شکایت حضرت زهرا(س) از فقر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: ویرایش مبدأ ۲۰۱۷ |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
{{پاسخ}} | {{پاسخ}} | ||
{{درگاه|فاطمی}}'''شکایت حضرت زهرا(س) از فقر''' محتوای | {{درگاه|فاطمی}}'''شکایت حضرت زهرا(س) از فقر''' محتوای روایت‌هایی است که در صحت سند آن تردید کرده‌اند. این محتوا از دو روایت برداشت شده است که البته روایات معارض و مخالف بسیاری دارد که درباره قناعت و صبر حضرت زهرا(س) سخن می‌گویند. البته برخی به این نکته توجه داده‌اند که شِکوه و شکایت حضرت زهرا(س) منافاتی با مقام عصمت و زهد ایشان ندارد. | ||
== روایت اول == | == روایت اول == | ||
روایاتی از امام باقر(ع) با اختلاف جزئى نقل شده است: زنان قريش به حضرت فاطمه گفتند:فلان و فلان خواستگار تو بودند، پدر تو آنان را رد كرد و تو را به مردى شوهر داد كه تهى دست است. هنگامى كه | روایاتی از امام باقر(ع) با اختلاف جزئى نقل شده است: زنان قريش به حضرت فاطمه گفتند:فلان و فلان خواستگار تو بودند، پدر تو آنان را رد كرد و تو را به مردى شوهر داد كه تهى دست است. هنگامى كه پيامبر نزد دخترش آمد، فاطمه سخن زنان قريش را به پدر گفت. پيامبر با دست خود مچ دست فاطمه را تكان داد و به وى فرمود:نه!، اى فاطمه! بلكه تو را به شخصيتى دادم كه از لحاظ اسلام بر همه مقدّم و از نظر علم از همه اعلم و از نظر حِلم از همه بزرگتر است. اى فاطمه! آيا نمى‌دانى كه على در دنيا و آخرت برادر من است؟ فاطمهٔ زهرا پس از اين سخنان خنديد و گفت: يا رسول اللّٰه! راضى شدم. و در روايت ابو قبيل آمده است: تو را به ازدواج على(ع) در نياوردم مگر پس از آنكه جبرئيل در اين مورد به من فرمان داد.<ref>ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد، مناقب آل أبی طالب(ع)، ج۳، ص۳۴۴.</ref> | ||
از متن روایت جمله‌ای که از آن شکایت حضرت زهرا(س) استفاده شود وجود ندارد، بلکه بعد از ورود پیامبر، حضرت زهرا(س) کلام زنان قریش را به حضرت عرض کردند و پیامبر در پاسخ فضایلی را برای امیرالمؤمنین(ع) شمردند که این روایت هم بیشتر از این جهت بررسی شده و در باب‌هایی مطرح شده که در آنها اشاره به فضایل [[امام علی(ع)]] شده است. | |||
=== بررسی سند و دلالت روایت اول === | |||
* سند این روایت مرسل است؛ ابن شهر آشوب متوفای ۵۸۸ تا معقل بن یسار، که طبق نقل [[شیخ طوسی]] از اصحاب رسول خدا(ص) است<ref>طوسی، محمد، رجال، قم، جامعهٔ مدرسین، ۱۳۷۳ ش، ص۴۷.</ref>، فاصلهٔ زیادی است و ابن شهر آشوب نمی‌تواند از او نقل حدیث کند. بقیهٔ راویانی که در سند قرار گرفته‌اند غیر از امام باقر(ع) و حبیب بن ابی‌ثابت که تابعی است، از اصحاب رسول خدا(ص) می‌باشند. ابن‌شهر آشوب هم سندی بین خود و آنها ذکر نکرده است. | |||
*راویان روایت غیر از امام باقر(ع) افرادی مجهول یا مهمل هستند؛ مجهول به راوی‌ای گفته می‌شود که نام راوی در منابع رجالی نیامده و اگر هم آمده به خاطر نامشخص بودن هویت، حکم به جهالت و ناشناس بودن او شده است.<ref>نصیری، علی، آشنایی با علوم حدیث، قم، مرکز مدیریت حوزهٔ علمیهٔ قم، ۱۳۸۳ ش، ص۱۸۹.</ref> و مهمل نیز به راوی گفته می‌شود که نام او در کتب رجال برده شده، اما دربارهٔ مدح یا ذم او سکوت شده است.<ref>همان. ورک: سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، قم، مؤسسه امام صادق((ع))، ۱۴۲۶ ق، ص۱۱۸.</ref> | |||
==روایت دوم == | ==روایت دوم == | ||
در كتاب مناقب خوارزمى نقل مي‌كند از بريده كه رسول اللّٰه(ص) فرمود كه: يا بريده برخيز كه عيادت فاطمه(ع) مي‌رويم كه مريض است، چون در خدمت آن حضرت رفتيم فاطمه(ع) چشم مبارك را كه بر روى پدر بزرگوار گشود اشك را بر رخسار مبارك فرو بارانيد، آن حضرت فرمود كه سبب گريه چيست اى دختر نيك‌اختر من، فرمود كه: قلة الطعم و كثرة الهم و شدة السقم. كمى طعام و بسيارى غم و سختى بيمارى، آن حضرت فرمود مر او را كه: و اللّٰه كه آنچه نزد حق سبحانه و تعالى براى تو آماده است بهتر از چيزيست كه تو بآن راغبى، أى فاطمه آيا تو راضى نيستى كه ترا داده‌ام به بهترين امت خود كه أقدم ايشان است از روى سلم، و اكثر ايشان از روى علم و أفضل ايشان از روى حلم و اللّٰه كه دو پسر تو بهترين جوانان اهل بهشت‌اند،}}<ref>اربلی، علی، کشف الغمه فی معرفه الأئمه، ج۱، ص۱۴۹.</ref> | در كتاب مناقب خوارزمى نقل مي‌كند از بريده كه رسول اللّٰه(ص) فرمود كه: يا بريده برخيز كه عيادت فاطمه(ع) مي‌رويم كه مريض است، چون در خدمت آن حضرت رفتيم فاطمه(ع) چشم مبارك را كه بر روى پدر بزرگوار گشود اشك را بر رخسار مبارك فرو بارانيد، آن حضرت فرمود كه سبب گريه چيست اى دختر نيك‌اختر من، فرمود كه: قلة الطعم و كثرة الهم و شدة السقم. كمى طعام و بسيارى غم و سختى بيمارى، آن حضرت فرمود مر او را كه: و اللّٰه كه آنچه نزد حق سبحانه و تعالى براى تو آماده است بهتر از چيزيست كه تو بآن راغبى، أى فاطمه آيا تو راضى نيستى كه ترا داده‌ام به بهترين امت خود كه أقدم ايشان است از روى سلم، و اكثر ايشان از روى علم و أفضل ايشان از روى حلم و اللّٰه كه دو پسر تو بهترين جوانان اهل بهشت‌اند،}}<ref>اربلی، علی، کشف الغمه فی معرفه الأئمه، ج۱، ص۱۴۹.</ref> | ||
== بررسی سند و دلالت | === بررسی سند و دلالت روایت دوم === | ||
روایت دوم نیز دارای سندی ضعیف و متعارض با روایات بسیاری است که در زمینهٔ زندگانی زاهدانه [[حضرت زهرا(س)]] و قناعت ایشان وارد شده است. | |||
سند روایت: | سند روایت: | ||
نسخهٔ ۵ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۱۸
آیا روایاتی که حضرت زهرا(س) از فقر شکایت می‌کند صحیح است و در صورت صحت، با عصمت و زهد و ساده‌زیستی ایشان منافات ندارد؟
شکایت حضرت زهرا(س) از فقر محتوای روایت‌هایی است که در صحت سند آن تردید کرده‌اند. این محتوا از دو روایت برداشت شده است که البته روایات معارض و مخالف بسیاری دارد که درباره قناعت و صبر حضرت زهرا(س) سخن می‌گویند. البته برخی به این نکته توجه داده‌اند که شِکوه و شکایت حضرت زهرا(س) منافاتی با مقام عصمت و زهد ایشان ندارد.
روایت اول
روایاتی از امام باقر(ع) با اختلاف جزئى نقل شده است: زنان قريش به حضرت فاطمه گفتند:فلان و فلان خواستگار تو بودند، پدر تو آنان را رد كرد و تو را به مردى شوهر داد كه تهى دست است. هنگامى كه پيامبر نزد دخترش آمد، فاطمه سخن زنان قريش را به پدر گفت. پيامبر با دست خود مچ دست فاطمه را تكان داد و به وى فرمود:نه!، اى فاطمه! بلكه تو را به شخصيتى دادم كه از لحاظ اسلام بر همه مقدّم و از نظر علم از همه اعلم و از نظر حِلم از همه بزرگتر است. اى فاطمه! آيا نمى‌دانى كه على در دنيا و آخرت برادر من است؟ فاطمهٔ زهرا پس از اين سخنان خنديد و گفت: يا رسول اللّٰه! راضى شدم. و در روايت ابو قبيل آمده است: تو را به ازدواج على(ع) در نياوردم مگر پس از آنكه جبرئيل در اين مورد به من فرمان داد.[۱]
از متن روایت جمله‌ای که از آن شکایت حضرت زهرا(س) استفاده شود وجود ندارد، بلکه بعد از ورود پیامبر، حضرت زهرا(س) کلام زنان قریش را به حضرت عرض کردند و پیامبر در پاسخ فضایلی را برای امیرالمؤمنین(ع) شمردند که این روایت هم بیشتر از این جهت بررسی شده و در باب‌هایی مطرح شده که در آنها اشاره به فضایل امام علی(ع) شده است.
بررسی سند و دلالت روایت اول
- سند این روایت مرسل است؛ ابن شهر آشوب متوفای ۵۸۸ تا معقل بن یسار، که طبق نقل شیخ طوسی از اصحاب رسول خدا(ص) است[۲]، فاصلهٔ زیادی است و ابن شهر آشوب نمی‌تواند از او نقل حدیث کند. بقیهٔ راویانی که در سند قرار گرفته‌اند غیر از امام باقر(ع) و حبیب بن ابی‌ثابت که تابعی است، از اصحاب رسول خدا(ص) می‌باشند. ابن‌شهر آشوب هم سندی بین خود و آنها ذکر نکرده است.
- راویان روایت غیر از امام باقر(ع) افرادی مجهول یا مهمل هستند؛ مجهول به راوی‌ای گفته می‌شود که نام راوی در منابع رجالی نیامده و اگر هم آمده به خاطر نامشخص بودن هویت، حکم به جهالت و ناشناس بودن او شده است.[۳] و مهمل نیز به راوی گفته می‌شود که نام او در کتب رجال برده شده، اما دربارهٔ مدح یا ذم او سکوت شده است.[۴]
روایت دوم
در كتاب مناقب خوارزمى نقل مي‌كند از بريده كه رسول اللّٰه(ص) فرمود كه: يا بريده برخيز كه عيادت فاطمه(ع) مي‌رويم كه مريض است، چون در خدمت آن حضرت رفتيم فاطمه(ع) چشم مبارك را كه بر روى پدر بزرگوار گشود اشك را بر رخسار مبارك فرو بارانيد، آن حضرت فرمود كه سبب گريه چيست اى دختر نيك‌اختر من، فرمود كه: قلة الطعم و كثرة الهم و شدة السقم. كمى طعام و بسيارى غم و سختى بيمارى، آن حضرت فرمود مر او را كه: و اللّٰه كه آنچه نزد حق سبحانه و تعالى براى تو آماده است بهتر از چيزيست كه تو بآن راغبى، أى فاطمه آيا تو راضى نيستى كه ترا داده‌ام به بهترين امت خود كه أقدم ايشان است از روى سلم، و اكثر ايشان از روى علم و أفضل ايشان از روى حلم و اللّٰه كه دو پسر تو بهترين جوانان اهل بهشت‌اند،}}[۵]
بررسی سند و دلالت روایت دوم
روایت دوم نیز دارای سندی ضعیف و متعارض با روایات بسیاری است که در زمینهٔ زندگانی زاهدانه حضرت زهرا(س) و قناعت ایشان وارد شده است.
سند روایت:
روایت دوم که اصل آن به نقل از کتاب فضائل امیرالمؤمنین(ع) در مناقب خوارزمی وجود دارد، دارای سندی است که به دلیل وجود راویان مجهول در آن ضعیف می‌باشد.
روایات دیگری هم که در این زمینه وجود دارد، معمولاً سند آنها ضعیف می‌باشد.
دلالت روایت:
اگر اشکال شود که از مضمون این روایات در مجموع چنین استفاده می‌شود که چنین قضیه‌ای اتفاق افتاده است، در پاسخ خواهیم گفت در مقابل این روایات، احادیث دیگری هم داریم که اشاره به شدت زهد و قناعت حضرت زهرا(س) دارند مانند اینکه در روایتی آمده است: حضرت زهرا(س) به رسول خدا(ص) عرض کردند: «ای رسول خدا، سلمان از سادگی لباس من تعجب نمود، سوگند به خدایی که تو را مبعوث فرمود، مدت پنج سال است فرش خانه ما پوست گوسفندی است که روزها بر روی آن شترمان علف می‌خورد و شب‌ها بر روی آن می‌خوابیم، و بالش ما چرمی است که از لیف خرما پر شده است.»[۶]
و یا در روایت دیگری آمده است: «در یکی از روزها، صبحگاهان امام علی «ع» فرمود: فاطمه جان آیا غذایی داری تا از گرسنگی بیرون آیم؟ پاسخ دادند: نه، به خدایی که پدرم را به نبوت و شما را به امامت برگزید سوگند، دو روز است که در منزل غذای کافی نداریم و در این مدت شما را بر خود و فرزندانم در طعام ترجیح دادم. امام «ع» با تأسف فرمودند: فاطمه جان چرا به من اطلاع ندادی تا به دنبال تهیه غذا بروم؟ حضرت زهرا(ع) فرمودند: ای اباالحسن! من از پروردگار خود حیا می‌کنم که چیزی را که تو بر آن توان و قدرت نداری، درخواست نمایم.»[۷]
با توجه به این دو روایت و روایات صحیح بسیاری که در زمینهٔ زندگانی حضرت زهرا(س) وارد شده است، چنین کسی از گرسنگی و فقر همسر خود شکایت نمی‌کند.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد، مناقب آل أبی طالب(ع)، ج۳، ص۳۴۴.
- ↑ طوسی، محمد، رجال، قم، جامعهٔ مدرسین، ۱۳۷۳ ش، ص۴۷.
- ↑ نصیری، علی، آشنایی با علوم حدیث، قم، مرکز مدیریت حوزهٔ علمیهٔ قم، ۱۳۸۳ ش، ص۱۸۹.
- ↑ همان. ورک: سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه، قم، مؤسسه امام صادق((ع))، ۱۴۲۶ ق، ص۱۱۸.
- ↑ اربلی، علی، کشف الغمه فی معرفه الأئمه، ج۱، ص۱۴۹.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ ق، ج۸، ص۳۰۳.
- ↑ بحارالانوار، پیشین، ج۴۳، ص۵۹.