بنای بر قبور

سؤال

فردی چنین ادعا می کرد: «روحانیان شیعه می‌گويند اين وهابی‌ها هستند كه با گنبد و بارگاه مبارزه مي‌كنند؛ در حالی که امامان شیعه(ع) حتی يک روايت معتبر و صحيح نفرمودند که بر قبری گنبد و بارگاه بسازيد. اين نشان می‌دهد که امامان(ع) با تعريف خود آقايان وهابي بوده‌اند! از طرف ديگر، روايات بسياری در کتاب‌های خود شيعه وجود دارد كه از تزيين، تعمير، نقاشی و نمازخواندن در كنار قبور نهی شده است. آیا این ادعاها صحیح است؟

بر اساس روایات اهل‌بیت(ع) و سخنان فقهای و علمای شیعه ساختن بارگاه و سقف بر قبور برای اینکه هیچ نفعی به حال اموات ندارد، کراهت دارد. ساختن بارگاه بر قبور انبیا و اولیا هرچند هیچ نفعی به حال صاحب قبر ندارد؛ اما با توجه به اینکه آثار مثبت برای مسلمانان دارد و همچنین مصداق احترام و تجلیل از بزرگان دین به شمار می‌آید، مسلمانان بر قبور آنان بارگاه می‌سازند. اما وهابیت و پیروان این تفکر ساختن بارگاه بر قبور را شرک دانسته و مسلمانان را برای این عمل تکفیر نموده و کشتن آنان را واجب می‌دانند.

مقدمه:

این شبهه با احادیث و موضع امامان اهل‌بیت(ع) درباره ساختن بنا و قبه بر قبور، مذهب شیعه را هدف قرار داده و از آن نتیجه گرفته که تفکر و رأی امامان معصوم موافق با تفکر وهابیت است و این شیعیان و آخوندهای شیعه هستند که برخلاف نظر امامانشان رفتارمی کنند و بر قبور امامانشان بارگاه و قبه می‌سازند. در این نوشته به این شبهه هواداران وهابیت پاسخ‌داده‌شده است.

پاسخ شبهه:

از امامان اهل‌بیت(ع)فقط بر کراهت ساختن قبه و بارگاه بر قبور عامه مردم احادیثی نقل‌شده است و فقها و علمای شیعه نیز بر طبق همین روایات بر این کراهت اجماع نموده‌اند. علت آن‌هم در این روایات بیان‌شده که ساختن قبه و بارگاه برایانان هیچ سودی ندارد؛ ازاین‌رو ساختن قبه برایانان یک کار و عمل لغو است. اما در این در این روایات اصلاً بر حرمت این عمل حکم نشده است تا مشکلی فقهی و اعتقادی برای مسلمانان ایجاد کند.

از امام کاظم(ع) روایت‌شده که فرمود: «لا يصلح البناء عليه و لا الجلوس و لا تجصيصه‏ و لا تطيينه»یعنی ساختن بنا بر قبور و نشستن بر آن‌ها و نیز گچ کاری قبر و استفاده نمودن گل در داخل قبر به صلاح نیست.

در روایتی از امام صادق(ع) نقل‌شده که فرمود: «لا تبنوا على القبور و لا تصوروا سقوف البيوت فإن رسول‌الله (صلی‌الله علیه و آله) كره ذلك». یعنی بنایی بر قبور نسازید و سقف‌های خانه را مصور نکنید؛ زیرا رسول گرامی اسلام(ص) از آن کراهت داشت.

علامه حلی می‌گوید که به دلیل روایات ساختن بنا بر قبور کراهت دارد؛ زیرا پیامبر اسلام(ص) از گچ کاری قبور و از اینکه بنایی بر آن‌ها ساخته شود و اینکه چیزی بر آن‌ها نوشته‌شده است نهی نموده به دلیل اینکه این‌ها از زینت‌های دنیا است و میت هیچ نیازی به آن‌ها ندارد.

از این ‌روایات به دست می‌آید که ساختن بنا و قبه و امثال این‌ها بر قبور عامه مردم کراهت دارد؛ زیرا هیچ نفعی از آن‌ها به میت نمی‌رسد. اما حرمت و غیر جایز بودن ساختن بنا حتی بر قبور انسان‌های معمولی از این احادیث به دست نمی‌آید.

اما قبور انبیا و اولیای الهی با قبور عامه مردم تفاوت دارد. هرچند در احادیث به‌صورت صریح از سوی اهل‌بیت دستور داده نشده است که بر قبور آن‌ها قبه و بارگاهی ساخته شود؛ اما احادیثی از اهل‌بیت(ع) نقل‌شده که ساختن قبه و بارگاه بر قبور آنان امر پسندیده و مورد تأیید پیامبر اسلام(ص) است.

شیخ طوسى به سند خود از ابو عامر واعظ اهل حجاز چنین نقل مى‌كند: «من به خانۀ جعفر بن محمد (علیه‌السلام) رفتم و به او گفتم كسى كه به زیارت امیر مؤمنان برود و قبر او را آباد كند چه پاداشى دارد؟ امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: پدرم از پدرش و او از حسین بن على و او از على بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) نقل كرد كه پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) فرمود: اى على! تو را در سرزمین عراق مى‌كشند و در آنجا به خاك سپرده مى‌شوى، على (علیه‌السلام) مى‌گوید: به پیامبر(صلی‌الله علیه و آله)  گفتم: كسانى كه قبرهاى ما را زیارت كنند و در آبادى آن بكوشند و پیوسته به آنجا رفت‌وآمد كنند چه پاداشى دارند؟ پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) فرمود: اى اباالحسن! خدا مرقد تو را و مرقد فرزندان تو را بخشى از سرزمین بهشت و قسمتى از خاك آن قرار داده است و خدا دل‌هاى انسان‌هاى بزرگوار و برگزیده از بندگان خود را به شما علاقه‌مند ساخته است. آنان براى تقرب به خدا و اظهار دوستى با پیامبر (صلی‌الله علیه و آله)، اذیت و آزار را در راه شما پذیرا مى‌شوند و قبور شمارا آباد مى‌كنند، آنگاه افزود: على جان! آنان كسانى هستند كه مورد شفاعت من قرار مى‌گیرند و در حوض(كوثر) بر من وارد مى‌شوند. على جان! هر كس قبور شمارا آباد سازد و به آنجا رفت‌وآمد كند، بسان آن است كه سلیمان بن داود را در ساختن بیت‌المقدس یارى كرده باشد، و هر كس قبور شمارا زیارت كند پاداش هفتاد حج به‌جز حجه الاسلام دارد. هر كس از زیارت شما بازگردد، از گناهان پاك مى‌گردد و بمانند كسى است كه تازه به دنیا آمده باشد. على جان! دوستداران خود را به نعمت‌هایى كه نمونۀ آن‌ها را نه چشمى دیده و نه گوشى شنیده است و نه به خاطر كسى آمده است مژده‌ده! البته انسان‌هاى بى¬ارزش، زائران قبور شمارا نكوهش مى‌كنند. آنان شروران امت من‌اند و شفاعت من به آنان نمى‌رسد و در حوض بر من وارد نمى‌شوند.»

این حدیث نه‌تنها ساختن بنا و قبه را بر قبور انبیا و اولیای الهی مکروه و ناپسند نمی‌داند، بلکه آن را مستحب دانسته و از سوی پیامبر اسلام(ص) مسلمانان بر آن تشویق شده در حدی که موجب شفاعت آن حضرت از کسانی می‌شود که قبور امام علی و فرزندان او را تعمیر نموده و به زیارت آنان بروند.

افزون بر این‌ها محبت اهل‌بیت بر مسلمانان در قرآن کریم فرض قرار داده‌شده است و ساختن قبه و بارگاه بر قبور امامان اهل‌بیت(ع) از محبت و احترام مسلمانان نسبت به اهل‌بیت(ع) حکایت دارد.

ازنظر اهل سنت محبت اهل‌بیت بر همه مسلمانان واجب گردیده است. قرآن کریم فرموده است: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّه فِی الْقُرْبى‏؛ بگو: من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى‏كنم جز دوست داشتن نزدیكانم [اهل‌بیتم‏]». این آیه شریفه به‌اتفاق مفسرین شیعه و سنی دلالت روشن بر وجوب محبت اهل‌بیت که عبارت‌اند از علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) دارد. در کتاب‌های معتبر اهل سنت آمده هنگامی‌که آیه مودت نازل گردید از پیامبر(ص) سؤال شد این قرابت شما کیست که محبت آنان بر ما واجب گردیده است؟ رسول خدا(ص) فرمود : علی و فاطمه و دو فرزند او.

در صحیح ابن حبان و مستدرک حاکم و دیگر کتاب‌های اهل سنت حدیثی از پیامبر اسلام(ص) نقل‌شده که محبت با اهل‌بیت را واجب و دشمنی با آنان را موجب رفتن به جهنم دانسته است. پیامبر(ص) فرمود: «وَالَّذِی نَفْسِی بِیدِهِ لا یبْغِضَنَّ أَهْلَ الْبَیتِ رَجُلٌ إِِلا أَدْخَلَهُ اللَّهُ النَّارَ ؛ قسم به آن‌کسی که جان من در دست اوست کسی با اهل‌بیت دشمنی نمی‌کند مگر اینکه خداوند او را داخل آتش جهنم کند». آلوسی از این حدیث این نتیجه را گرفته که محبت اهل‌بیت بر همه مسلمانان فرض است.

احترام و محبت به اهل‌بیت بعد از وفات آنان با تکریم محل دفن آنان و ساختن بارگاه و قبه بر قبور آنان نمودی بیشتر دارد و یاد آنان با حفظ مقابر و بارگاه‌های آنان پایدار می‌ماند. اگر بر قبر پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم بنای وجود نمی‌داشت و مانند قبرهای سایر مردم با خاک یکسان بودند یاد آنان بعد از قرن‌ها به فراموشی سپرده می‌شد. چنانکه قبور مقدس و مبارک اکثر انبیای الهی به همی دلیل نامعلوم گردیده و هیچ اثری از آن‌ها باقی نمانده است.

اما دیدگاه وهابی‌ها درباره قبور و ساختن بارگاه هیچ شباهتی ا دیدگاه اهل‌بیت و امامان معصوم ندارد که در این شبهه به آن اذعان شده است. وهابی‌ها ساختن بنا و قبه بر قبور را بالاتر از حرام موجب شرک و سازندگان و زیارت کنندگان قبرهای انبیا و اولیای الهی را مشرک دانسته و کشتن آنان را واجب می‌دانند.

وهابیت قبور بزرگان دین را با بهانه رفع شرک و عبودیت غیر خدا تخریب می‌کند. آنان می‌پندارند که مسلمانان با زیارت نمودن قبر بزرگان دین و حتی قبور غیر بزرگان، آن‌ها را می‌پرستند و گمان می‌کنند که قبور بزرگان دین، معبود و خدای کسانی است که به زیارت آن‌ها می‌روند این مطالب بهانه‌ای بیش نیست زیرا همگان می‌دانند که زیارت قبور انبیا و اولیای الهی هیچ ربطی با پرستش آنان ندارد. وهابی درواقع به علت دشمنی بنی‌امیه با خاندان رسول‌الله(ص) از آنان پیروی نموده درصدد تخریب قبرهای اهل‌بیت(ص) حتی قبر پیامبر اسلام(ص) هستند.

ابن باز مفتی وهابیت گفته است اگر قبه رسول خدا تخریب شود اشکالی ندارد بلکه حق این است که باید تخریب شود. لکن بعضی جاهلان این کار را تحمل نمی‌توانند و تخریب‌کنندگان را متهم به بغض نسبت به پیامبر می‌کنند و به همین دلیل دولت سعودی این قبه را تخریب نکرده و همان‌طور باقی گذاشته است... درحالی‌که وجود قبه بر قبر رسول خدا بدعت است.

نتیجه:

ازآنچه بیان شد این نتیجه به دست می‌آید که امامان اهل‌بیت(ع) مانند وهابی‌ها هرگز نگفته‌اند ساختن بنا و قبه بر قبور شرک و بدعت و موجب شرک و کفر می‌شود بلکه فرموده‌اند به دلیل اینکه قبه و بارگاه برای آنان هیچ سودی ندارد، عمل ناپسند و مکروه محسوب می‌گردد. اما قبه و بارگاه بر قبور انبیا و امامان معصوم دارای مصالح و منافعی است که نمی‌توان از آن دست برداشت.