عزاداری امامان شیعه بر امام حسین(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۱۸

سؤال

آیا معصومان(ع) برای امام حسین(ع) عزاداری برگزار می‌کردند؟

درگاه‌ها

عزاداری امامان شیعه بر امام حسین(ع) در مناسبت‌های مختلف برپا می‌شد. در ماه محرم، مجالس سوگواری امام حسین(ع) توسط ائمه(ع) هر روز برگزار می‌شد. برخی از امامان شیعه، مانند امام سجاد(ع)، در ایام محرم سیاه‌پوش می‌شدند.^[۱]

امام سجاد(ع):

«یعقوب پیامبر دوازده پسر داشت، خداوند یکی را از پیش او برد، چشم‌هایش از گریه بسیار، سفید و نابینا گردید، … اما من با دو چشمم دیدم که پدرم، برادرم و … همه در کنار من کشته شدند. چطور اندوه من تمام شود؟!»^[۲]

عزاداری امام سجاد(ع)

امام سجاد(ع) هنگام شهادت پدرش امام حسین(ع)، در کربلا حضور داشت. براساس منابع، او باقی مانده عمر خویش را عزادار پدرش بود و بر شهدای کربلا گریه می‌کرد.^[۳]

امام صادق(ع) درباره امام سجاد(ع) فرمودند که او چهل سال بر پدرش گریه کرد. او روزه می‌گرفت و هنگامی که زمان افطار فرا می‌رسید و برای او غذا می‌آوردند، می‌فرمود: فرزند رسول خدا(ص) گرسنه شهید شد، فرزند رسول خدا(ص) تشنه شهید شد و همین‌طور این کلام را تکرار و گریه می‌کرد.^[۴]

عزاداری امام باقر(ع)

ابن‌قولویه در کامل الزیارات نقل می‌کند: امام باقر(ع) در روز عاشورا به سوگواری برای امام حسین(ع) امر فرمود و در خانه خویش، مجلس عزا اقامه می‌کرد.^[۵]

عزاداری امام صادق(ع)

پیرامون عزاداری امام صادق‎(ع) روایات بسیاری وارد شده که از شاعران درخواست می‌نمود برای جدش مرثیه‌سرایی کنند و آنان را بر این امر تشویق می‌کرد. خانواده امام از پشت پرده به مرثیه‌سرایی شاعران گوش می‌دادند و گریه می‌کردند.^[۶]

در یکی از این روایات نقل شده که امام صادق(ع) به فردی گفت برایم شعر بخوان. وقتى شعر خواند امام فرمود: منظور من اين گونه شعر نيست. بلكه می‌خواهم از شعر‏‌هایى كه نزد قبر امام حسين(ع) می‌گویيد برايم بخوانید. آن شخص شعری در مورد امام حسین(ع)‌ خواند اما پس از دیدن گریه امام، از ادامه شعر خوددارى کرد. امام به او گفت شعرش را ادامه دهد.^[۷]

عزاداری امام موسی کاظم(ع)

امام رضا(ع) نقل کرده‌اند که با فرارسیدن محرم، پدرم هرگز با حالت خنده و تبسم دیده نمی‌شد و ده روز اول محرم به همین شکل بود تا این که روز دهم و روز عاشورا فرا می‌رسید و این روز، روز مصیبت، حزن و گریه او بود و می‌فرمود: عاشورا روزی است که جدم حسین(ع) را شهید کردند.^[۸]

عزاداری امام رضا(ع)

دعبل خزاعی نقل کرده که در ابتدای محرم به نزد امام رضا(ع) رفتم. او در حالی که اصحابش دور او نشسته بودند، محزون بود و وقتی مرا دید گفت: آفرین بر تو دعبل، آفرین بر کسی که با دست و زبانش ما را یاری می‌کند. سپس امام پرده‌ای بین یارانش و اهل‌بیتش گذاشت و خانواده‌اش را پشت پرده نشاند تا بر مصیبت حسین(ع) گریه کنند. سپس به دعبل گفت مرثیه بخواند.^[۹]

عزاداری در زمان چهار امام دیگر

عزاداری از زمان امام جواد(ع) تا امام زمان، گاه سیر صعودی و گاه نزولی داشته است؛ برای نمونه در زمان امام جواد(ع)، امکان عزاداری برای شیعیان فراهم بود و این حالت تا زمان معتصم خلیفه عباسی، ادامه داشت. اما پس از آن، سیر نزولی یافت و شیعه برای عزاداری و احیای شعائر حسینی در فشار قرار گرفت.^[۱۰]

منابع

↑ ابوالحسنی (منذر)، علی، سیاه‌پوش در سوگ ائمه نور، قم، ناشر مؤلف، ۱۳۷۵، ص۱۲۷-۱۲۸.
↑ صدوق، محمد بن علی، الخصال، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۱۸–۵۱۹.
↑ شهرستانی، سید صالح، تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، تحقیق و اعداد الشیخ نبیل رضا علوان، بیروت، دارالزهراء، ۱۴۱۹ق، ص۱۱۸.
↑ امین، سید محسن، المجالس السنیّه، بیروت، دارالتعارف، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۱۵۵.
↑ شهرستانی، تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، ص۱۲۰؛ نیز: امین، المجالس السنیه، ج۵، ص۱۲۳.
↑ صفایی حائری، عباس، تاریخ سیدالشهدا، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، ۱۳۷۹ش، ص۵۶۶.
↑ ابن‌قولويه قمی‏، جعفر بن محمد، كامل الزيارات‏، تحقیق عبدالحسین امینی، نجف، دارالمرتضوية، ۱۳۵۶ق، ص۱۰۵- ۱۰۶.
↑ صدوق، محمد بن علی، الامالی، قم، مرکز چاپ و نشر بنیاد بعثت، ج۲، ص۱۱۱.
↑ مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، تحقیق السيد إبراهيم الميانجی و محمد الباقر البهبودی، بیروت، داراحیاء التراث العربی،۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۲۵۷.
↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۴، ص۲۷۹.

[1] ابوالحسنی (منذر)، علی، سیاه‌پوش در سوگ ائمه نور، قم، ناشر مؤلف، ۱۳۷۵، ص۱۲۷-۱۲۸.

[2] صدوق، محمد بن علی، الخصال، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۱۸–۵۱۹.

[3] شهرستانی، سید صالح، تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، تحقیق و اعداد الشیخ نبیل رضا علوان، بیروت، دارالزهراء، ۱۴۱۹ق، ص۱۱۸.

[4] امین، سید محسن، المجالس السنیّه، بیروت، دارالتعارف، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۱۵۵.

[5] شهرستانی، تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، ص۱۲۰؛ نیز: امین، المجالس السنیه، ج۵، ص۱۲۳.

[6] صفایی حائری، عباس، تاریخ سیدالشهدا، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، ۱۳۷۹ش، ص۵۶۶.

[7] ابن‌قولويه قمی‏، جعفر بن محمد، كامل الزيارات‏، تحقیق عبدالحسین امینی، نجف، دارالمرتضوية، ۱۳۵۶ق، ص۱۰۵- ۱۰۶.

[8] صدوق، محمد بن علی، الامالی، قم، مرکز چاپ و نشر بنیاد بعثت، ج۲، ص۱۱۱.

[9] مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، تحقیق السيد إبراهيم الميانجی و محمد الباقر البهبودی، بیروت، داراحیاء التراث العربی،۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۲۵۷.

[10] مجلسی، بحارالانوار، ج۴۴، ص۲۷۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-آيا در دوره‎ي معصومين(ع) عزاداري امام حسين(ع) در ايام محرم برگزار مي‎شده و اگر چنين است، به چه صورت بوده است؟
+آیا معصومان(ع) برای امام حسین(ع) عزاداری برگزار می‌کردند؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-اقامه‎ي عزا و گريه بر عزيزان از دست رفته، از جانب معصومين(ع) رايج بوده است؛ چنان‎كه حضرت فاطمه زهرا(س) به خاطر گريه شبانه روزي براي پدر بزرگوارش، مورد اعتراض قرار گرفت و به ناچار بيت الاحزان را به وجود آورده، دست حسن و حسين(ع) را مي‎گرفت، و براي عزاداري و گريه به آن‎جا مي‎رفت. ائمه‎ي اطهار(ع) نيز براي امام حسين(ع) سوگواري مي‎كردند.
+{{درگاه|امام حسین}}
+'''عزاداری امامان شیعه بر امام حسین(ع)''' در مناسبت‌های مختلف برپا می‌شد. در [[ماه محرم]]، مجالس سوگواری [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] توسط ائمه(ع) هر روز برگزار می‌شد. برخی از امامان شیعه، مانند [[امام سجاد(ع)]]، در ایام محرم سیاه‌پوش می‌شدند.<ref>ابوالحسنی (منذر)، علی، سیاه‌پوش در سوگ ائمه نور، قم، ناشر مؤلف، ۱۳۷۵، ص۱۲۷-۱۲۸.</ref>{{جعبه نقل قول
+| عنوان =
+| نقل‌قول = [[امام سجاد(ع)]]:{{-}}'''«یعقوب پیامبر دوازده پسر داشت، خداوند یکی را از پیش او برد، چشم‌هایش از گریه بسیار، سفید و نابینا گردید، … اما من با دو چشمم دیدم که پدرم، برادرم و … همه در کنار من کشته شدند. چطور اندوه من تمام شود؟!»'''<ref>صدوق، محمد بن علی، الخصال، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۱۸–۵۱۹.</ref>|تاریخ بایگانی
+| منبع =
+| تراز = چپ
+| عرض = ۲۳۰px
+| اندازه خط = 14px
+| رنگ پس‌زمینه = #FFF9E7
+| گیومه نقل‌قول =
+| تراز منبع = چپ
+}}
+'''عزاداری امام سجاد(ع)'''
+{{همچنین ببینید|خون گریه کردن امام سجاد(ع) بر امام حسین(ع)}}
+امام سجاد(ع) هنگام شهادت پدرش امام حسین(ع)، در [[کربلا]] حضور داشت. براساس منابع، او باقی مانده عمر خویش را عزادار پدرش بود و بر شهدای کربلا گریه می‌کرد.<ref>شهرستانی، سید صالح، تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، تحقیق و اعداد الشیخ نبیل رضا علوان، بیروت، دارالزهراء، ۱۴۱۹ق، ص۱۱۸.</ref>
+[[امام صادق(ع)]] درباره امام سجاد(ع) فرمودند که او چهل سال بر پدرش گریه کرد. او روزه می‌گرفت و هنگامی که زمان افطار فرا می‌رسید و برای او غذا می‌آوردند، می‌فرمود: فرزند رسول خدا(ص) گرسنه شهید شد، فرزند رسول خدا(ص) تشنه شهید شد و همین‌طور این کلام را تکرار و گریه می‌کرد.<ref>امین، سید محسن، المجالس السنیّه، بیروت، دارالتعارف، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۱۵۵.</ref>
+'''عزاداری امام باقر(ع)'''
+[[ابن‌قولویه]] در [[کامل الزیارات]] نقل می‌کند: [[امام باقر(ع)]] در [[روز عاشورا]] به سوگواری برای امام حسین(ع) امر فرمود و در خانه خویش، مجلس عزا اقامه می‌کرد.<ref>شهرستانی، تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، ص۱۲۰؛ نیز: امین، المجالس السنیه، ج۵، ص۱۲۳.</ref>
-اما درباره‎ي چگونگي عزاداري آن‎ها و اين‎كه آيا اين عزاداري در ايام محرم بوده است يا خير، لازم است در سيره‎ي ائمه معصومين(ع) و چگونگي سوگواري آن‎ها تحقيق و بررسي لازم انجام شود. در اين زمينه، سيره‎ي امام سجاد(ع) و امامان پس از او را به اجمال بررسي خواهيم كرد:
+'''عزاداری امام صادق(ع)'''
-۱. عزاداري امام سجاد(ع): از آن‎جايي كه حضرت امام زين‎العابدين(ع) هنگام شهادت پدر بزرگوارش، در كربلا حضور داشت و از عمق فاجعه آگاه و چگونگي شهادت آن عزيزان را مشاهده كرده بود؛ بنابراين، بر اساس روايات معتبر، آن حضرت تمام عمر باقي مانده‎ي خويش را عزادار بود و بر شهداي كربلا گريه مي‎‎كرد، چنان‎كه اگرغذايي را خدمت حضرت سجاد(ع) قرار مي‎دادند، اشك از چشمان مبارك‎شان جاري مي‎شد، تا جايي كه گاه غلامي از او مي‎پرسد: آيا حزن و اندوه شما تمام نمي‎شود؟ حضرت مي‎فرمايد: واي بر تو! همانا يعقوب(ع) دوازده فرزند داشت، يكي از آن‎ها ناپديد شد و يعقوب از شدّت اندوه چشمانش سفيد (ونابينا) گرديد، در حالي كه فرزندش يوسف زنده بود! ولي من پدر و برادر و عمو و هفده نفر از اهل بيتم و تعدادي از ياران پدرم را ديدم كه ذبح شده و به خون آغشته بودند؛ پس چگونه حزن و اندوهم تمام شود؟<ref>تاريخ النياحه علي الامام الشهيد الحسين بن علي(ع)، السيد صالح الشهرستاني، تحقيق و اعداد، الشيخ نبيل رضا علوان، ص۱۱۸بيروت، دارالزهراء، چاپ اول، ۱۴۱۹ق ، و مناقب ابن شهرآشوب، ج۴، ص۱۶۶.</ref>
+پیرامون عزاداری امام صادق‎(ع) روایات بسیاری وارد شده که از شاعران درخواست می‌نمود برای جدش مرثیه‌سرایی کنند و آنان را بر این امر تشویق می‌کرد. خانواده امام از پشت پرده به مرثیه‌سرایی شاعران گوش می‌دادند و گریه می‌کردند.<ref>صفایی حائری، عباس، تاریخ سیدالشهدا، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، ۱۳۷۹ش، ص۵۶۶.</ref>
-در «المجالس‎السنيّه» آمده است كه امام صادق(ع) درباره‎ي جدش ـ امام سجاد(ع) ـ ‎فرمود: او چهل سال بر پدرش گريه كرد، در حالي‎كه روزها روزه مي‎گرفت و شب‎ها شب‎زنده‎داري مي‎كرد و هنگامي كه زمان افطار فرا مي‎رسيد و يكي از غلامانش براي او غذا مي‎آورد و عرض مي‎كرد: اي مولاي من! ميل كنيد؛ حضرت مي‎فرمود: فرزند رسول خدا گرسنه شهيد شد، فرزند رسول خدا تشنه شهيد شد، و همين‎طور اين كلام را تكرار و گريه مي‎كرد تا اين كه غذا و آب با اشك چشمش مخلوط مي‎شد و اين وضعيت همچنان ادامه داشت تا اين‎كه خداي خويش را ملاقات كرد و به ديدار حق شتافت.<ref>المجالس السنيّه، سيد محسن امين، بيروت، دارالتعارف، چاپ ششم ۱۳۹۸ ق، ج۱، ص۱۵۵.</ref>
+در یکی از این روایات نقل شده که امام صادق(ع) به فردی گفت برایم شعر بخوان. وقتى شعر خواند امام فرمود: منظور من اين گونه شعر نيست. بلكه می‌خواهم از شعر‏‌هایى كه نزد قبر امام حسين(ع) می‌گویيد برايم بخوانید. آن شخص شعری در مورد [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)‌]] خواند اما پس از دیدن گریه امام، از ادامه شعر خوددارى کرد. امام به او گفت شعرش را ادامه دهد.<ref>ابن‌قولويه قمی‏، جعفر بن محمد، كامل الزيارات‏، تحقیق عبدالحسین امینی، نجف، دارالمرتضوية، ۱۳۵۶ق، ص۱۰۵- ۱۰۶.</ref>
-۲. عزاداري امام باقر(ع): در كتاب «نهضه الحسين» (ص ۱۵۲ ) آمده است: با آمدن ماه محرم، حزن و اندوه در اهل‎بيت نبوي(ع) ظاهر مي‎گشت و آنان از شعرا مي‎خواستند تا براي جدشان ـ امام حسين(ع) ـ مرثيه‎سرايي كنند.<ref>كامل الزيارات، ابن قولويه قمي، ص۱۱۱ تا ۱۱۴، تهران، چاپ‎ صدوق، چاپ اول، سال۱۳۷۵.</ref> همچنين در كامل‎الزيارات ابن ‎قولويه آمده است كه امام باقر(ع) در روز عاشورا به سوگواري براي امام حسين(ع) امر فرموده، و در خانه‎ي خويش مجلس عزا اقامه مي‎كرد و…<ref> . ر.ك: تاريخ النياحه علي الامام الشهيد الحسين بن علي(ع)، ص۱۲۰، المجالس السنيه، ج۵، ص۱۲۳.</ref>
+'''عزاداری امام موسی کاظم(ع)'''
-۳. عزاداري امام صادق(ع): درباره‎ي عزاداري امام صادق‎(ع) نيز روايات زيادي وارد شده است كه از شاعران درخواست مي‎نمود براي جدّش مرثيه‎سرايي كنند و آنان را بر اين امر مقدّس تشويق مي‎كرد و اهل‎بيت او از پس پرده به مرثيه‎سرايي شاعران گوش مي‎دادند و گريه و ناله مي‎كردند.<ref>تاريخ سيدالشهدا، عباس صفائي حائري، ص۵۶۶، قم، انتشارات مسجد مقدس جمكران، چاپ اول، سال ۱۳۷۹، امالي صدوق، مجلسي، ج۶، ص۲۰۵.</ref>
+امام رضا(ع) نقل کرده‌اند که با فرارسیدن محرم، پدرم هرگز با حالت خنده و تبسم دیده نمی‌شد و ده روز اول محرم به همین شکل بود تا این که روز دهم و روز عاشورا فرا می‌رسید و این روز، روز مصیبت، حزن و گریه او بود و می‌فرمود: عاشورا روزی است که جدم حسین(ع) را شهید کردند.<ref>صدوق، محمد بن علی، الامالی، قم، مرکز چاپ و نشر بنیاد بعثت، ج۲، ص۱۱۱.</ref>
-۴.عزاداري امام موسي كاظم(ع): در اين باره، امام رضا(ع) مي‎فرمايد: هنگامي كه محرم فرا مي‎رسيد، پدرم هرگز با حالت خنده و تبسم ديده نمي‎شد و ده روز اول محرم به همين شكل بود تا اين كه روز دهم و روز عاشورا فرا مي‎رسيد و اين روز، روز مصيبت و حزن و گريه او بود و مي‎فرمود: عاشورا روزي است كه جدّم حسين(ع) را شهيد كردند.<ref>تاريخ النياحه…، همان، ص۱۳۲، امالي صدوق، ج۲، ص۱۱۱.</ref>
+'''عزاداری امام رضا(ع)'''
-۵. عزاداري امام رضا(ع): دعبل خزاعي مي‎گويد: در ايام دهه‎ي محرم به محضر آقا و مولاي خود، علي بن موسي(ع)، در مرو شرفياب شدم و آن حضرت را در حالي كه اصحابش دور او نشسته بودند، محزون يافتم. وقتي حضرت مرا ديد فرمود: مرحبا بر تو دعبل! مرحبا بر كسي كه با دست و زبانش ما را ياري مي‎كند؛ سپس حضرت مرا در كنار خودش جاي داد و فرمود: اي دعبل! دوست داري شعر بخواني؛ زيرا اين روزها ايام غم و اندوه بر ما اهل بيت و روز شادي دشمنان ما، به ويژه بني‎اميه، است؛ سپس برخاست و پرده‎اي بين ما و اهل‎بيتش زد و آنان را پشت پرده نشاند تا بر مصيبت جدّش حسين(ع) گريه كنند؛ آن‎گاه رو به من كرد و فرمود: اي دعبل! مرثيه بخوان! تو ياور ما و مرثيه‎سراي ما هستي، تا زماني كه زنده‎اي.<ref>بحارالانوار، ج۴۰، ص۲۵۷.</ref> در اين هنگام دعبل مرثيه‎سرايي را آغاز كرد.<ref>همان، ص۱۵۷.</ref>
+دعبل خزاعی نقل کرده که در ابتدای محرم به نزد امام رضا(ع) رفتم. او در حالی که اصحابش دور او نشسته بودند، محزون بود و وقتی مرا دید گفت: آفرین بر تو دعبل، آفرین بر کسی که با دست و زبانش ما را یاری می‌کند. سپس امام پرده‌ای بین یارانش و اهل‌بیتش گذاشت و خانواده‌اش را پشت پرده نشاند تا بر مصیبت حسین(ع) گریه کنند. سپس به دعبل گفت مرثیه بخواند.<ref>مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، تحقیق السيد إبراهيم الميانجی و محمد الباقر البهبودی، بیروت، داراحیاء التراث العربی،۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۲۵۷.</ref>
-۶. عزاداري در زمان چهار امام ديگر: در آن زمان‎ها، عزاداري گاه سير صعودي و گاه نزولي داشته است؛ مثلاً در زمان امام جواد(ع)، تا حدي امكان عزاداري براي شيعيان فراهم بود و اين حالت تا زمان معتصم ادامه داشت؛ اما پس از آن، سير نزولي يافت و شيعه براي عزاداري و احياي شعائر حسيني در فشار بود.<ref>همان، ص۱۳۶ و ۱۳۷.</ref> در اين دوران نيز عزاداري در ايام محرم نسبت به ماه‎ها و ايام ديگر بيشتر بود.
+'''عزاداری در زمان چهار امام دیگر'''
-با توجه به بررسي سيره امامان معصوم(ع)، عزاداري سيد‎الشهدا در طول سال در مناسبت‎هاي ويژه برپا بود، ولي در ايام محرم، مجالس سوگواري هر روز بر پا مي‎شد و برخي از آن‎ها، مانند امام سجاد(ع)، در ايام محرم سياه‎پوش نيز بودند.<ref>سياه‎پوش در سوگ ائمه نور، علي ابوالحسني، منذر، ص۱۲۷ و ۱۲۸، قم، مؤلف، چاپ اول، سال ۱۳۷۵. براي آگاهي بيشتر ر. ك: مناقب ابن شهرآشوب، ج۴، ص۱۶۶، امالي صدوق، مجلسي ۲۹، ج۶، ص۲۰۵.</ref>
+عزاداری از زمان امام جواد(ع) تا [[امام زمان]]، گاه سیر صعودی و گاه نزولی داشته است؛ برای نمونه در زمان [[امام جواد(ع]])، امکان عزاداری برای شیعیان فراهم بود و این حالت تا زمان [[معتصم]] خلیفه عباسی، ادامه داشت. اما پس از آن، سیر نزولی یافت و شیعه برای عزاداری و احیای شعائر حسینی در فشار قرار گرفت.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۴۴، ص۲۷۹.</ref>
-<span></span>
 ==منابع==
-<references />
+{{پانویس|۲}}
 {{شاخه
- | شاخه اصلی =
+| شاخه اصلی = تاریخ
-|شاخه فرعی۱ =
+| شاخه فرعی۱ = تاریخ و سیره معصومان
-|شاخه فرعی۲ =
+| شاخه فرعی۲ =
-|شاخه فرعی۳ =
+| شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
- | شناسه =
+| شناسه = شد
- | تیترها =
+| تیترها = شد
- | ویرایش =
+| ویرایش = شد
- | لینک‌دهی =
+| لینک‌دهی = شد
- | ناوبری =
+| ناوبری =
- | نمایه =
+| نمایه =
- | تغییر مسیر =
+| تغییر مسیر =
- | ارجاعات =
+| ارجاعات =
- | بازبینی =
+| بازبینی = شد
- | تکمیل =
+| تکمیل =
- | اولویت =
+| اولویت = ب
- | کیفیت =
+| کیفیت = ب
 }}
 {{پایان متن}}
+[[رده:عزاداری]]
+[[رده:امام حسین(ع)]]
+[[رده:درگاه امام حسین(ع)]]
+[[ar:اقامة عزاء أئمة الشيعة علی الإمام الحسين(ع)]]
+[[en:Mourning of Shi'a Imams for Imam al-Husayn (a)]]
+[[ps:د شيعه امامانو ماتم پر امام حسين(ع)]]