انواع تکلیف

سؤال

تکلیف از لحاظ دینی چند قسم است؟

تکلیف یعنی چیزی یا کاری از کسی خواستن که در آن رنج و زحمت باشد و این اصطلاح از لفظ «کلفت» گرفته شده است. امر و نهی خداوند به بندگان برای انجام چیزی را تکلیف خوانده‌اند.

تکلیف از حیث مرتبه

1. واجبات مثل نماز، روزه، حجّ، جهاد و غیره که بر انسان لازم است آنها را انجام دهد و اگر انجام ندهد گناه بوده وکیفر به دنبال دارد.
2. محرمات مانند دزدی، رشوه‌خواری، حرام خواری و دروغ و غیره که اگر انسان انجام دهد گناه کرده و سزاوار عذاب می‌گردد.
3. مستحبات مانند نمازهای نافله یا روزه‌های ماه رجب یا شعبان یا غیره، که اگر انجام دهد ثواب و پاداش دارد و اگر انجام ندهد گناهی بر او نیست.
4. مکروهات مانند لباس سیاه در نماز پوشیدن، یا غذای داغ خوردن و غیره که این مکروهات در عبادات یک معنا دارد و آنکم کردن ثواب عبادت است. و در غیر عبادات معنایش این است که آثار وضعی (یعنی آثار جسمی، روحی، و معنوی) دارد و مثلاً قساوت قلب می‌آورد و انسان را به سوی گناه می‌کشد. ترک مکروهات مطلوب و سفارش شده است ولی اگر انجام بدهد عقاب ندارد.
5. مباحات مثل خوابیدن در روز، آب خوردن و غیره که ترک یا انجام آن مساوی است و نه عذابی دارد و نه ثوابی.

تکلیف به نسبت دیگران

اعتبار دیگری که برای تکالیف می‌توان فرض کرد این است که: ۱. تکالیف یا در مقابل خداوند متعال است، یعنی وظایفی که نسبت به خدای متعال باید انجام داد: مثل نماز، روزه، حجّ که به اینها حقوق الهی می‌گویند. ۲. یا تکالیفی که در مقابل اجتماع داریم: مثل رعایت حقوق پدر و مادر و حقوق همسایه، حقوق دوست و حقوق همسر و غیره که به اینها حقوق اجتماعی می‌گویند. ۳. یا تکالیفی که نسبت به خودمان داریم: مثل پرهیز از شهوت‌پرستی، شکم بارگی، ایذاء بدن خود و غیره که به اینها حقوق فردی اطلاق می‌شود. که خداوند متعال و شرع مقدس اینها را واجب کرده است و برای انجام آنها ثواب و ترک آنها عقاب معیّن کرده است.