از فاتحه است. حضرت نوح وقتي سوار كشتي ميشد گفت: {{قرآن|اركبوا فيها بسم اللَّه مجريها و مرساها}}. و حضرت سليمان در نامهاي كه براي بلقيس نوشت با بسم اللَّه شروع نمود. <ref>محمدبن عمر فخر رازي، تفسير كبير ، مصر، قاهره انتشارات عبدالرحمن محمّد، ج۱، ص۱۹۷ - ۱۹۵.</ref>
| |
| | |
| در اينجا بعضي از رواياتي را كه از طرق شيعه و اهل تسنن در اين زمينه نقل شده يادآور ميشويم:
| |
| | |
| ۱- معاويه بن عمار از دوستان امام صادقعليه السلام ميگويد: از امام پرسيدم: هنگامي كه به نماز برميخيزم بسم اللَّه را در آغاز حمد بخوانم؟ فرمود بلي. مجدداً سؤال كردم هنگامي كه حمد تمام شد و سورهاي بعد از آن ميخوانم، بسم اللَّه را با آن بخوانم؟ باز فرمود: آري.
| |
| | |
| ۲- دار قطني از علماي سنت به سند صحيح از عليعليه السلام نقل ميكند كه مردي از آن حضرت پرسيد: سبع الثماني چيست؟ فرمود: سورهي حمد. عرض كرد: سورهي حمد شش آيه است فرمود: بسم اللَّه الرحمن الرحيم نيز آيهاي از آن است.
| |
| | |
| ۳- بيهقي - محدث مشهور اهل سنت - با سند صحيح از طريق ابن جبير از ابنعباس چنين نقل ميكند: استرق الشيطان من الناس اعظم آيه من القرآن، بسم اللَّه الرحمن الرحيم؛ مردم شيطان صفت، بزرگترين آيهي قرآن بسم اللَّه الرحمن الرحيم را سرقت كردند )اشاره به اين كه در آغاز سوره‌ها آن را نميخوانند(.
| |
| | |
| گذشته از همهي اينها سيرهي مسلمين همواره بر اين بود كه هنگام تلاوت قرآن بسم اللَّه را در آغاز هر سورهاي ميخواندند، و متواتراً نيز ثابت شد، كه پيامبرصلي الله عليه وآله آن را نيز تلاوت ميفرمود. چگونه ممكن است چيزي جزو قرآن نباشد و پيامبر و مسلمانان همواره آن را ضمن قرآن بخوانند و بر آن مداومت كنند.
| |
|
| |
|
| در ميان علماي اهل سنّت از جمله احمد حنبل - فقيه معروف اهل تسنن - و بعضي از قاريان كوفه نقل ميكنند كه آنها بسم اللَّه را جزو سورهي حمد ميدانستند، نه جزء ساير سوره‌ها. اين احتمال بسيار سُست و ضعيف به نظر ميرسد؛ زيرا مفهوم و محتواي بسم اللَّه نشان ميدهد كه براي ابتدا و آغاز هر سوره است. در حقيقت اين جمود و تعصب شديد است كه ما بخواهيم براي ايستادن روي حرف خود هر احتمالي را مطرح كنيم و آيهاي همچون بسم اللَّه را كه مضمونش فرياد ميزند سرآغازي است براي بحثهاي بعد از آن، آيهاي مستقل و بريده از ما قبل بعد بپنداريم. <ref>همان ، ص۱۸ .</ref>
| | == مطالعه بیشتر == |
| | | * تفسیر المنار، شیخ محمد عبده، مصر: انتشارات دارالمنار، چاپ: چهارم. ج۱، ص۳۹. |
| ۴- در تفسير قرطبي از امام صادقعليه السلام نقل شده كه "بسم اللَّه تاج سوره‌ها است". تنها در سورهي برائت بسم اللَّه نيآمده است و اين به گفتهي حضرت عليعليه السلام به خاطر آن است كه بسم اللَّه كلمهي امان دادن و رحمت است و برائت و اعلام تنفر و دشمني با كفار و مشركين، با رحم سازگار نيست . <ref>. تفسير قرطبي، عبدالله محمدبن احمد انصاري قرطبي، انتشارات دارالكتب المصريه - چاپ سوم، ج۱،ص۱۰۸</ref>
| | * تفسیر روح المعانی، سیدمحمود آلوسی بغدادی، بیروت: انتشارات ادارالطبایه المنیریه. ج۱، ص۳۳. |
| {{پایان پاسخ}}
| | * تفسیر سوره حمد، امام خمینی، قم: انتشارات آزادی، ص۶–۱۰. |
| {{مطالعه بیشتر}}
| |
| ==معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:== | |
| *تفسير المنار، شيخ محمد عبده، مصر: انتشارات دارالمنار، چاپ: چهارم . ج۱، ص۳۹ | |
| *تفسير روح المعاني، سيدمحمود آلوسي بغدادي، بيروت: انتشارات ادارالطبايه المنيريه . ج۱، ص۳۳، | |
| *تفسير سوره حمد، امام خميني، قم: انتشارات آزادي ، ص۱۰ - ۶ | |
| {{پایان مطالعه بیشتر}}
| |
|
| |
|
| ==منابع== | | == منابع == |
| <references />
| | {{پانویس}} |
| {{شاخه | | {{شاخه |
| | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
| | | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن |
| |شاخه فرعی۱ = آیات و سوره‌ها | | | شاخه فرعی۱ = آیات و سوره‌ها |
| |شاخه فرعی۲ = سایر مباحث | | | شاخه فرعی۲ = |
| |شاخه فرعی۳ = | | | شاخه فرعی۳ = |
| }} | | }} |
| {{تکمیل مقاله | | {{تکمیل مقاله |
| | شناسه = | | | شناسه = شد |
| | تیترها = | | | تیترها = شد |
| | ویرایش = | | | ویرایش = شد |
| | لینک‌دهی = | | | لینک‌دهی = شد |
| | ناوبری = | | | ناوبری = |
| | نمایه = | | | نمایه = |
| | تغییر مسیر = | | | تغییر مسیر = شد |
| | ارجاعات = | | | ارجاعات = |
| | بازبینی = | | | بازبینی نویسنده = |
| | تکمیل = | | | ارزیابی کمی = |
| | اولویت = | | | تکمیل = |
| | کیفیت = | | | اولویت = الف |
| | | کیفیت = ج |
| }} | | }} |
| {{پایان متن}} | | {{پایان متن}} |
سؤال
در مورد بسم الله الرحمن الرحیم توضیح دهید، آیا بسم الله جزئی از سوره‌های قرآن است؟
استفاده از بسم الله الرحمن الرحیم در شروع هر کاری سفارش شده است. آغاز نزول قرآن و آغاز سوره‌ها در قرآن با این عبارت می‌باشد. شیعه و بسیاری از اهل سنت بسم الله الرحمن الرحیم را جزئی از سوره حمد و سوره‌های قران می‌دانند. ورود برخی از روایات از پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) در تأکید استفاده از بسم الله در نماز و در ابتدای سوره‌ها از جمله ادله جزئیت بسم الله در سوره‌ها است. برخی عالمان اهل‌سنت بسم الله را فقط در سوره حمد، جزء سوره می‌دانند.
جایگاه
وحی قرآن، با نام خدا شروع شد ﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ؛ بخوان به نام پروردگارت﴾(علق:۱) و تمامی سوره‌های قرآن با بسم الله الرحمن الرحیم آغاز می‌شوند، تنها سوره توبه است که در آغاز آن بسم اللَّه الرحمن الرحیم نیامده است؛ چرا که سوره توبه با اعلان جنگ به جنایت کاران مکه و پیمان شکنان آغاز شده و اعلان جنگ با توصیف خداوند بهرحمان و رحیم سازگار نیست.[۱]
عبارت بسم الله توسط انبیاء نیز استفاده شده است. وقتی کشتی نوح(ع) در میان امواج طوفان به راه افتاد، نوح گفت: ﴿بسم اللَّه مجریها و مرسیها؛ حرکت و توقف این کشتی با نام خداست﴾(هود:۴۱). حضرت سلیمان(ع) نیز وقتی ملکه سباء را بهایمان به خدا فراخواند، دعوت‌نامه خود را با این جمله آغاز کرد الگو:إِنَّهُ مِنْ سُلَیْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ و برای او فرستاد.
بر زبان آوردن بسم اللَّه در شروع هر کاری توسط اهل بیت(ع) سفارش شده است. امام علی(ع) می‌فرمایند: «بسم اللَّه، مایه برکت، و ترک آن موجب نافرجامی است.»
بسم الله دارای احکام فقهی خاص خود نیز می‌باشد. برای نمونه، حیوانی که بدون ذکر نام خدا ذبح شود، مصرف گوشت آن حرام است.[۲]
معنای بسم الله الرحمن الرحیم
حرف «باء» در عبارت «بسم الله» به معنای آغاز هر چیز است؛ پس معنای جمله این می‌شود: «من به نام خدا آغاز می‌کنم» لفظ «باء» حرف جر و مجموع «بسم» جار و مجرور است.
«اسم» یا از ریشه «وسم» به معنای علامت است؛ یعنی لفظی که بر چیزی گذاشته شود تا از دیگر چیزها متمایز گردد؛ اسم هر چیز علامت و نشانهٔ آن است یا از مادهٔ «سمو» به معنای بلندی و ارتفاع است؛ یعنی لفظ یا نام‌گذاری از مهمل و بی معنا بودن در می‌آید و علو و ارتفاع پیدا می‌کند.
کلمهٔ «الله» جامع‌ترین نام خدا است، یعنی تنها نامی است که جامع صفات جلال و جمال الهی است. «رحمن» صیغهٔ مبالغه است که بر بسیاری رحمت دلالت می‌کند؛ به طوری که عموم موجودات در پهنهٔ هستی و انسان‌ها را از مؤمن و کافر شامل می‌شود.
«رحیم» صفت مشبه است و بر نعمت دائمی و رحمت ثابت و باقی او دلالت می‌کند؛ رحمتی اخروی که ویژهٔ مؤمنان است. بندگان صالح و فرمان بردار خدا به حکم ایمان و عمل صالح، این شایستگی را یافته‌اند که از رحمت و بخشش و احساس خاصی که آلودگان و تبه کاران از آن سهمی ندارند، بهره‌مند گردند.[۳]
جزء سوره بودن بسم الله
شیعیان و بسیاری از علمای اهل‌سنت معتقدند «بسم الله الرحمن الرحیم» در تمامی سوره‌ها به استثنای سوره توبه، جزء سوره است. روایات مختلف بر جزء سوره بودن بسم الله، دلالت دارند،[۴] سیره پیامبر اسلام نیز به عنوان دلیل دیگری بر این مطلب، برشمرده شده است.
مطالعه بیشتر
- تفسیر المنار، شیخ محمد عبده، مصر: انتشارات دارالمنار، چاپ: چهارم. ج۱، ص۳۹.
- تفسیر روح المعانی، سیدمحمود آلوسی بغدادی، بیروت: انتشارات ادارالطبایه المنیریه. ج۱، ص۳۳.
- تفسیر سوره حمد، امام خمینی، قم: انتشارات آزادی، ص۶–۱۰.
منابع
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالاسلامیه چاپ بیست هشتم، پاییز (۱۳۷۱)، ج۱، ص۱۵.
- ↑ قرائتی، محسن، تفسیر نور، قم، انتشارات مؤسسه در راه حق، چاپ دوم، ج۱، ص۱۳.
- ↑ تفسیر تسنیم، همان، ص۲۷۷–۲۹۶.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۱۳.
