سید احمد خوانساری

سؤال

سید احمد خوانساری کیست و چه جایگاهی در حوزه علمیه شیعه دارد؟

درگاه‌ها

سید احمد خوانساری(۱۳۰۹ ق-۱۴۰۵ق)، مرجع تقلید شیعه در ایران، در قرن چهاردهم قمری.

تصویر آیت الله سید احمد خوانساری

زندگی‌نامه

زندگی‌اش مظهر زهد، نمونه تقوا و تندیس فضیلت بود. ص۳۱۵.

نسب آیت اللّه خوانساری- که با ۲۹ واسطه به امام کاظم علیه السّلام می‌رسد. ص۳۱۶.

آیت اللّه خوانساری در ۱۸ محرم الحرام سال ۱۳۰۹ ه‍. ق، در بیت علم و تقوا در خوانسار چشم به جهان گشود. پدرش سید یوسف خوانساری (د. ۱۳۱۲ ه‍.ق)، یکی از علمای محترم خوانسار و از شاگردان ملا حسینعلی تویسرکانی، و برادر مهترش آیت اللّه سید محمّد حسن خوانساری (د. ۱۳۳۷ ه‍.ق) بودند. ص۳۱۷.

تهرانی، نقباء البشر، ج ۱، ص ۴۶۲.

هجرت به نجف

آیت اللّه خوانساری در ۲۰ سالگی (۱۳۲۸ ه‍.ق) به قصد بهره بردن از درس آیات عظام و اساطین حوزه علمیه نجف اشرف، رهسپار کعبه آمال عالمان شد.

بی‌درنگ، در درس آخوند خراسانی- به مدت یک سال- حاضر شد، و پس از درگذشت ایشان در درس آقا سید محمّد کاظم یزدی، شیخ الشریعه اصفهانی، آقا ضیاء عراقی، میرزای نائینی و سید ابو تراب خوانساری شرکت کرد.[۱] در این مدت، استاد فقید با آیت اللّه میر سید علی یثربی کاشانی هم مباحثه بود.

سپس، وی در سال ۱۳۳۰ ه‍.ق با صبیه آیت اللّه مولا محمّد علی خوانساری (د. ۱۳۳۲ ه‍.ق)، یکی از علمای مشهور نجف اشرف و صاحب بزرگترین کتابخانه‌های نفیس نجف وصلت کرد. معظم‌له پس از نیل به درجه اجتهاد، در سال ۱۳۳۶ ه‍.ق از راه خوزستان به اهواز وارد شد، و یک ماه در آنجا توقف کرد.

سپس، وی از راه شوشتر به دزفول آمد و در خلال این مدت در جلسه درس آیت اللّه حاج شیخ محمّد رضا معزی دزفولی (د. ۱۳۵۲ ه‍.ق)، از مراجع بزرگ خوزستان، حاضر شد. ص۳۱۸.

مهاجرت به اراک

ورود مرحوم آیت اللّه حاج سید احمد خوانساری به ایران، چند سال پس از

تأسیس حوزه علمیه اراک- در سال ۱۳۳۲ ه‍.ق به همت آیت اللّه حاج شیخ عبد الکریم حائری- بود؛ لذا، معظم‌له رهسپار اراک شد تا از فیض آیت اللّه حائری بهره گیرد، و در کنار تحصیل به تدریس سطوح نیز بپردازد.

با مهاجرت آیت اللّه حائری به قم و تشکیل حوزه علمیه در آنجا، مردم اراک از ایشان خواستند که آیت اللّه خوانساری به جای ایشان اقامه جماعت کند، و اداره امور دینی مردم را بر عهده بگیرد. مرحوم استاد هم با این تقاضا موافقت کرد. ص۳۱۹.

بی‌درنگ در سال ۱۳۴۰ ه‍.ق از اراک به قم مهاجرت کرد، و یکسره به درس فقه و اصول آیت اللّه حائری- در حالی که خود مدرسی بزرگ بود- حاضر شد.

آیت اللّه خوانساری از همان اوان حضور در درس آیت اللّه حائری، مورد توجه کامل ایشان قرار گرفت، چنان‌که آقای حائری پس از دو ماه، محل اقامت نماز جماعت خویش را در مدرسه فیضیه به ایشان تفویض کرد، و در اولین نماز جماعت هم شرکت جست و به وی اقتدا نمود. ص۳۱۹.

مهاجرت به تهران

مرحوم آیت اللّه خوانساری تا سال ۱۳۶۹ یا ۱۳۷۰ ه‍.ق یا ۱۳۳۰ ه‍.ش در قم به تدریس، تألیف و اقامه جماعت- در مسجد مسگرهای بازار- اشتغال داشت، و پیوسته حوزه درس او مورد توجه افراد با استعداد بود و توانست گروهی را تربیت نماید. در این سال، پس از درگذشت آیت اللّه یحیی سجادی، عالم معروف تهران و امام جماعت مسجد سید عزیز اللّه، چهره‌های علمی و شخصیتهای موجه تهران از آیت اللّه بروجردی درخواست عالم بزرگواری کردند که هم با قدرت علمی خود حوزه علمیه تهران را اداره کند و هم تقوایش راهنمای مردم باشد. آیت اللّه بروجردی این سفر و مهاجرت را به آیت اللّه خوانساری سپرد، و ایشان نیز پذیرفت.

مهاجرت شخصیتی مثل ایشان از مرکز علم به محلی دیگر، در نظر گروهی چندان صحیح نبود، زیرا اقامت در حوزه برای او سرنوشت‌ساز بود. ولی، چون آن مرد بزرگ کوچکترین هوای نفسی در سر نداشت، مصلحت عمومی را بر مصلحت شخصی خود ترجیح داد، و از سال ۱۳۳۰ ش در تهران رحل اقامت افکند.[۱] در مدت ۳۵ سالی که وی در تهران ماندگار شد، آنچه در توان داشت در تدریس- یک دوره کامل فقه از طهارت تادیات-، تألیف تربیت نفوس مستعده، اقامه جماعت در مهمترین مساجد تهران و ارشاد و راهنمایی مؤمنان، و رفع نیازمندیهای حوزه‌های علمیه کوشید. ص۳۲۳ و ۳۲۴.

اساتید

مرحوم آیت اللّه خوانساری ثمره سه حوزه علمیه بزرگ شیعه: اصفهان، نجف و قم، و محصول زحمتهای استادان ذیل بود:

۱. آخوند ملا محمّد کاظم خراسانی (۱۲۵۵–۱۳۲۹ ه‍.ق)، صاحب کفایة الاصول

۲. آقا سید محمّد کاظم یزدی (۱۲۵۶–۱۳۳۷ ه‍.ق)، صاحب عروة الوثقی. ص۳۲۰.

ملا فتح اللّه شریعت اصفهانی (۱۲۶۶–۱۳۳۹ ه‍.ق)، صاحب قاعدة لا ضرر

۴. آقا ضیاء الدین عراقی (۱۲۷۸–۱۳۶۱ ه‍.ق)، صاحب مقالات الاصول

۵. میرزا محمّد حسین غروی نائینی (۱۲۷۷–۱۳۵۵ ه‍.ق)، نویسنده تنبیه الملة و تنزیه الامة

۶. شیخ عبد الکریم حائری یزدی (۱۲۷۶–۱۳۵۵ ه‍.ق)، صاحب درر الاصول

۷. آقا سید ابو تراب خوانساری (۱۲۷۱–۱۳۴۶ ه‍.ق)، نویسنده سبل الرشاد فی شرح نجاة العباد

۸. میر محمّد صادق احمدآبادی اصفهانی (د. ۱۳۴۸ ه‍.ق)

۹. آخوند ملا عبد الکریم گزی اصفهانی (د. ۱۳۳۹ ه‍.ق)، صاحب تذکرة القبور

۱۰. میرزا محمّد علی تویسرکانی

۱۱. آقا سید محمّد حسن خوانساری (د. ۱۳۳۲ ه‍.ق)، صاحب حاشیه بر قواعد علامه

۱۲. آقا شیخ علی اکبر حکمی یزدی (د. ۱۳۲۲ ه‍.ق)، صاحب الرضاعیات

۱۳. آقا شیخ محمّد رضا مسجد شاهی اصفهانی (۱۲۸۷–۱۳۶۲ ه‍.ق)، نویسنده وقایة الاذهان. ص۳۲۱.

شاگردان

معظم‌له در طول بیش از ۶۰ سال تدریس مستمر خویش، فقهایی را پرورانید که برخی از آنان عبارتند از آیات و حجج اسلام:

۱. شیخ مرتضی حائری یزدی (۱۳۳۴–۱۴۰۶ ه‍.ق)

۲. شیخ مرتضی مطهری (۱۳۳۲–۱۳۹۹ ه‍.ق)

1. شیخ حسینعلی منتظری
2. سید موسی صدر

۵. سید مصطفی صفائی خوانساری (۱۳۲۱–۱۴۱۲ ه‍.ق)

1. شیخ محمّد تقی صدیقین اصفهانی
2. شیخ علی اصغر صالحی کرمانی

۸. میرزا عبد اللّه مجتهدی تبریزی (۱۳۲۰–۱۳۹۶ ه‍.ق)

۹. سید محمّد حسن آل طیب جزائری (۱۳۲۹–۱۴۱۵ ه‍.ق)

1. شیخ محمّد لاکانی رشتی
2. سید عبد اللّه شبستری
3. شیخ جلال طاهر شمس گلپایگانی
4. شیخ علی پناه اشتهاردی
5. شیخ محمّد تقی ستوده
6. شیخ احمد مجتهدی تهرانی
7. شیخ مهدی حائری یزدی
8. سید محمّد باقر موحد ابطحی
9. میرزا محمود انصاری قمی
10. سید رضی شیرازی

۲۰. سید عز الدین حسینی زنجانی. ص۳۲۲.

شیخ مجد الدین محلاتی شیرازی

1. سید عبد الکریم موسوی اردبیلی
2. شیخ محمّد تقی شریعتمداری
3. سید حسین شمس خراسانی

۲۵. شیخ عزیز اللّه علیمرادیان نهاوندی. ص۳۲۳.

آثار

...

مطالعه بیشتر

مرجع متیقن، خاطرات و اسنادی منتشر نشده درباره آیت الله خوانساری، به کوشش و نگارش محمدتقی انصاریان خوانساری،